28 – maýsym – BAQ qyzmetkerleriniń kúni. Elimizde 1991 jyldyń 28 maýsymynda Buqaralyq aqparat quraldary týraly Zań qabyldanǵan. Bul zań el ishindegi tilshiler qaýymynyń jumysyna tyń serpin berip, baspasóz salasynda memlekettik BAQ-pen qatar, jekemenshik basylymdar paıda bola bastady. 2019 jyly shyqqan Memleket basshysynyń №431 Qaýlysynan keıin 28 maýsym resmı túrde buqaralyq aqparat quraldary qyzmetkerleri kúni bolyp bekitildi. Mereke qarsańynda aqparattyq salanyń aqtarylmaǵan syrlary men aıtylmaǵan qyrlary jaıly jýrnalıst, «Alatay Aqparat» medıaholdınginiń bas dırektory Erjan Tólek suhbat berdi.
– Erjan myrza, «Alatay Aqparat» medıaholdıngi qalaı quryldy? Bıyl qansha jyl tolyp otyr?
- «Alatay Aqparat» medıaholdıngi 2020 jyly tarıhy tereń «Almaty Aqshamy» jáne «Vechernıı Almaty» qalalyq gazetteriniń qosylýy arqyly qurylǵan. Bıyl 4 jyl tolyp otyr. Qazir atalǵan eki gazettiń syrtynda https://vecher.kz, https://aqshamnews.kz jáne https://alnews.kz saıttarymyz bar.
Basylymdarymyzǵa jeke toqtalar bolsaq, «Vechernıı Almaty» gazeti 1936 jyldan beri shyǵa bastady. Bıyl 88 jyl bolady. Uzyq jyldyq tarıhy bar qalalyq gazet almatylyqtardyń ǵana emes, el kóleminde oqyrmandardyń asyǵa kútetin súıikti basylymynyń biri boldy. Halyqqa rýhanı azyq ǵana bolyp qoımaı, talaı býynnyń pisip-jetilýine oń yqpal etti.
Al 1 shildede «Almaty Aqshamynyń» jaryq kórgenine 36 jyl tolady. Onyń alǵashqy nómiri 1988 jyly shyqty. Tarıhyna keler bolsaq, alǵash ret Almatyda ótken alaman aıtysta Á.Qalybekova men Á.Janqulıev sóz qaǵystarady. Sol aıtysta kóterilgen «Almatyda qazaq tilindegi qalalyq gazet nege joq?» degen suraq qoǵamda talqyǵa tústi. Usynys bılik tarapynan da qoldaý taýyp, Ó.Jánibekovtiń, R.Berdibaevtyń, taǵy basqa da ult zııalylarynyń tabandylyǵynyń, ashyq kúresiniń arqasynda «Almaty aqshamy» oqyrman qolyna tıdi. Bastapqyda «Vechernıı Almaty» basylymynyń qazaqsha qosymsha bolyp basylyp, keıin jeke shyqty. Oǵan resmı túrde «Qazaq tilinde respýblıkaǵa taraıtyn qoǵamdyq, saıası qalalyq basylym» degen arnaıy mártebe berildi.
«Alatay Aqparat» medıaholdıngi óziniń damý strategııasyn qabyldap, barlyq salada básekege qabiletti jáne sapaly aqparat óndiretin ortalyqqa aınalý baǵytynda jumys isteýde.
- BAQ salasyndaǵy saıt qurý kezindegi máseleler qandaı edi? Qazir jýrnalıstıkada ne aqsap tur?
- Qazir barlyq dástúrli medıanyń derlik veb-saıttary bar. Saıttardyń ózi búginde dástúrli aqparat quraldarynyń qataryna kirdi. Óıtkeni, BAQ salasy ishinde olar elimizdegi eń aýqymdy aqparat keńistigine aınaldy. Degenmen sońǵy jyldardaǵy adamdardyń aqparatty alýdaǵy tásilderi ózgerip, aýdıtorııa kóbine kóp vıdeo kontentterge, mýltımedıalyq ónimdergi, dıdjıtal platformalarǵa qaraı oıysty. Bul aqparattyq saıttardyń aýdıtorııasyn ózine qaraı burǵan úlken tendenııa edi. Osy úrdiske beıimdelý úshin saıttar da mýltımedıany damytýyna týra keldi. Osylaısha qazir keıbir saıttar óz aldyna bir kópsalaly platformalarǵa aınalyp kele jatqanyn baıqaımyz.
BAQ salasynda báseke qyzý, ásirese saıttar arasyndaǵy báseke tipti joǵary deńgeıde. Tolassyz ótip jatqan aqparat tolqynyna ilesip otyrmaǵan saıttar tez-aq óz keńistiginen aıyrylyp qalyp jatady. Mine osyndaı básekeli jaǵdaı saıttardyń jetile túsýine áser etip jatyr. Burynǵydaı copy&post eshkimdi nátıjege jetkize almaıdy. Eń mańyzdysy sapaly kontent óndirýde, BAQ salasynyń qaı túrinde bolmasyn sapaly kontent qana keń aýdıtorııa ákeledi. Jýrnalıstıkamyzda sapaly kontentter áli de jetispeıtindeı. Kóptegen salalar áli bos. Sondyqtan kórshiniń óndirgen kontentine telmiretinder kóp. Aqparat quraldarynyń arasynda shyn sapaly kontent óndirýdiń básekesi qyza túsken kezde jýrnalıstıkamyz da barlyq baǵytta damı túsedi. Biz bul baǵytta úsh saıtty zamanǵa saı damytyp, jańartyp, kontent startegııalaryn daıarladyq. Máselen, Qazaqstanda, álemde bolyp jatqan oqıǵalarǵa saraptamalar arqyly baǵa beretin https://alnews.kz halyqaralyq portalymyz qazaqsha, oryssha, aǵylshynsha, qytaısha jáne túrikshe bes tilde shyǵady.
– Qazirgi tańda zamanaýı aqparat taratý júıesine qandaı baǵa berer edińiz? Neni damytyp, ne nárseni azaıtý qajet?
- Aqparat taratý júıesi belgili deńgeıde eldiń aqparattyq saıasatyna baılanysty, sondyqtan keıde qoǵam qajetine, keıde memleket múddesine qaraı jańa tetikterdi engizip, úrdisti udaıy jańartyp otyrýǵa týra keledi. Qazirgi úrdistiń tezdiginen aqparat berý tásilderi, qabyldaý tásilderi ár 1,5 jylda jańaryp jatady. Osy ózgeristerdiń bárin baqylap, aqparattyq júıeni ıkemdi etý mańyzdy dep sanaımyn.
Bastysy aqparat salasynyń erkindiginde. Burnaǵy jylǵa deıin udaıy memlekettik propagandany jýrnalıstıka retinde qarastyryp, barlyq aqparat salasyn soǵan qaraı toptastyrý tásili aldaǵy kúnge jaramaıdy. Al ótken ǵasyrda totarıtarlyq júıede baspasóz bostandyǵy men jalpy jýrnalıstıka salasynyń damymaıtynyn anyq ańǵardyq. Árıne azamattyq qoǵamy kemeldengen, barlyq salalarda zań ústemdigi bekigen ádiletti memleketti qalyptastyramyz desek ol eń aldymen aqparat salasynyń jańarýynan bastalady. Qazir bilesizder BAQ salasyna burynǵydaı emes erkindik, ashyqtyq berilgen. Alaıda, erkindik degen ne bolsa sony jazyp, taratyp qoǵamdy alataıdaı búldirý emes. Qandaı da bir qoǵamnyń óz qundylyǵy, qorǵaýǵa tıis ortaq uǵymdary bolady. Óziniń aqparat taratýǵa bergen quqyǵynan paıdalanyp osynyń bárinen attap ótýge jýrnalıstıkanyń óz etıkasy da jol bermeıdi. Menińshe bir kezderi aqparat salasynda BAQ quraldarynyń monopolııaǵa túsip, aıryqsha baqylaýǵa alynýy jeńil-jelpi taqyryptardyń damyp, ósek pen tósektiń mańaıyn jazý gúldenip, haıyp pn heıit arqyly reıtıng jınaý sánge aınaldy. Bunyń barlyǵy ulttyq jýrnalıstıkanyń bedelin túsirip, halyqtyń senimin azaıtty. Sondyqtan osy olqylyqtyń orynyn toltyrý baǵytynda, ulttyq jýrnalıstıkanyń bedelin kóterý baǵytynda jumystar júrgizilýi kerek dep oılaımyn.
- Jas jýrnalısterdiń qarqynyna kóńilińiz tola ma? Olarǵa beretin keńesińiz qalaı?
- Ár býyn ózine deıingi urpaqtan oza shabýy tıis. Áıtpegende qoǵam damymaıdy. Jas bolǵasyn qarqyndy bolatyny tabıǵı qubylys. Tabıǵattyń zańy solaı. «Jas kezde iske», - deıdi. Qazirgi jas býyn jýrnalısteri bizden de qarqyndy. Sebebi zaman talaby sol. Álem jyldam ózgerip jatyr. Onyń talabyna saı kelý úshin bir orynda turmaı únemi damyp otyrý kerek.
Jastarǵa keler bolsaq, eń bastysy aǵylshyn tilin úırenip, únemi bilimin kemeldendirýge keńes berer edim. Sosyn salalyq jýrnalıstıkany damytýǵa, jekelegen salalarǵa mamandanyp zamanaýı tehnologııalardy qoldanyp damytýǵa kóńil bólgenderi durys. Árıne, bárin qamtý múmkin emes. Sondyqtan naqty bir salaǵa mashyqtanǵany abzal. Saıası, ekonomıkalyq, jańa tehnologııa, áleýmettaný, ekologııalyq taǵysyn taǵy. Tegeýrindi, bilimdi, zaman tilin biletin myqty jastar kele jatyr, olardan kúter úmit zor.
- Jaýabyńyzǵa raqmet! Mereke qutty bolsyn!
Dına Lıtpın
«Adyrna» ulttyq portaly
