2 säuırde QR Parlamentı Mäjılısınıŋ jalpy otyrysynda Mäjılıs deputaty Qazybek İsa Ükımet basşysy Oljas Bektenovke jergılıktı ökılettı organ - mäslihattardyŋ rölın köteru turaly “Aq jol” fraksiiasynyŋ deputattyq saualyn jariialady.
Qazybek İsa deputattyq saualynda:– Qazır el köp mäselede deputattarǧa jügınetın bolǧandyqtan, halyq sailaǧan ökılettı organnyŋ rölın küşeitu - zaman talaby. Būl öte özektı mäselenı memleket basşysy Q. Toqaevtyŋ özı 2022 jylǧy 16 nauryzdaǧy Qazaqstan halqyna Joldauynda «Azamattardyŋ ökıldı bilıkke degen senımın nyǧaitu üşın mäslihattarǧa basa män bergen jön. Myqty mäslihattar özektı mäselelerdıŋ şeşımın tabuǧa jäne aimaqtardaǧy tūrmys sapasyn jaqsartuǧa äser ete alady» dep atap ötken bolatyn.
Halyqtyŋ ökıldı bilıkke senımın nyǧaitu üşın mäslihattardyŋ rölın arttyryp, derbestıgın qamtamasyz etu maqsatynda Mäslihat töraǧasy lauazymy engızıldı. Sondai-aq, mäslihattardyŋ yqpalyn küşeitu üşın oblys äkımderın taǧaiyndau tärtıbı özgertıldı.
Bıraq «mäslihat hatşysy» degen lauazym “töraǧaǧa” auysqannan, mäslihat törge şyǧyp, ısı örge şyǧyp ketken joq. Şyn mänınde, bügınde äkımdıkterdıŋ mäslihattarǧa tolyq üstemdıgı anyq, öitkenı naqty bilık atqaruşy tarmaqqa tiesılı. Būl halyq sailaǧan deputatqa taǧaiyndalǧan äkımnıŋ üstemdık etuı demokratiialyq ūǧymǧa eşqandai sai kelmeidı.
Ökınışke orai, jergılıktı ökıldı organdardyŋ qyzmetın halyqtyŋ köpşılıgı baiqai almauda. Mysaly, Salyq kodeksınıŋ 696-3-babynda jergılıktı mäslihattarǧa bölşek salyqtyŋ mölşerın ekı ese azaitu qūqyǧy berılgen. Būl şaǧyn käsıpkerlerdıŋ aiaǧyna tūryp ketuınıŋ myqty tetıgı.
Al mäslihat deputattary osy qūqyǧyn qalai paidalanuda? Ötken jyl körsetkendei, mäslihattardyŋ būl qūqyǧy, äkımdıkterdıŋ rūqsatynsyz jüzege aspaidy.
“Aq jol” fraksiiasy salyqty tömendetu qajettılıgı turaly Ükımetke jäne oblys äkımderıne üş ret deputattyq saual joldady.
Sonyŋ arqasynda aimaqtardyŋ basym köpşılıgınde 2024 jylǧa arnalǧan bölşek salyq mölşerı tömendetıldı.
Osy bölşek salyq turaly pıkırtalas, jergılıktı mäslihattardyŋ jäne mäslihat deputattarynyŋ märtebesı men uäkılettılıgınıŋ naqtylanbaǧandyǧyn körsetude.
Qaǧaz jüzınde mäslihattyŋ uäkılettılıgıne jergılıktı biudjettı bekıtumen qatar, Salyq kodeksı boiynşa salyqtyŋ 6 türıne tölem mölşerın bekıtu kıredı eken.
Alaida, būl mäselelerdıŋ bärı qarjymen bailanysty bolǧandyqtan, äkımnıŋ rūqsatynsyz mäslihat deputattary eşnärse ıstei almaidy qazaqşa aitqanda…
Mäselenıŋ şeşımı mäslihattardyŋ äkımdıkterge täueldılıgın joiu jolymen şeşıluı tiıs. Mäslihattyŋ derbes qūramyn äkımdıktıŋ kelısımımen aiqyndaudy toqtatu qajet. Deputattardy äkım taŋdamai, halyq sailauy qajet!
Elımızdıŋ jartysyn basyp qalǧan su tasqynyna der kezınde tosqauyl bolmauy jergılıktı mäslihat deputattarynyŋ ökılettıgınıŋ älsızdıgıne de bailanysty. Sebebı öŋırlerde su tasqyny bolatynyn eskertken mäslihat deputattarynyŋ dabylyn äkımder qūlaqtaryna qystyrmaǧan. Onyŋ arty mıne, alapat su tasqyny men qyrǧyn mal men üi, mülık şyǧyndaryna alyp keldı. Būl elımızdıŋ atqaruşy bilıgıne aşy sabaq boluy tiıs jäne mäslihat deputattary ökılettıgın küşeitudı jedeldetu qajet!
Biyl qūrylǧanyna 30 jyl, bır däuır bolǧan mäslihattardyŋ bedelın qalai küşeitemız?
Memleket basşysy, atalmyş Joldauynda «Saiasi jaŋǧyru aiasynda mäslihattar jergılıktı özın-özı basqarudyŋ negızgı buynyna ainaluǧa tiıs. Bügınde olar jergılıktı memlekettık basqaru ärı jergılıktı özın-özı basqaru instituty retınde gibridtı sipatqa ie bolyp otyr. Sondyqtan mäslihattardyŋ ökılettıgın naqty belgıleu qajet» dep atap körsetken edı. Al bilık tarmaqtary qūzyretterınıŋ tepe-teŋdıgı eŋ aldymen biudjettı bekıtuge bailanysty boluy tiıs.
Elımızdıŋ Konstitusiiasynda, «Qazaqstan Respublikasyndaǧy jergılıktı memlekettık basqaru jäne özın-özı basqaru turaly» Zaŋynda mäslihat märtebesı men qyzmetınıŋ negızgı qaǧidattary tolyq aşyp körsetıluı tiıs.
Iаǧni, halyqtyŋ atynan ökıldık etetın organnyŋ Täuelsızdık, Derbestık, Jariialylyq sekıldı basty tırekterı Zaŋmen bekıtıluı kerek.
Mäslihatta män bolmasa, jalpy ökılettı organda onyŋ ökılettıgın küşeitetın zaŋ bolmasa, halyq sailaǧan deputattar qalai jūmys ıstemek?
Osyǧan bailanysty, qūrmettı Oljas Abaiūly, «Aq jol» demokratiialyq partiiasynyŋ fraksiiasy, 2022 jylǧy Konstitusiialyq reformalarda qarastyrylǧan jergılıktı ökıldı organdardyŋ märtebesın köteru aiasynda,
«Küştı Prezident – yqpaldy Parlament – esep beretın Ükımet» formulasyn jergılıktı deŋgeide «yqpaldy mäslihat – esep beretın äkım» formulasyna jalǧastyryp, olardyŋ ökılettıkterı arajıgın aiqyndap, mäslihatty äkımdıkke täuelsız institut retınde bilık tariaqtarynyŋ tepe-teŋdıgıne jetkızu şaralaryn qarastyru qajet!
