Qazaqstan astanasynda ötken ekı kündık Şanhai yntymaqtastyq ūiymynyŋ sammitıne İran ökılı taiauda qaza tapqan prezident İbragim Raisidıŋ portretın ala keldı. İran Raisidıŋ tūsynda osy ūiymǧa qabyldanǧan. Sarapşylar eldıŋ ışkı jaǧdaiyna qatysty ärekettıŋ syrtta körınıs beruın eldegı ekınşı kezeŋge sozylǧan prezident sailauymen bailanystyrady.
4 şılde künı Astanadaǧy Täuelsızdık saraiynda ötken Şanhai yntymaqtastyq ūiymynyŋ (ŞYŪ) sammitıne qatysqan İran prezidentı mındetın atqaruşy Mohammad Mohber jaqynda qaza tapqan el prezidentı İbrahim Raisidıŋ portretın äkelıp, el tuynyŋ janyna, üstel üstıne qoiǧan. Būl İranda bilıktı qoldau üşın ötkızıletın şerudegı ädetkı körınıstı eske salǧandai boldy. Bıraq halyqaralyq basqosudaǧy İran ökılınıŋ äreketı sahna syrtynda bırşama saual tuyndatqan.
Būl nenı bıldıredı? Saiasi aksiia ma, diplomaiialyq joldau ma, älde saiasi performanstyŋ bır türı me? Halyqaralyq jiynǧa prezident mındetın atqaruşy retınde qatysqan Mohammad Mohbardyŋ İbragim Raisidıŋ portretın äkep, körnekı etıp qoiuy qanşalyqty dūrys?
İran prezidentı İbragim Raisi mıngen tıkūşaq biylǧy 19 mamyr künı apatqa ūşyrap, ışındegı bırneşe jolauşy qaza tapqan edı. İbragim Raisi Äzerbaijan prezidentı İlham Älievpen bırge şekaradaǧy Aras özenındegı toǧandardyŋ aşylu saltanatyna qatysyp kele jatqan. Sodan berı İranda prezident sailauy ötıp, bırınşı turda ümıtkerlerdıŋ eşqaisysy jeŋıske jete almaǧan.
Sondyqtan, bügın, 5 şıldede İran prezidentı sailauynyŋ ekınşı tury ötıp jatyr. Aita ketetın jait, keşe İranda sailau aldyndaǧy «tynyştyq künı» boldy. Iаǧni, eşqandai ügıt-nasihat jürgızılmeitın kün. Bıraq ıştegı tynyştyqty İran ökılı syrtta būzyp jıbergen siiaqty ma, qalai?
«SYRTQY SAIаSAT JAILY SİGNAL»
“Adyrna” ūlttyq portalyna kommentarii bergen būrynǧy diplomat Qazbek Beisebaevtyŋ pıkırınşe, İran ökılınıŋ äreketı künılgerı josparlanǧan boluy mümkın.
- Auqymdy halyqaralyq jiynda ärtürlı niuanstar aldyn-ala talqylanady. Kım qaida otyrady, qaşan söileidı, üstelde ne bolady – sonyŋ bärı kelısıledı. Sammittı ūiymdastyruşy memleket - Qazaqstan, sondyqtan İran prezidentınıŋ portretın qoiuǧa ūiymdastyruşy tarap pen ŞYŪ-nyŋ basqa da müşelerı kelısımderın bergen siiaqty, - degen Qazbek Beisebaev Raisidı halyqaralyq mäselelerdı şeşuge üles qosqan saiasatker dep esepteidı.
Onyŋ topşylauynşa, Raisidıŋ portretı arqyly İran delegasiiasy onyŋ saiasatyn jalǧastyratynyn körsetıp tūr.
- Menıŋşe, būl ärekettıŋ İranda ötıp jatqan prezident sailauyna qatysy bar. İran osylai ŞYŪ sammitynda basqa elderge jäne özınıŋ ışkı auditoriiasyna aşyq signal berıp tūr. Iаǧni, “bızdıŋ syrtqy saiasatymyz özgermeidı, bız Raisidıŋ ısın jalǧastyramyz” degısı kelgendei, - dedı Qazbek Beisebaev.
«QAIǦYLY QAZANY SAIаSİ NAUQANǦA PAIDALANU»
Al eks-diplomat, irantanuşy Aitjan Aidaştegı İran basşysynyŋ mındetın atqaruşy Mohammad Mohberdıŋ būl äreketın tosyn jai retınde atady.
- Jalpy, memleket basşylarynyŋ qatysuymen ötkızılıp jürgen būdan būrynǧy alqaly jiyndarda qatysuşy ökıldıŋ būryn qaza tapqan basşysynyŋ portretın ūstap qatysqany jönınde men bıletın aqparat joq. Al irandyq taraptyŋ osylai ısteuı ondaǧy prezidenttık sailaudyŋ ekınşı turyna bailanysty dep oilaimyn. Būl äreket - alǧaşqy turda 9 millionnan astam dauys jinap ekınşı orynda tūrǧan Djalilige qoldau körsetu sekıldı. Konservator, ärı joǧarǧy ruhani basşy Hamenei qūptaityn kandidattyŋ ekınşı turda qajettı dauys jinauyna İran bilıgınıŋ yqpal etıp otyrǧanynyŋ belgısı degen pıkırge bırtalai sarapşylar qosylady. Sailauǧa sanauly merzım qalǧanda barlyq nauqan toqtatylady, älbette. Bıraq İrannyŋ qazırgı bilıgı qaiǧyly qazanyŋ özın saiasi ūpai, saiasi nauqan üşın paidalanudy jön körgen siiaqty, - deidı Aitjan Aidaştegı.
Eske salaiyq, 19 mamyrda İran prezidentı İbragim Raisi mıngen tıkūşaq tūman saldarynan eldıŋ soltüstıgıne jaisyz qonyp, el basşysy qaza boldy. Qalǧan ekı tıkūşaq aman-esen qonǧan.
Raisi oppozisiiaǧa jäne dissidentterge qarsy küresımen tanymal jäne syrtqy saiasatta ol Batysqa qarsy qataŋ baǧytty jaqtaǧan. 2020 jyldyŋ aqpanynda Raisi AQŞ operasiiasy kezınde irandyq general Kasem Süleimani qaitys bolǧannan keiın Taiau Şyǧysty Amerika yqpalynan «tazartuǧa» uäde bergen.
İbragim Raisi - eldegı quǧyn-sürgın jäne adamdar bostandyǧyna qarsy äreketı üşın batys sanksiiasyna ūşyraǧan saiasatker. 2019 jyly aldymen Amerika, keiınnen Europa odaǧy ony adam qūqyǧyna qarsy äreketı üşın sanksiiaǧa alǧan.
Dana Nūrmūhanbet
«Adyrna» ūlttyq portaly
