Qazaqstandyq fılm dúldúlder baq synaǵan kınofestıvalde top jaryp, Altyn kýbokti qanjyǵaǵa baılady. Rejısser Danııar Salamattyń «Talaq» fılmi Halyqaralyq Shanhaı festıvalinde úzdik dep tanyldy. Bul- álemdik kınodaǵy tarıhı jeńistiń biri. Álemniń eń ozyq 14 fılmnen ozyp shyǵyp, talǵampaz kórermenderdi erekshe tańqaldyrǵan fılmniń rejısseri Danııar Salamatpen jeke suhbattasyp, fılm týraly suradyq.
- Eń áýeli “Talaq” fılmi Shanhaı kınofestıvalinde úzdik shyqqanymen quttyqtaımyz! Bul festıvalde qansha týyndy kórsetildi?
- Shanhaı kınofestıvalinde biz áý basta irikteý kezeńine qatysqanbyz. Irikteý álemniń ár elinde alty aıdaı júrdi. Munda biz ózimizden keıin 11 sáýirde bergen irikteýge ilingenkartınalar sany 3300 degen derekti aıtty. Osylardyń ishinen biz iriktelip, fınalǵa ilinip, Shanhaı qalasyna joldama aldyq. Fınalda 14 fılm usynyldy. Sebebi bul A klassyndaǵy kınofestıval bolǵannan keıin alpaýyt elderden damýshy elderge deıin qatysýǵa múmkindik týdy. Soǵan iriktelgen fılmniń biri boldyq. Biz Argentına, Franııa, Japonııa, Brazılııa, Qytaı elderiniń rejısserlerimen baq synastyq. Atap aıtar bolsaq, Irannyń kınematografııasy óte qatty damyǵan. Ol jaqtyń fılmi avangardtyq dárejede ekenin bilemiz. Solarmen ótken básekede úzdik shyǵý - biz úshin úlken qýanysh!
«Talaq» pen «Áje»
- Nege fılmniń ataýy “Talaq”? Jalpy týyndy qandaı baǵytta?
- Fılmniń ataýyn «Talaq» dep qoıýymyzdyń sebebi negizinen 1920 jyldardaǵy qazaq ómirindegi eleýli ózgeristerdi kórsetýge tyrystyq. Áý bastaǵy armanymyz osy boldy. Árıne, biz ádebıetten materıal izdedik. Osy ýaqytta jas kezimizden beri oqyp kele jatqan Beıimbet Maılınniń shyǵarmasy jadymyzda qalyp ketken. Keıin Muhtar Áýezovtyń, Júsipbek Aımaýytovtyń shyǵarmalary boldy. Osy týyndylardy irikteı kele biz Maılınniń shyǵarmalaryna toqtaldyq. Onyń shyǵarmalaryn chıptik obrazǵa baı dep aıta alamyz. Chıptik obrazdardaǵy eńbekter úlken áreketke ákeledi. Al árekettiń sońy belgili bir qorytyndyǵa tireletin edi. Sol sebepti Beıimbet Maılınniń «Talaq» shyǵarmasyn ekrandaýǵa tyrystyq. «Talaq» jáne «Áje» degen eki shyǵarmasynyń basyn qosyp, senarıı jazyp shyǵyp, ony ekrandadyq. Talaq sóziniń maǵynasy óte keń. Qazaqtyń ózinde «dúnıeni tálk ettim», «talaq ettim» degen aýyz eki sózder qoldanylady. Talaq dep er men áıeldiń ǵana ajyrasýyn aıtpaımyz. Bul jerde sol kezdegi dalaǵa revolıýııamen kelgen ádiletsiz kúshtiń áserinen óziniń qundylyǵynan, turmysynan aıyrylǵan qazaqtyń hálin sýretteıdi. «Talaq» degen uǵym bir jaqty ǵana sheshim qabyldaý degen maǵyna. Sol sebepti fılmde qazaq dalasyndaǵy bir jaqty júrip jatqan ózgeristi kórsettik. Sebebi halyq eriksiz óz qundylyǵyn talaq etti.
«Eń úzdik áıel róli»
- Akterlik quramda kimder bar? Bas akter retinde kimtańdaldy? «Talaq» fılminiń ıdeıasy, senarııy qansha ýaqyt boıy jazyldy?
- Akterlik quram erekshe. Basty rólde ózimniń shákirtim Erbolat Álqoja oınady. Qazir qazaq kınosynda jıi kórinip júr. Ol meniń janymda, shákirtim esebinde 20 jyldan artyq júrdi. Al senarıı 10 jyl buryn jazylyp bastady. Sol kezden bastap róldi osy akterǵa arnap jazdym. Óıtkeni akterdi men jaqsy biletin edim. Erbolat Álqoja senarııdy jazylyp jatqanynan bastap oqı bastady. Sol sebepti oǵan daıyn júrdi. Araǵa on jyl salyp, fılmdi túsirýge múmkinshilik alǵanda oǵan kınoǵa túsý, obrazdy somdaý asa bir qıyndyq týdyrmady. Akter 1-2 dýblmen fılmdi aıaqtap shyqty. Al aktrısamyz Amıra Omarova eń sońynan tabylǵan aktrısa boldy. Sebebi kóp ýaqyt boıy aktrısa taba almadyq. Amıranyń túr-tulǵasy, ustanymyn sol qyzdan tapqandaı boldym, - deıdi rejısser.
Aıta keteıik, «Talaq» fılmi bas júldeni ıelense, qazaq qyzy Amıra Omarova Shanhaı festıvalinde Amıra Omarova úzdik aktrısa dep tanyldy.
Memleket úshin mańyzdy fılmder
- Oıyńyzdy júzege asyrýǵa qansha qarajat ketti?
- «Talaq» fılmi Ulttyq kınony qoldaý memlekettik ortalyǵynyń tapsyrysymen shyqty. Bizge Mádenıet mınıstrliginiń, Ulttyq kınony qoldaý ortalyǵymen arnaıy qarjy bólindi. Osyndaı tarıhı fılmder, memleket úshin mańyzdy, elimizge kerek fılmder memleket tarapynan qoldaý kórip, jaryqqa shyqqany durys dep oılaımyn. Bizdiń fılmge biraz qarjy ketti.
- Aldaǵy ýaqytta “Talaq” fılmi kórermenge jol tarta ma? Kınoteatrdan, álde teledıdardan ba?
- Aldaǵy ýaqytta «Talaq» fılminiń jarty jylǵa jýyq festıvaldik ǵumyry qaldy. Kúzge qaraı Beıimbet Maılınniń 150 jyldyǵyna oraı oraılastyra otyryp, úlken tusaýkeser ótkizýdi josparlap jatyrmyz. Kúzge qaraı kórermen shyǵarmamen qaýyshady degen senimdemin!
Symbat Naýhan
”Adyrna” ulttyq portaly
