Bötennıŋ mülkın jymqyrdy degen aiyppen qamauǧa alynǧan käsıpker, lingvist maman Azat Kärım türmeden hat joldaǧan. Käsıpker öz hatynda Qytailyq kompaniiamen serıktes bolyp, artynşa aldanyp qalǧanyn aitady, dep habarlaidy "Adyrna" ūlttyq portaly.
Sondai-aq ol özıne jalǧan jala jabylyp, türmede jazyqsyz otyrǧanyn da jazady. Būl turaly aqyn Toqtarälı Taŋjaryq öz Facebook paraqşasynda jariialady.TÜRMEDEN HAT
Bärı 2014 jyldyŋ soŋynda Serık Kenenbaidyŋ Qazaqstanda biznes ıstegısı keledı dep Jing Honglin, Miao Jianling, Liu Jun, Tang Qing atty Qytai azamattarymen tanystyrudan bastaldy. Atalǧan şeteldık azamattar menıŋ firmamnyŋ qūrylys zattarymen ainalysatynyn, qolymda tehnikalarym bar, jaǧdaiymnyŋ jaqsy ekenıne köz jetkızgen soŋ Astanadan bırlesıp gazoblok zauytyn saludy ūsyndy. Qytai tarapy 90%, Qazaqstan tarapy 10% ülesın bırlesıp ısteimız dep uaǧdalastyq. İnvestisiiany QHR-dan alǧannan soŋ Qazaqstandaǧy jūmystardy bastadyq. 26.05.2015 j. Astanada «Rongshun Astana Building Materials CO.LTD» atty firmany Bögenbai daŋǧyly, 28-üi mekenjaiyndaǧy menıŋ ofisıme tırkedık. Osy rette erekşe eskerte ketetın jäit: Firma qūrǧanda özge qytailyq azamattar Astanada bolmaǧandyqtan, olardyŋ senımdı ökılı retınde, keiın qaitaryp beretın bolyp, qytai tarapyna tiıstı 90% üles Liu Junge (Liu Jun) jazyldy. Jaŋa firma qūrmas būryn qytailyq serıktestermen bırlesıp zauyt salatyn jer ızdep, «Taraz jol qūrylysy» JŞS-nyŋ №101 köşedegı eskı öndırıs bazasyn barlyq jaǧynan qolaily dep satyp alyp, ony «Kahan Servis» JŞS-nyŋ balansyna tırkegen bolatynbyz. Būl tırkeudı Astana qalasy äkımdıgınıŋ Jer basqarmasynda qaitadan tırketkenbız. 27.05.2015j. «Nantong Rongshun Building Materials.CO,LTD» «Rongshun Astana Building Materials CO.LTD» jäne «Kahan Servis» JŞS arasynda №1/05-15 kelısımşarty jasalyp zauyt salu jūmystary resmi bastaldy. Qytailyq käsıpkerlermen jūmys ıstegender bıledı, olardyŋ köbı jūmysty barynşa tez ısteidı, qarjyny barynşa ünemdeuge tyrysady. Menıŋ qytailyq serıktesterım de sondai boldy. Tört qytailyq serıktesım Astanada almakezek tūryp, ärbır tiyndy qadaǧalap qana qoimai, qūrylys jūmystaryn tezdetudı quzap otyrdy. Bız öz tarapymyzdan qūrylys, qūjat, salyq, qarjy jäne özge de ūiymdastyru jūmystaryn barynşa jyldamdatyp şeşıp otyrdyq. Şyn mänınde jūmystyŋ barlyq auyrlyǧy bızge tüstı. Basynda $22.050.000 (AQŞ dollary) qarjy salamyz dep investisiialyq lisenziia alǧan qytai tarapy 06.2015-08.2017 jj. kezeŋınde zauyt salynyp bolǧanşa 429.282.063,36 tg. ǧana jıberdı. Sondyqtan qūrylysqa qajettı qarjy jetıspei qiyndyqtar tuyndady. Qosalqy merdıgerlerge qaryz boldyq. Özımızdıŋ tehnikalarymyzdyŋ jūmys aqylaryn tıptı eseptemedık (menıŋ ekı jük artatyn tehnikam (pogruzchigım) qazırge deiın Liu Jun ielıgındegı zauytta jūmys ıstep jür, onymen eseptesu kerek ekenın ūmytyp ketken sekıldı). Qarjy jetpegendıkten dostarym men tuystarymnan qaryz da aldym, tıptı kredit resımdeu üşın öz basymdaǧy päterımdı bankke kepılge qoidym (Forte banktegı ol kredittı älı künge deiın tölep kelemın). Menıŋ bar oiym zauytty tezırek öndırıske qosu boldy. Qūrylysqa qajetttı qarjy jetıspegendıkten aramyzda türlı kelıspeuşılıeter de oryn aldy. Äsırese A. Orazbaev olarǧa «Kelısımşartty oryndamai jatyrsyŋdar» dep ünemı eskertumen boldy. Qytailyq serıktesterım osydan bastap ışıne kek saqtady dep oilaimyn. Tyrysyp-tyrmysyp ıstep 2017j. küzge qarai zauytty öndırıske qostyq. Mäselenıŋ ülkenı osy kezde bastaldy. Liu Jun Qajymqan Mäsımovtı (Kärım Mäsımovtıŋ marqum äkesı) «jaŋa serıktesımız kömektesedı» dep alyp keldı. Olar «Kömektesıp qarjy salamyz, öndırısterıŋdı keŋeitemız, bıraq bızge kepıldıkke «Kahan Servis» JŞS-nyŋ 51% ülesın jazyp berulerıŋ kerek» dep şart qoidy. Qanşa qarsy bolsaq ta, Liu Jun jabysyp tūrǧandyqtan, ükımet basyndaǧy yqpaldy adamnyŋ äkesınıŋ aitqanynan asa almadyq. Qorqytyp-ürkıtıp, aldap-arbaumen 51% ülestı jazyp alǧan soŋ syrtymyzdan jalǧan qūjattar jasap, «Kahan Servis» kompaniiasyna tiesılı jerdı qytai tarapyna tolyq ötkızıp jıberdı. Liu Jun men olardyŋ arasynda qandai qūpiia kelısım bolǧanyn bılmeimın, bıraq Liu Jun sodan bastap qalǧan qytailyq üleskerlerdı de, menı de aldai bastady. Notarialdy türde qaitaryp bergen «Rongshun Astana Building Materials Co.LTD» firmasynyŋ äuelden maǧan tiesılı 10% ülesın tırkeuden ötkızuge asyqpady. Q.Masimovtıŋ kömekşısı Sapargül Jabaǧailyqyzy tırkep beremın dep uäde berıp edı, ol da sözınde tūrmady. Osy turaly tergeuşı A.K.İbraevqa bettestıru jasa dep talap qoiyp edık, ol da oryndalǧan joq. Būl ädıletsızdıkke töze almai, 2017 jyldyŋ soŋynda sotqa jügıne bastadyq, Alǧaşynda men «jäbırlenuşı», al Liu Jun «jauapker» retınde sottasyp jürdık. Köptegen sot otyrystary öttı. Äuelıden «Zauytty kım saldy? Qandai aqşaǧa salyndy? Öndırıs ıske qosylǧannan soŋ paidasyn kım körıp otyr?» degen sūraqtardyŋ män-jaiyna qanyqqan soŋ sot aiaqtalar, müddeler bölınısı anyqtalyp, bärı ornyna keler» dep oiladym. Alaida menıŋ oilaǧanymdai bolmady. Ärkım öz müddesın közdep jan-jaqqa tartqylai bastady. Maŋaiymdaǧylardyŋ Abai aitatyn “darul harap” ekenın bıldım. Sonda da ädıletke degen senımımdı joǧaltpai, qytailyq serıktesten ülesımdı, esemdı qalai da qaitaryp alamyn dep jürdım. Ökınıştısı türlı keleŋsızdıkter, soraqylyqtar köbeie berdı…. Sonyŋ bırı - 2023j. 20 säuırde Qytaidan ıssapardan qaityp «Qorǧas» keden beketınen kırgende tūtqyndalǧanym. 1 säuırde Astanadan Beijıŋge ūşardyŋ aldynda tergeuşı A.K. İbraevqa Qytaiǧa ıssaparmen baratynymdy, ondaǧy qytailyq üleskerlermen kezdesetınımdı aitqan bolatynmyn. Özı «bara ber» degen bolatyn. Endı oilasam, Qorǧastan qaitpai Astanaǧa ūşyp kelgenımde 30 qaraşa emes, sol 20 säuır türmege qamalar ma edım?!Qanşa soraqylyq, zaŋsyzdyqtar bolsa da tergeuşılerdıŋ ädılettıkke közderı jetpei jür ǧoi dep oilap, barlyq şynymdy aityp, uaqyt bölıp baryp jürdım. Keide orys tılınde jazǧandaryn jete tüsınbesem de eş qastyǧy bolmas dep qol qoiyp bere berdım. Tura sondai bır şaqyrtudy 30 qaraşada saǧ. 20:00 belgıledı. Qaperımde tük joq, aitylǧan uaqytta zauytqa qatysty qūjattardy alyp bardym, bıraq būl joly tergeuşı A.K. İbraev pen D.Qūnanbaev özderınıŋ jazǧan qaulysyn körsetıp «küdıktı-aiyptaluşy retınde tūtqyndaldyŋ! Qol qoi!», -dedı. Men aŋ-taŋ boldym. Jaqyndaryma habarlasyp tūtqyndalǧanymdy aitaiyn, jūmystarymdy ornalastyraiyn degenıme könbei sumkamdy (portfel), ekı telefonymdy, jeke kuälıgımdı, bank kartalarym men ämiianymdy tärkılep, qolyma kısen saldy da aldy-artyma qaratpai uaqytşa ūstau izoliatoryna (türmege) toǧytty. Sodan berı konstitusiialyq bostandyǧym şektelıp, ar-ojdanym taptalyp, qorlyq körıp kelemın.
Advokat alǧaşynda 48 saǧat ışınde bosatady dep edı, olai bolmady. Astana qalasy mamandandyrylǧan audanaralyq sottyŋ sudiasy A.İ.İsaeva «Qolymda maǧan qarap otyrǧan er jetpegen 4 balam, qart anam bar, sözsız aiaqtauǧa tiıstı jūmystarym bar, päterım bar, kerek bolsa kepıldıkke qoiatyn mülkım de bar, otanşyl jüregım bar. Menı üiqamaqqa şyǧaryŋyz» degen ötınışıme qūlaq aspady. Tergeuşı A.K.İbraevtyŋ «Şetelge qaşyp ketuı mümkın. Tergeuge kedergı keltıruı mümkın» degen uäjımen ekı aiǧa türmege otyrǧyzuǧa şeşım şyǧardy. 2017 jyldan berı sottasyp jürsem qaida qaşamyn? Elım-jerım dep Qytaidan kelgenıme, qandai jūmystar ıstegenıme qaramai ma? Polisiiaǧa qandai kedergı jasai alamyn? Absurd. Soraqy şeşım ne üşın jasaldy? Türmedegı ar-ojdan taptaluyn, qorlyqty aitpai-aq qoiaiyn! Bıraq, men sekıldı alǧaş ekı aimen kırıp, jyldap tergelıp, älı sotqa jete almai jürgenderdıŋ mynadai sözderınıŋ maǧan öte auyr oi salǧanyn aitpauyma bolmaidy. «Mūnda kırdıŋ be, endı şyǧarmauǧa tyrysady. Qylmysyŋ bolmasa da qaşan «jaŋa qylmys» tapqanşa türmede otyruyŋdy bır ai, ekı aidan ūzarta beredı.» Olar «adam bolsa qylmys tabylady» degen qasaŋ prinsipke senedı. Qazır olarǧa statistika kerek, şenderın ösıru kerek…. Senıŋ «qylmystyq qūramy joq» dep jabylyp qalǧan ısıŋnıŋ qaita-qaita qolǧa ala bergenınıŋ syry osy. Saǧan jala jabuşy Liu Jun degen qytai özge qytailardyŋ aqşasyn da ielenıp ketse, onyŋ üstıne 6 jyldan berı gazoblok önımınıŋ paidasyn bır özı körıp, qomaqty aqşasy bolsa, jaǧdaiyŋ tıptı qiyn bolady» Aitqandai-aq sot G. İbraşeva 2024 jyly 25 qaŋtarda türmede ūstau merzımın bır aiǧa, al 21 aqpanda taǧy bır aiǧa soza saldy. «Myna jerde men eşkımge kereksızbın, ekı aida bır de bır tergeuşı kelgen joq. Ükımettıŋ biudjetın orynsyz şyǧyndamai menı üige şyǧaryŋdar, onda balalarym, qart anama kerekpın. Şyǧynǧa ketıp jatqan jūmystarym bar, erteŋ bala-şaǧamdy kım baǧady? Jūmyskerlerıme eŋbekaqyny kım taratady?» degen uäjıme de, advokattyŋ menı tūtqyndaudyŋ özı mülde zaŋsyz ekenın däleldegenıne de qaramady. Sodan auyr oiǧa (şomdym) battym. 2017 jyldan bastalǧan sottasulardy esıme aldym. Qalai «jäbırlenuşıden» «küdıktıge», «küdıktıden» «aiyptaluşyǧa» ainalǧanymdy, qalai türmege tüskenımdı oiladym. Jalaqorlardyŋ endı menen «qylmysker» jasap, mülkımdı tärkılep, özımdı lagerge jıberu nietterı bar ekenıne eş kümänım qalmady.
Beijıŋde universitet tämamdap, Qytai Ortalyq radiostansiiasynda jūmys ıstegen, odan elım-jerım dep otanşyldyqpen Qazaqstanǧa oralǧan ziialy retınde, qazırge deiıngı ömır jolymda eşkımnıŋ ala jıbın attamaǧan, bar jetıstıkke öz eŋbekqorlyǧymnyŋ arqasynda jetken biznesmen retınde, bır alaiaq qytailyq azamattyŋ jalasynyŋ, merez jemqorlyqtyŋ, nauqanşyl statistikanyŋ şynymen qūrbany bolyp ketemın be? Oilana kele barlyǧyn köpke aşyq aitudy şeştım. Köptıŋ bır aty - Qūdai. Ädılet sızderden keler. Kömek kütemın. (1) Astana qalasynyŋ Baiqonyr audany PB tergeuşısı A.K. İbraevtyŋ alaiaq, jalaqor Liu Junnıŋ aryzyn qabyldap tırkeuınıŋ özı zaŋsyz. Sebebı: Qytaidyŋ «Nantong Shuntu International Trade Co.LTD» kompaniiasy arqyly Qazaqstanǧa jiyny 429282063,36 teŋge invest soma kırdı. Ol kompaniianyŋ iesı - Jing Hongling. Onyŋ özı Liu Jun aldap kettı dep sottasyp jür. Sonda men qalai Liu Junnıŋ 440.041.750 teŋge aqşasyn jymqyrǧan bolamyn? Kerısınşe Liu Junnıŋ özı özgelerdıŋ aqşasyna salynǧan zauytty ielenıp serıktesterın san soqtyrǧan, olarǧa jala japqan küdıktı qylmysker bolyp şyqpai ma?
(2) «Kahan Servis» JŞS atynan salynǧan gazoblok zauytyn 29.12.2017 j. memlekettık reesterden ötkızıp (reestr №2412P) tırkegende qūrylys-montaj jūmystaryna 411.589.967,96 teŋge jūmsaldy dep jazylǧan. Sol kezde bärı tekserılgen. Marqūm Qajymqan Mäsımovtıŋ adamdary da bolǧan. Baǧalap-esepteu (osenka) firmasy bazar baǧasy 1.117.593.796 teŋge tūrady dep anyqtama bergen, ol da bar. Osy zauytty alaiaq Liu Jun 2017 jyldan berı ielenıp, öndırgen gazoblokty satyp paidasyn körıp keledı. Sonda qalai men 189-bap boiynşa bötennıŋ mülkın jymqyrǧan bolyp aiyptaluǧa tiıspın? Paradoks!! (3) Serıktestık bastalǧan künnen bastap qytailyq üleskerlerdıŋ bıreuı bolmasa, bıreuı ünemı Astanada, janymyzda jürdı. Ärbır tiynnyŋ şeşımıne aralasyp otyrdy. Sonda bızge qandai aqşany senıp tapsyrǧan bolady? Bız öz aqşamyzdy qosqannan basqa olardyŋ qandai aqşasyn jymqyryppyz? Äuelı bızge senıp körıp pe özderı? 30 qaraşada tünde menı asyǧys tūtqyndap türmege qamaudyŋ endı bır syry bylai dep oilaimyn: qalǧan qytailyq üleskerler 6 jeltoqsanda Astanaǧa kelemız dep maǧan qoŋyrau şalǧan. Olar osy joly kelgende Liu Junnen gazoblok zauytyndaǧy özderıne tiıstı ülesterın jazdyryp almaqşı edı. Ülesterın bermei būrynǧydai türlı syltau aityp aldausyratsa, sotqa berudı ūiǧarǧan. Al ülesterın jazdyryp berse, tolyq audit jasap 7 jyldan berı gazoblok satudan tüsken paidany sūramaqşy bolǧan. Alaiaq Liu Jun olardyŋ menımen bırlesıp ketuınen qorqyp, menı qamatyp otyr. Sonda menı qaralap, olardy aldap tıl tabysu oŋaiyraq bolmaq. Menıŋ osy boljamym ras bolsa, bızdıŋ poliseiler kım üşın jūmys ıstep otyr? Osy aradan sybailas jemqorlyq körınıp tūrǧan joq pa? Bızdıŋ qūqyq qorǧau salasyndaǧylar, ŪQQ, Liu Junnıŋ maŋyndaǧy oralmandardyŋ kımge qanşa para bergenı turaly aityp jürgen aqparat nege tekserılmeidı? Özı şoşqa bola tūryp özgenı itke balap, süiek-saiaqpen aldamaq bolǧan, «barlyǧyn satyp alamyn» dep aşyq aityp jürgen, qazaq qyzdaryn qoljaulyq etıp, äleumettık ortany büldırıp jürgen Liu Jundı nege teksermeidı? Bızdıŋ dauymyz sebeptı 2021 jyldan berı jalpy qūrylys-montaj saraptamasyn jürgızemın degen tergeuşı A.K. İbraev nege älı saraptamasyn jürgızıp bolmaidy? Bız özımız saraptama jürgızeiık desek, «Qytai zauytqa kırgızbeidı» dep alaiaq Liu Junnıŋ aldyna nege därmensızdık tanytyp beişara bolady? Kerısınşe menı qaralaǧan 02.12.2023 j. soraqy qaulysynda qytailyq serıktestermen jūmys bastaǧan 2015 jyly «aqşa jymqyru josparyn jasaǧan» dep qalai ǧana qūdaidan qoryqpai, pendeden ūialmai jala jabady? Ekı jyldan astam uaqyt jūmsap, qaryzǧa belşeden batyp jürıp zauyt salǧanymyzdy, ol zauytqa Liu Junnıŋ ie bolyp, paidasyn körıp otyrǧanyn bıle tūra, bank şotynan ötken barlyq aqşany «jep qoidy» degen soraqy jalany qalai oŋai jaba salady? İttıŋ iesı bolsa, börınıŋ täŋırı bar deidı. Liu Junnıŋ iesı kım ekenı belgılı. Menıŋ täŋırım - Köp. Köptıŋ bır aty-Qūdai! Köpten kömek, araşa ädılet sūrap otyrmyn. Bärımız-bırımız üşın, bırımız bärımız üşın, qūqyǧymyz üşın, ädılet üşın kürespesek jaŋa, ädılettı Qazaqstan eşqaşan bolmaidy. Qazaqstanymyz kedei, mädenietsız elge ainalady. Ūrpaǧymyz kelımsekterdıŋ qolyna qaraityn jaltaq, äljuaz bolady.
Häkım Abai aitqan «Ölım barda - qorlyq joq». Men zaŋsyz, orynsyz, ädıletsız qorlyqqa töze almaimyn. Erkın ömırdegı tuǧan-tuys, dos-jarandarym, Qazaqstannyŋ bolaşaǧyna bei-jai qarai almaityn, ädılettı Qazaqstan qūrudy söz jüzınde ǧana emes, şynaiy ömırde körgısı keletın ärbır azamat menı qoldaidy dep senemın.
Alyptyŋ küşı – halyqta, Halyqtyŋ küşı – bırlıkte.
Kärım Azat
