Bótenniń múlkin jymqyrdy degen aıyppen qamaýǵa alynǵan kásipker, lıngvıst maman Azat Kárim túrmeden hat joldaǵan. Kásipker óz hatynda Qytaılyq kompanııamen seriktes bolyp, artynsha aldanyp qalǵanyn aıtady, dep habarlaıdy "Adyrna" ulttyq portaly.
Sondaı-aq ol ózine jalǵan jala jabylyp, túrmede jazyqsyz otyrǵanyn da jazady. Bul týraly aqyn Toqtaráli Tańjaryq óz Facebook paraqshasynda jarııalady.
TÚRMEDEN HAT
Bári 2014 jyldyń sońynda Serik Kenenbaıdyń Qazaqstanda bıznes istegisi keledi dep Jing Honglin, Miao Jianling, Liu Jun, Tang Qing atty Qytaı azamattarymen tanystyrýdan bastaldy.
Atalǵan sheteldik azamattar meniń fırmamnyń qurylys zattarymen aınalysatynyn, qolymda tehnıkalarym bar, jaǵdaıymnyń jaqsy ekenine kóz jetkizgen soń Astanadan birlesip gazoblok zaýytyn salýdy usyndy. Qytaı tarapy 90%, Qazaqstan tarapy 10% úlesin birlesip isteımiz dep ýaǵdalastyq. Investıııany QHR-dan alǵannan soń Qazaqstandaǵy jumystardy bastadyq.
26.05.2015 j. Astanada «Rongshun Astana Building Materials CO.LTD» atty fırmany Bógenbaı dańǵyly, 28-úı mekenjaıyndaǵy meniń ofısime tirkedik. Osy rette erekshe eskerte ketetin jáıt: Fırma qurǵanda ózge qytaılyq azamattar Astanada bolmaǵandyqtan, olardyń senimdi ókili retinde, keıin qaıtaryp beretin bolyp, qytaı tarapyna tıisti 90% úles Lıý Jýnge (Liu Jun) jazyldy. Jańa fırma qurmas buryn qytaılyq seriktestermen birlesip zaýyt salatyn jer izdep, «Taraz jol qurylysy» JShS-nyń №101 kóshedegi eski óndiris bazasyn barlyq jaǵynan qolaıly dep satyp alyp, ony «Kahan Servıs» JShS-nyń balansyna tirkegen bolatynbyz. Bul tirkeýdi Astana qalasy ákimdiginiń Jer basqarmasynda qaıtadan tirketkenbiz.
27.05.2015j. «Nantong Rongshun Building Materials.CO,LTD» «Rongshun Astana Building Materials CO.LTD» jáne «Kahan Servıs» JShS arasynda №1/05-15 kelisimsharty jasalyp zaýyt salý jumystary resmı bastaldy.
Qytaılyq kásipkerlermen jumys istegender biledi, olardyń kóbi jumysty barynsha tez isteıdi, qarjyny barynsha únemdeýge tyrysady. Meniń qytaılyq seriktesterim de sondaı boldy. Tórt qytaılyq seriktesim Astanada almakezek turyp, árbir tıyndy qadaǵalap qana qoımaı, qurylys jumystaryn tezdetýdi qýzap otyrdy. Biz óz tarapymyzdan qurylys, qujat, salyq, qarjy jáne ózge de uıymdastyrý jumystaryn barynsha jyldamdatyp sheship otyrdyq. Shyn máninde jumystyń barlyq aýyrlyǵy bizge tústi. Basynda $22.050.000 (AQSh dollary) qarjy salamyz dep ınvestıııalyq lıenzııa alǵan qytaı tarapy 06.2015-08.2017 jj. kezeńinde zaýyt salynyp bolǵansha 429.282.063,36 tg. ǵana jiberdi. Sondyqtan qurylysqa qajetti qarjy jetispeı qıyndyqtar týyndady. Qosalqy merdigerlerge qaryz boldyq. Ózimizdiń tehnıkalarymyzdyń jumys aqylaryn tipti eseptemedik (meniń eki júk artatyn tehnıkam (pogrýzchıgim) qazirge deıin Lıý Jýn ıeligindegi zaýytta jumys istep júr, onymen eseptesý kerek ekenin umytyp ketken sekildi). Qarjy jetpegendikten dostarym men týystarymnan qaryz da aldym, tipti kredıt resimdeý úshin óz basymdaǵy páterimdi bankke kepilge qoıdym (Forte banktegi ol kredıtti áli kúnge deıin tólep kelemin). Meniń bar oıym zaýytty tezirek óndiriske qosý boldy. Qurylysqa qajettti qarjy jetispegendikten aramyzda túrli kelispeýshilieter de oryn aldy. Ásirese A. Orazbaev olarǵa «Kelisimshartty oryndamaı jatyrsyńdar» dep únemi eskertýmen boldy. Qytaılyq seriktesterim osydan bastap ishine kek saqtady dep oılaımyn. Tyrysyp-tyrmysyp istep 2017j. kúzge qaraı zaýytty óndiriske qostyq.
Máseleniń úlkeni osy kezde bastaldy. Lıý Jýn Qajymqan Másimovti (Kárim Másimovtiń marqým ákesi) «jańa seriktesimiz kómektesedi» dep alyp keldi. Olar «Kómektesip qarjy salamyz, óndiristerińdi keńeıtemiz, biraq bizge kepildikke «Kahan Servıs» JShS-nyń 51% úlesin jazyp berýleriń kerek» dep shart qoıdy. Qansha qarsy bolsaq ta, Lıý Jýn jabysyp turǵandyqtan, úkimet basyndaǵy yqpaldy adamnyń ákesiniń aıtqanynan asa almadyq. Qorqytyp-úrkitip, aldap-arbaýmen 51% úlesti jazyp alǵan soń syrtymyzdan jalǵan qujattar jasap, «Kahan Servıs» kompanııasyna tıesili jerdi qytaı tarapyna tolyq ótkizip jiberdi. Lıý Jýn men olardyń arasynda qandaı qupııa kelisim bolǵanyn bilmeımin, biraq Lıý Jýn sodan bastap qalǵan qytaılyq úleskerlerdi de, meni de aldaı bastady. Notarıaldy túrde qaıtaryp bergen «Rongshun Astana Building Materials Co.LTD» fırmasynyń áýelden maǵan tıesili 10% úlesin tirkeýden ótkizýge asyqpady. Q.Masımovtiń kómekshisi Sapargúl Jabaǵaılyqyzy tirkep beremin dep ýáde berip edi, ol da sózinde turmady. Osy týraly tergeýshi A.K.Ibraevqa bettestirý jasa dep talap qoıyp edik, ol da oryndalǵan joq. Bul ádiletsizdikke tóze almaı, 2017 jyldyń sońynda sotqa júgine bastadyq, Alǵashynda men «jábirlenýshi», al Lıý Jýn «jaýapker» retinde sottasyp júrdik. Kóptegen sot otyrystary ótti. Áýeliden «Zaýytty kim saldy? Qandaı aqshaǵa salyndy? Óndiris iske qosylǵannan soń paıdasyn kim kórip otyr?» degen suraqtardyń mán-jaıyna qanyqqan soń sot aıaqtalar, múddeler bólinisi anyqtalyp, bári ornyna keler» dep oıladym. Alaıda meniń oılaǵanymdaı bolmady. Árkim óz múddesin kózdep jan-jaqqa tartqylaı bastady. Mańaıymdaǵylardyń Abaı aıtatyn “darýl harap” ekenin bildim. Sonda da ádiletke degen senimimdi joǵaltpaı, qytaılyq seriktesten úlesimdi, esemdi qalaı da qaıtaryp alamyn dep júrdim. Ókinishtisi túrli keleńsizdikter, soraqylyqtar kóbeıe berdi…. Sonyń biri - 2023j. 20 sáýirde Qytaıdan issapardan qaıtyp «Qorǵas» keden beketinen kirgende tutqyndalǵanym. 1 sáýirde Astanadan Beıjińge ushardyń aldynda tergeýshi A.K. Ibraevqa Qytaıǵa issaparmen baratynymdy, ondaǵy qytaılyq úleskerlermen kezdesetinimdi aıtqan bolatynmyn. Ózi «bara ber» degen bolatyn. Endi oılasam, Qorǵastan qaıtpaı Astanaǵa ushyp kelgenimde 30 qarasha emes, sol 20 sáýir túrmege qamalar ma edim?!
Qansha soraqylyq, zańsyzdyqtar bolsa da tergeýshilerdiń ádilettikke kózderi jetpeı júr ǵoı dep oılap, barlyq shynymdy aıtyp, ýaqyt bólip baryp júrdim. Keıde orys tilinde jazǵandaryn jete túsinbesem de esh qastyǵy bolmas dep qol qoıyp bere berdim. Týra sondaı bir shaqyrtýdy 30 qarashada saǵ. 20:00 belgiledi. Qaperimde túk joq, aıtylǵan ýaqytta zaýytqa qatysty qujattardy alyp bardym, biraq bul joly tergeýshi A.K. Ibraev pen D.Qunanbaev ózderiniń jazǵan qaýlysyn kórsetip «kúdikti-aıyptalýshy retinde tutqyndaldyń! Qol qoı!», -dedi. Men ań-tań boldym. Jaqyndaryma habarlasyp tutqyndalǵanymdy aıtaıyn, jumystarymdy ornalastyraıyn degenime kónbeı sýmkamdy (portfel), eki telefonymdy, jeke kýáligimdi, bank kartalarym men ámııanymdy tárkilep, qolyma kisen saldy da aldy-artyma qaratpaı ýaqytsha ustaý ızolıatoryna (túrmege) toǵytty. Sodan beri konstıtýııalyq bostandyǵym shektelip, ar-ojdanym taptalyp, qorlyq kórip kelemin.
Advokat alǵashynda 48 saǵat ishinde bosatady dep edi, olaı bolmady. Astana qalasy mamandandyrylǵan aýdanaralyq sottyń sýdıasy A.I.Isaeva «Qolymda maǵan qarap otyrǵan er jetpegen 4 balam, qart anam bar, sózsiz aıaqtaýǵa tıisti jumystarym bar, páterim bar, kerek bolsa kepildikke qoıatyn múlkim de bar, otanshyl júregim bar. Meni úıqamaqqa shyǵaryńyz» degen ótinishime qulaq aspady. Tergeýshi A.K.Ibraevtyń «Shetelge qashyp ketýi múmkin. Tergeýge kedergi keltirýi múmkin» degen ýájimen eki aıǵa túrmege otyrǵyzýǵa sheshim shyǵardy.
2017 jyldan beri sottasyp júrsem qaıda qashamyn? Elim-jerim dep Qytaıdan kelgenime, qandaı jumystar istegenime qaramaı ma? Polıııaǵa qandaı kedergi jasaı alamyn? Absýrd. Soraqy sheshim ne úshin jasaldy?
Túrmedegi ar-ojdan taptalýyn, qorlyqty aıtpaı-aq qoıaıyn! Biraq, men sekildi alǵash eki aımen kirip, jyldap tergelip, áli sotqa jete almaı júrgenderdiń mynadaı sózderiniń maǵan óte aýyr oı salǵanyn aıtpaýyma bolmaıdy. «Munda kirdiń be, endi shyǵarmaýǵa tyrysady. Qylmysyń bolmasa da qashan «jańa qylmys» tapqansha túrmede otyrýyńdy bir aı, eki aıdan uzarta beredi.» Olar «adam bolsa qylmys tabylady» degen qasań prınıpke senedi. Qazir olarǵa statıstıka kerek, shenderin ósirý kerek…. Seniń «qylmystyq quramy joq» dep jabylyp qalǵan isińniń qaıta-qaıta qolǵa ala bergeniniń syry osy. Saǵan jala jabýshy Lıý Jýn degen qytaı ózge qytaılardyń aqshasyn da ıelenip ketse, onyń ústine 6 jyldan beri gazoblok óniminiń paıdasyn bir ózi kórip, qomaqty aqshasy bolsa, jaǵdaıyń tipti qıyn bolady»
Aıtqandaı-aq sot G. Ibrasheva 2024 jyly 25 qańtarda túrmede ustaý merzimin bir aıǵa, al 21 aqpanda taǵy bir aıǵa soza saldy. «Myna jerde men eshkimge kereksizbin, eki aıda bir de bir tergeýshi kelgen joq. Úkimettiń bıýdjetin orynsyz shyǵyndamaı meni úıge shyǵaryńdar, onda balalarym, qart anama kerekpin. Shyǵynǵa ketip jatqan jumystarym bar, erteń bala-shaǵamdy kim baǵady? Jumyskerlerime eńbekaqyny kim taratady?» degen ýájime de, advokattyń meni tutqyndaýdyń ózi múlde zańsyz ekenin dáleldegenine de qaramady. Sodan aýyr oıǵa (shomdym) battym.
2017 jyldan bastalǵan sottasýlardy esime aldym. Qalaı «jábirlenýshiden» «kúdiktige», «kúdiktiden» «aıyptalýshyǵa» aınalǵanymdy, qalaı túrmege túskenimdi oıladym. Jalaqorlardyń endi menen «qylmysker» jasap, múlkimdi tárkilep, ózimdi lagerge jiberý nıetteri bar ekenine esh kúmánim qalmady.
Beıjińde ýnıversıtet támamdap, Qytaı Ortalyq radıostanııasynda jumys istegen, odan elim-jerim dep otanshyldyqpen Qazaqstanǵa oralǵan zııaly retinde, qazirge deıingi ómir jolymda eshkimniń ala jibin attamaǵan, bar jetistikke óz eńbekqorlyǵymnyń arqasynda jetken bıznesmen retinde, bir alaıaq qytaılyq azamattyń jalasynyń, merez jemqorlyqtyń, naýqanshyl statıstıkanyń shynymen qurbany bolyp ketemin be? Oılana kele barlyǵyn kópke ashyq aıtýdy sheshtim. Kóptiń bir aty - Qudaı. Ádilet sizderden keler. Kómek kútemin.
(1) Astana qalasynyń Baıqonyr aýdany PB tergeýshisi A.K. Ibraevtyń alaıaq, jalaqor Lıý Jýnniń aryzyn qabyldap tirkeýiniń ózi zańsyz. Sebebi: Qytaıdyń «Nantong Shuntu International Trade Co.LTD» kompanııasy arqyly Qazaqstanǵa jıyny 429282063,36 teńge ınvest soma kirdi. Ol kompanııanyń ıesi - Jing Hongling. Onyń ózi Lıý Jýn aldap ketti dep sottasyp júr. Sonda men qalaı Lıý Jýnniń 440.041.750 teńge aqshasyn jymqyrǵan bolamyn? Kerisinshe Lıý Jýnniń ózi ózgelerdiń aqshasyna salynǵan zaýytty ıelenip seriktesterin san soqtyrǵan, olarǵa jala japqan kúdikti qylmysker bolyp shyqpaı ma?
(2) «Kahan Servıs» JShS atynan salynǵan gazoblok zaýytyn 29.12.2017 j. memlekettik reesterden ótkizip (reestr №2412P) tirkegende qurylys-montaj jumystaryna 411.589.967,96 teńge jumsaldy dep jazylǵan. Sol kezde bári tekserilgen. Marqum Qajymqan Másimovtiń adamdary da bolǵan. Baǵalap-esepteý (oenka) fırmasy bazar baǵasy 1.117.593.796 teńge turady dep anyqtama bergen, ol da bar. Osy zaýytty alaıaq Lıý Jýn 2017 jyldan beri ıelenip, óndirgen gazoblokty satyp paıdasyn kórip keledi. Sonda qalaı men 189-bap boıynsha bótenniń múlkin jymqyrǵan bolyp aıyptalýǵa tıispin? Paradoks!!
(3) Seriktestik bastalǵan kúnnen bastap qytaılyq úleskerlerdiń bireýi bolmasa, bireýi únemi Astanada, janymyzda júrdi. Árbir tıynnyń sheshimine aralasyp otyrdy. Sonda bizge qandaı aqshany senip tapsyrǵan bolady? Biz óz aqshamyzdy qosqannan basqa olardyń qandaı aqshasyn jymqyryppyz? Áýeli bizge senip kórip pe ózderi?
30 qarashada túnde meni asyǵys tutqyndap túrmege qamaýdyń endi bir syry bylaı dep oılaımyn: qalǵan qytaılyq úleskerler 6 jeltoqsanda Astanaǵa kelemiz dep maǵan qońyraý shalǵan. Olar osy joly kelgende Lıý Jýnnen gazoblok zaýytyndaǵy ózderine tıisti úlesterin jazdyryp almaqshi edi. Úlesterin bermeı burynǵydaı túrli syltaý aıtyp aldaýsyratsa, sotqa berýdi uıǵarǵan. Al úlesterin jazdyryp berse, tolyq aýdıt jasap 7 jyldan beri gazoblok satýdan túsken paıdany suramaqshy bolǵan. Alaıaq Lıý Jýn olardyń menimen birlesip ketýinen qorqyp, meni qamatyp otyr. Sonda meni qaralap, olardy aldap til tabysý ońaıyraq bolmaq. Meniń osy boljamym ras bolsa, bizdiń polıeıler kim úshin jumys istep otyr? Osy aradan sybaılas jemqorlyq kórinip turǵan joq pa? Bizdiń quqyq qorǵaý salasyndaǵylar, UQQ, Lıý Jýnniń mańyndaǵy oralmandardyń kimge qansha para bergeni týraly aıtyp júrgen aqparat nege tekserilmeıdi? Ózi shoshqa bola turyp ózgeni ıtke balap, súıek-saıaqpen aldamaq bolǵan, «barlyǵyn satyp alamyn» dep ashyq aıtyp júrgen, qazaq qyzdaryn qoljaýlyq etip, áleýmettik ortany búldirip júrgen Lıý Jýndi nege teksermeıdi? Bizdiń daýymyz sebepti 2021 jyldan beri jalpy qurylys-montaj saraptamasyn júrgizemin degen tergeýshi A.K. Ibraev nege áli saraptamasyn júrgizip bolmaıdy? Biz ózimiz saraptama júrgizeıik desek, «Qytaı zaýytqa kirgizbeıdi» dep alaıaq Lıý Jýnniń aldyna nege dármensizdik tanytyp beıshara bolady? Kerisinshe meni qaralaǵan 02.12.2023 j. soraqy qaýlysynda qytaılyq seriktestermen jumys bastaǵan 2015 jyly «aqsha jymqyrý josparyn jasaǵan» dep qalaı ǵana qudaıdan qoryqpaı, pendeden uıalmaı jala jabady? Eki jyldan astam ýaqyt jumsap, qaryzǵa belsheden batyp júrip zaýyt salǵanymyzdy, ol zaýytqa Lıý Jýnniń ıe bolyp, paıdasyn kórip otyrǵanyn bile tura, bank shotynan ótken barlyq aqshany «jep qoıdy» degen soraqy jalany qalaı ońaı jaba salady?
Ittiń ıesi bolsa, bóriniń táńiri bar deıdi. Lıý Jýnniń ıesi kim ekeni belgili. Meniń táńirim - Kóp. Kóptiń bir aty-Qudaı! Kópten kómek, arasha ádilet surap otyrmyn. Bárimiz-birimiz úshin, birimiz bárimiz úshin, quqyǵymyz úshin, ádilet úshin kúrespesek jańa, ádiletti Qazaqstan eshqashan bolmaıdy. Qazaqstanymyz kedeı, mádenıetsiz elge aınalady. Urpaǵymyz kelimsekterdiń qolyna qaraıtyn jaltaq, áljýaz bolady.
Hákim Abaı aıtqan «Ólim barda - qorlyq joq». Men zańsyz, orynsyz, ádiletsiz qorlyqqa tóze almaımyn. Erkin ómirdegi týǵan-týys, dos-jarandarym, Qazaqstannyń bolashaǵyna beı-jaı qaraı almaıtyn, ádiletti Qazaqstan qurýdy sóz júzinde ǵana emes, shynaıy ómirde kórgisi keletin árbir azamat meni qoldaıdy dep senemin.
Alyptyń kúshi – halyqta,
Halyqtyń kúshi – birlikte.
Kárim Azat
