Adamnyń negizgi quqyqtary men bostandyqtaryn qorǵaý máselesi ámbebap problemalardyń biri bolyp tabylady. Bul qoǵamdyq jáne memlekettik ómirdiń barlyq salalarynda basymdyqpen qorǵalatyn qundylyqtar. Quqyqtyq ádebıetterde gýmanıtarlyq qundylyqtardyń jalpy aýqymynda adam quqyǵy da adamnyń ózi sııaqty basty orynǵa ıe bolyp, basqalardan ústemdik etetini durys atap ótildi. Kez kelgen demokratııalyq júıede azamattardyń quqyqtary men bostandyqtary, sondaı-aq olardyń mindetteri obektıvti túrde belgili bir qoǵamnyń jetistikteriniń ólshemi, onyń jetilgendigi men órkenıetiniń kórsetkishi qyzmetin atqaratyn eń mańyzdy áleýmettik jáne saıası-quqyqtyq ınstıtýtty quraıdy. Bul adamnyń rýhanı jáne materıaldyq ıgilikterine, bılik tetikterine, erkin bildirýdiń zańdy nysandaryna jáne óz múddelerin júzege asyrýǵa qol jetkizý quraly.
Sonymen qatar, bul jeke tulǵanyń ózin jetildirýdiń, onyń mártebesi men qadir-qasıetin nyǵaıtýdyń taptyrmas sharty. Sondyqtan da joǵary damyǵan elder men halyqtar, dúnıejúzilik qoǵamdastyq adam quqyqtary men olardy qorǵaýdy jalpyadamzattyq murat, progressıvti damý men órkendeýdiń negizi, turaqtylyq pen turaqtylyq faktory retinde qarastyrady. Búkil qazirgi álem osy negizgi jolmen júrip jatyr. T.Djefferson birde: «Adamnyń týa bitken jáne ajyramas quqyqtarynan basqa eshnárse ózgerissiz qalmaıdy» degen. Qazirgi álemde adam quqyqtaryn qorǵaý máselesi árbir jeke memlekettiń shekarasynan áldeqaıda asyp ketkenine jáne halyqaralyq quqyqtyq ınstıtýttardy qurý qajettiligi týyndaǵanyna qaramastan, qazirgi ýaqytta adam quqyqtary men bostandyqtaryn qorǵaý mehanızmindegi jetekshi ról jaqyn bolashaq ulttyq ınstıtýttarda qalady. Adam quqyqtaryn qorǵaý kepildikteriniń biri – «tıimdi jáne ádil quqyq qorǵaý, Bul eki negizgi sebepke baılanysty: 1) quqyqty qoldaný – bul quqyqtyq normalardy tájirıbege engizýge baǵyttalǵan bedeldi memlekettik qyzmet, ıaǵnı. quqyqtyq qatynastar sýbektileriniń múddelerin iske asyrý jolyndaǵy kedergilerdi joıý; 2) quqyqtyq qatynas sýbektisi zańdy múddeni qorǵaý úshin tikeleı quzyretti organǵa júgine alady, al quqyq qorǵaý organynyń qyzmetkeri ony qorǵaýǵa nemese júzege asyrýǵa járdemdesýge mindetti.».
Shynynda da, quqyq júıesiniń negizgi elementterin qamtıtyn quqyqtyń áreket etý mehanızminde: norma shyǵarý; retteý júıesi (qoldanystaǵy normalar men quqyqtyq ınstıtýttar); aqparattyq, baqylaý jáne qadaǵalaý júıesi; quqyqtyq retteý obektisi (qarym-qatynas, qyzmet jáne t.b.); retteýdiń maqsattary men tıimdiligi – memlekettik organdardyń quqyq qoldaný qyzmeti óte erekshe oryn alady, óıtkeni kóp jaǵdaıda ol arqyly qoǵamdyq paıdaly quqyqtyq yqpal júzege asyrylady. Óz kezeginde, quqyqtyq normalardyń qoǵamdyq qatynastarǵa tıimdi áserin qamtamasyz etý boıynsha memlekettik organdardyń quqyq qoldaný qyzmetinde sot bıligin júzege asyrýshy, al sottar (sýdıalar) elementteri bolyp tabylatyn sot júıesine úlken ról beriledi. sot júıesi osydan qurylǵan. Bul ásirese quqyqtyq memlekettiń, demokratııalyq qoǵam ınstıtýttarynyń qalyptasýy men damýynyń jedel úderisimen, azamattardyń saıası, ekonomıkalyq, áleýmettik quqyqtary men bostandyqtaryn júzege asyrý kepildikteriniń kúsheıýimen sıpattalatyn qazirgi kezeń úshin ózekti.
