Gol salmaıtyn, tek halyq qazynasyna qol salatyn, qol salǵanda mol salatyn fýtbolǵa mıllıardttardy bosqa shashýdy toqtatatý kerek! Pulymyzdy maqtaıtyn, tilimizdi taptaıtyn Cherchesovke óz qaqpamyzǵa kirgizgen ár goly úshin 80 mln tóleımiz?!
Búgin QR Parlamenti Májilisiniń jalpy otyrysynda «Aq jol» partııasy frakııasy depýtattyq saýalyn jarııalaǵan QR Parlamenti Májilisi depýtaty Qazybek Isa elimizdegi sport salasyndaǵy qısapsyz qarjynyń orynsyz jumsalýyn qatań tekserýdi talap etti.
QR Bas prokýrory Berik Asylovqa,
QR Sybaılas jemqorlyqqa qarsy is-qımyl agenttigi tóraǵasy Ashat Jumaǵalıǵa,
QR Týrızm jáne sport mınıstri Erbol Myrzabosynovqa
Biz buǵan deıin birneshe ret sport salasy, onyń ishinde fýtbolǵa ketip jatqan sansyz mıllıardtar týraly depýtattyq saýal jasadyq. 2021 jyly jasaǵan saýalymyz qoǵamda úlken rezonans týdyrdy. Qazaq qazynasy arqyly baıyp jatqan shetel legıonerleri sherýin toqtatý týraly talabymyz da qoǵamnyń qatty qoldaýyna ıe bolǵan edi. Óıtkeni sol kezde tek premer-lıganyń 150 fýtbolshysy, ıaǵnı 40 paıyzdaıy sheteldikter edi. Tipti, birinshi lıgada da 16 legıoner bar edi.
Al bıylǵy 2024 jylǵy Parlamenttegi sport týraly zań jobasy tanystyrylymynda Ulybrıtanııa, Franııa, Germanııa tb damyǵan elder, tipti kórshimiz Ózbekstan da 17-18 sport túrin ǵana qarjylandyrsa, bizdiń Qazaqstan olardan 10 ese asyp túsip, 180 sport túrin qarjylandyratyny, ıaǵnı, mınıstrliktiń sportty saýyn sıyr etip alǵany týraly kótergen máselemiz de kóptiń qoldaýyna ıe bolǵan-tuǵyn. Biraq, jyl saıyn tek 13 jazǵy jáne 5 qysqy olımpıadalyq sport túrlerinen ǵana medal jeńip alynady. Iaǵnı, bizdiń talap etken 18 sport túri osy jerden-aq shyǵyp tur.
Óıtkeni, Sport mınıstrliginiń málimeti boıynsha «2018-2020 jyldary sporttyń barlyq túrlerine 646 mlrd teńge bólingen, onyń 72 paıyzyna jýyǵy elimiz úshin basymdyǵy men mańyzyn eskerilmeı bólingen.»
Iaǵnı, sonda 3 jylda 500 mlrd-taı aqsha dalaǵa ketken bolyp tur?! Al buny 30 jylǵa kóbeıtsek, esebimiz jańylyspasa, 15 trıllıon teńge bolady!!? Bul eldiń jyldyq bıýdjetiniń 70 paıyzdaıy?!
Bir qýanarlyǵy, qazir Májiliste talqylanyp jatqan zań jobasynda osy legıonerlerdi toqtatý men 180 sport túrin qysqartý sekildi birqatar máseleler oń sheshiletin boldy. Sporttyń 60-70 túrine qysqartpaqshy mınıstrlik! Sonyń ózinde Eýropa elderinen 4 esedeı kóp?!
2018 jyldan bastap sport salasynyń bıýdjeti 2 esege ósip, 1,4 trln teńgeni qurady. Aldaǵy 3 jylǵa taǵy 1,3 trln teńge bólý josparlanǵan. Qanshama mol qarjylandyrýǵa qaramastan, Qazaqstan olımpıadalyq medaldyq esepterde jáne Dúnıejúzilik sport reıtınginde eń tómen oryndarda.
QR Prezıdenti Q.Toqaev sportta bıýdjettiń aqshasyn ońdy-soldy shasha berýdi toqtatýdy talap etse de, aqsha shashý aǵynyn ázir azaımaı tur..
Tek sońǵy 6 jyl ishinde (2018-2023 j.) «Samuryq-Qazyna» AQ 4 kásiptik klýbqa 138 mlrd teńge bólgen. («Astana» FK - 50,1 mlrd, «Barys» HK - 48,8 mlrd, «Astana Qazaqstan Team» velotoby - 31,5 mlrd, «Astana» BK - 8 mlrd). Ne degen mıllıardtar deseńizshi?!.
Qazaqstanda eń kóp jalaqy alatyn – fýtbolshylar. Biz sharshap qalǵan Arshavın sııaqtylarǵa da 55 mln. teńgege deıin aılyq tólegenbiz kezinde. Eýropadaǵydaı naryq qalyptasyp, jeke klýbtar óz qaltalarynan tólep jatsa meıli ǵoı. Bizde memlekettiń bıýdjetinen, ıaǵnı, halyqtyń qaltasynan tólenip jatyr.
Bıýdjetten qyrýar qarjy bóletindeı, fýtbol memlekettiń mańyzdy máselesi me? Memlekettiń bıýdjetinen tek memlekettiń mańyzdy salasyna ǵana únemdelip qarjy bólinýi kerek. Halyq qarjysyn fýtbolǵa shashyp otyrǵan Qazaqstan sekildi el álemde joq.
Fýtboldy damysyn dep qansha qarjy bólsek te, fýtbolymyz emes, fýtboldaǵy jemqorlyq sonsha damyp jatyr. FIFA reıtıngisi boıynsha biz áli kúnge deıin sońǵy 110-130-shy oryndar arasynda júrmiz. Omyraýlaǵan 30-dyqqa kirýdi oılaýdy da qoıǵanbyz. Al fýtboldaǵy №1 jemqorlyq qylmys bolyp sanalatyn «kelisip alǵan kúdikti oıyndar-matchtar» sany boıynsha álemdik reıtıngte aldyńǵy 4-orynǵa shyǵyp, sportta da jemqorlyqqa ushyraǵan el bolyp tanylýdamyz.. (Sportradar halyqaralyq uıymynyń antıreıtıngi). Árıne, jemqorlyqtan ár qashan aldamyz bar salada! Oǵan esh kúmán joq...
Sonda biz memlekettiń qarjysyn fýtboldaǵy jemqorlyqty damytýǵa jumsap jatyrmyz ba? Faktilerge qarasaq, solaı. Toqeteri, sport, fýtbol degen memlekettiń mlrd-taǵan qarjysyn shyǵyndatyn, áldekimderdiń qaltasyn tyǵyndatatyn salaǵa aınalǵan.
Al sportymyzdaǵy eń masqaralardyń biri - «Astana velosport» klýbyna ketip jatqan qyrýar qarjynyń naqty esebin de eshkim bilmeıdi. Tek «Samuryq – Qazynanyń» ózi 31,5 mlrd teńge aýdarǵanyn aıtyp óttik. Bizdiń búkil ulttyq sportymyzǵa bólinip jatqan qarjy osy shaıtanarba aıdaǵandarǵa shash-etekten shashylyp jatqan aqshanyń shıregine de jetpeıdi.
Al endi olar olımpıadada, Týr de Frans, Djıro de Italııa jarystary etaptarynda eshqashan Qazaqstan týyn kótergen emes. Olar tek óz elderiniń týyn kóterip, ánuranyn aıtady. Sonda qalaı, biz qazaqtyń mıllıardtaryn aıamaı shashamyz olarǵa, olar óz elderiniń atyn shyǵarady ol aqshaǵa? Mundaı qorlyqqa Qazaqstannan basqa qandaı el kónedi?
Memleket basshysy bıyl 2024 jyly 27 tamyzda Olımpıada júldegerlerimen kezdesýde sheteldik sportshylarǵa azamattyq berip, el atynan dodaǵa qosý tájirıbesin doǵarý kerek ekenin tapsyrsa da, eki aı ótpeı, eki veloshabandozdy Franııa men Italııadan aldyryp, kelisim-shart jasaǵanyn Astana velosportyna ne deýge bolady?!
Prezıdent sol jıynda elimizdegi 500-den astam Balalar men jasóspirimderdiń sport mektebindegi olımpıadalyq sport túrleriniń joǵary jetistikter nátıjesi nasharlyǵyn, qarjynyń durys bólinbeýinen bıýdjet aqshasynyń basym bóligi «jelge ushatynyn» óte durys aıtqan edi.
Iá, mysaly, Qazaqstanda 100-den asa fýtboldan Balalar men jasóspirimderdiń olımpıadalyq sport mektebi bar eken. Biraq Qazaqstan osy kúnge deıin fýtboldan olımpıadaǵa qatysqan joq. Sonda nátıje qaıda, 33 jyl boıy ne daıyndap kele jatyr? 33 jyl boıy jumsalaǵan mıllıardtardyń óteýi qaıda?
Memleket basshysy 2023 jyly barlyq sport federaııalaryna revızııa júrgizý týraly tapsyrma berdi. Sodan beri ekinshi jylǵa ketip barady, eshteńe istelgen joq, bilýimizshe, bir ǵana federaııaǵa revızııa jasalǵan. Atyshýly fýtbol federaııasyna áli eshkim jolaǵan joq.
Al fýtboldan tórt oıynda qaqpasyna 8 gol kirgizip, oısyraı utylǵan, bir de bir ret jeńiske jetpegen ulttyq quramanyń bas bapkeri, reseılik Shershesovke Barmenqulov basqaratyn Qazaqstannyń fýtbol federaııasy jylyna 640 mln tg tóleıdi deıdi baspasóz. Al endi 640 mıllıondy 8 golǵa bóleıik? Sonda biz pulymyzdy maqtaıtyn, tilimizdi taptaıtyn Cherchesovke qarsylastyń emes... bizdiń ulttyq quramanyń óz qaqpasyna salǵyzǵan ár goly úshin 80 mıllıon teńge tólep otyrmyz!?.
Eń ókinishtisi 30 jyl boıy fýtbolǵa bólinip kelgen bıýdjettiń osynaý qyrýar qarjylaryna ne fýtboldy damytqan joqpyz, ne ınfraqurylym salǵan joqpyz. Stadıondarymyz keshegi Keńes odaǵynan qalǵan, kemi 70 jyl buryn salynǵan. Qazaqstan 30 jylda 1 ǵana stadıon salsa, fýtbol bıýdjeti bizden eki esege jýyq az, Olımppıadan altyn arqalap qaıtatyn Ózbekstan 10 stadıon salyp tastaǵan...
Osydan 3 jyl buryn kúıingennen aıtqan edik: «Mıllıardtar jumsalyp jatqan qazaq fýtbolynda gol joq, al aýyldarda jol joq! Gol salmaıtyn, tek halyq qazynasyna qol salatyn, qol salǵanda mol salatyn fýtbolǵa mıllıardttardy bosqa shashýdy toqtatatyn ýaqyt jetti!»-dep. Sodan beri de jetiskenimiz shamaly, endi el bolyp, esimizdi jııýǵa tıispiz!
«Aq jol» frakııasy usynystary:
1.Bas prokýratýra men QR Sybaılas jemqorlyqqa qarsy is-qımyl agenttigi Prezıdent tapsyrmasyn basshylyqqa alyp, barlyq sport federaııalary men kásiptik sport klýbtaryna jedel revızııa júrgizýi tıis.
2.Osy ýaqytqa deıin memleketten sportqa, sonyń ishinde fýtbol salasyna bólingen qarjynyń esebi berilýi tıis. Óıtkeni ol halyq qarjysy! Elimizdegi kásibı fýtbol klýbtaryna bıýdjetten jyl saıyn qansha qarjy bólindi? Qazaqstan fýtbol federaııasyna 2002 jyldan beri ÝEFA-dan jyl saıyn qansha qarjy bólindi? Týrızm ındýstrııasy men sportty qoldaý qorynan jáne Ulttyq olımpıada komıtetinen, «Samuryq-Qazyna» qorynan fýtbol federaııasyna jyl saıyn qansha qarjy bólindi jáne qaıda jumsaldy, báriniń esebin el bilýi tıis.
3.Kásibı sport, fýtbol – bul negizi bıznes. Al álemde kásibı sport memlekettiń moınyna minip almaıdy. Sondyqtan, bıýdjetke baılanǵan fýtbol jáne basqa da kásiptik klýbtardyń barlyǵyn jekeshelendirip, memleketten qarjylandyrýdy toqtatý qajet;
4.Kezinde «Aq jol» partııasy talaı kótergendeı, memleket qarjysy balalar men jasóspirimder mektepterin damytýǵa, ulttyq sportqa bólinýi kerek. Aýyldardaǵy talantty balalarǵa jaǵdaı jasalýy kerek. Aýdan ortalyqtarynda, qala mańynda da tegin fýtbol alańdaryn salý kerek.
Halyq qarjysy halyqqa jumsalýy tıis!
Qurmetpen, «Aq jol» frakııasy depýtattary:
Qazybek Isa,
Azat Perýashev,
Dánııa Espaeva,
Erlan Barlybaev,
Serik Erýbaev,
Erjan Beısenbaev.
Abzal Quspan, bir mandatty depýtat,
Bolat Kerimbek, «Amanat» partııasy múshesi
