Bügın - 2000 jyly Semei iadrolyq poligonynda soŋǧy ūŋǧyma joiylǧan kün, dep habarlaidy "Adyrna" ūlttyq portaly.
1946 jyly ǧalym Iýlii Hariton alǧaşqy keŋestık atom bombasyna bailanysty ükımet şeşımımen atom qaruyn öŋdeu jäne qūrastyru jönındegı alǧaşqy ortalyq aşyldy.
Bır jyldan soŋ Keŋes iadrolyq poligony KSRO Ministrler keŋesınıŋ şeşımımen 1947 jyldyŋ 21 tamyzynda Semei qalasynyŋ batysyna qarai 170 şaqyrym qaşyqtyqta qūryldy. 1948 jyly jazda alǧaşqy öndırıstık atomdyq reaktor qūrylysy aiaqtalyp, 1949 jyldyŋ 29 tamyzynda Semei poligonynda iadrolyq qarudyŋ eŋ alǧaşqy synaǧy ötkızıldı.
Keiınnen 1953 jyldyŋ 12 tamyzynda termoiadrolyq qaru, 1955 jyldyŋ 22 qaraşasynda A.Saharov qūrastyrǧan alǧaşqy sutegı bombasy jaryldy.
1946 jyldan 1962 jylǧa deiın synaqtar jer betınde ötkızılse, 1963 jyldan bastap, jer astyna köşırıldı.
Poligon aumaǧyndaǧy soŋǧy jarylys 1989 jyldyŋ 19 qazanynda ötkızıldı. 1991 jyldyŋ 29 tamyzynda Prezident N.Nazarbaevtyŋ Jarlyǧymen Semei poligony jabyldy.
Joba 2000 jyldyŋ 29 şıldesınde Semei iadrolyq poligonynyŋ soŋǧy ūŋǧymasy joiylǧan kezde aiaqtaldy.
45 jyl boiy Semei dalasynda 459 iadrolyq jarylys, sonyŋ ışınde auada 113 jarylys jasaldy. Radioaktivtık säuleden zardap şekken jarty millionnan astam qazaqstandyqtyŋ densaulyǧy iadrolyq qarulanudyŋ qūrbandyǧyna şalynǧan.
29 şıldede 1949 jyldan 1989 jylǧa deiın Semei maŋynda jürgızılgen bes jüzden astam iadrolyq synaqtardyŋ qataryna nükte qoiyldy. Osy künnen bastap iadrolyq qarudy synau üşın salynǧan Semei alaŋynyŋ infraqūrylymy tolyǧymen joiyldy.
Ūqsas jaŋalyqtar
