Özbekstanda tüsırılgen Samarqandy bilegen, Registandy qūrǧan ataqty batyr, qolbasşy Jalaŋtös Bahadür turaly tarihi körkem filmnıŋ treilerı äleumettık jelınıŋ dauyn qyzdyryp jatyr.
Özbek BAQ-tyŋ mälımetınşe, prezident Şavkat Mirzieevtıŋ jeke tapsyrysymen tüsırılgen tarihi tuyndy nauryz aiynda körermenge jol tartady.
Filmde özbek akterlerımen bırge Qazaqstan men Qyrǧyzstannyŋ kino jūldyzdary, Nomad Stants kaskaderlar toby da boi körsetken.
«ŪRPAQ RUH ALATYNDAI JOBA JASAI ALMADYQ»
Bırneşe kün būryn O’zbekkino qoǧamda rezonans tudyrǧan filmnıŋ treilerın jariialady. Djahangir Ahmedov tüsırgen «Amir Baҳodir Iаlangtўş» üzındısı äleumettık jelıde äp-sätte tarap, talyq tudyrǧan. Tarihtaǧy ūly tūlǧa turaly tüsırılgen filmge pıkır bıldırgen jelı belsendısı Däuren Seiıtjanūly: «Özbek aǧaiynǧa qyzyǧa da qyzǧana qarap otyrmyn. Kinogerlerı «Amir Baҳodir Iаlangtўş» degen film tüsırıptı. Qazaqstan kino teatrlarynda da körsetse, jaqsy bolar edı. Al bız Jalaŋtös siiaqty batyrlarǧa qatysty ūrpaq ruh alatyndai joba jasai almadyq. Är jerge eskertkış ornata bergennen basqa. Onyŋ özı halyqtyŋ nemese halyq arasynan şyqqan belgılı bır toptyŋ bastamasymen qolǧa alynǧan ıster. Özbekterde mūndai jobalar rulyq emes, ūlttyq, memlekettık deŋgeide ıske asyp jatqanyna taǧy bır közımız jettı», - dep pıkır qaldyrǧan."HAN KENE" FİLMIN QAŞAN TÜSIREMIZ?»
Facebook jelısınde jurnalist, belsendı Oŋǧar Qabden Özbekstanda tüsırılgen filmge qarap, otandyq kinolarǧa jany aşitynyn jetkızdı. «Özbek aǧaiyndar "Jalaŋtös bahadür" kinosyn tüsırıptı. Myna qysqa üzındısınen-aq qandai tuyndy ekenın baǧamdai berıŋızder! Milliondaǧan dollarǧa tüsırılıp, klip deŋgeiınde qalǧan "Köşpendıler" men hidjap kigızıp «mane, sane» dep şauyp jürgen "Tomiristı" oilap artym jaman aşyǧany-ai. Ätteŋ, "Qabanbai batyr", "Bögenbai batyr", "Han Kene" degen filmderdı qaşan tüsıremız?» - dep ökınışın bıldırdı.«ÖZGENIŊ ENŞISI»
«Basqalar joqtan jonyp batyr jasaidy, qoldan aŋyz qūraidy. Al bızde bärı bar, batyr deseŋ batyr, erlık deseŋ erlık bar. Tek sony özımız moiyndamai, yryŋ-jyryŋ etemız. Bız daulasyp jürgende, özbekter Jalaŋtöske arnap film tüsırıp tastapty», - dep jarysa pıkır qaldyrǧan oqyrmandar köp. Osy tūsta «Jalaŋtös batyr – qazaqtyŋ tūlǧasy, qazaq batyry. Tarihyŋ ūrlanyp jatqandai. Tarihy bai qazaqtar keudesın jalaŋ ūryp, özgenıŋ, özbektıŋ ısıne şekaradan qyzyǧa qarap tūramyz, äiteuır» dep filmge pıkır bıldırgenderdıŋ qarasy qalyŋ. Ükı Nūratai: «Özbek aǧaiyndar Jalaŋtös batyr turaly film tüsırıptı. Filmnıŋ treilerın körgen jūrt «Zak Snaiderdıŋ özı tüsırgendei eken!» dep auyzdarynyŋ suy qūryp jatyr... Qysqasy, taǧy bır tarihi tūlǧamyz özgenıŋ enşısınde ketkelı tūr...» - dep pıkır qaldyrdy.«TASQA ŪRǦAN PYŞAQTAI»
Kino – bır eldıŋ tarihyn, bolmysyn, mädenietın bırneşe saǧatta körsetetın ideologiialyq mänı bar tuyndy. Degenmen qazaq kinosynyŋ basym köpşılıgı mahabbat üşın ölım qūşqan batyrlarǧa arnalǧan. Nūrbol Hanaǧat jelıdegı paraqşasynda: «Bızdegı filmder qyzǧa qyrqysyp, bır-bırın öltıruden aspaidy. Köşpendılerdı alaiyqşy, ekı dosty bır qyzǧa ǧaşyq qylady, qyrylysady. «Jau jürek myŋ bala», «Sardar», «Qyz Jıbek» t. b filmder solai kete beredı. Mysaly, kärıster tarihi filmderın türlı janrda tıptı zombi stilınde de şyǧara beredı. Bıraq, ar jaǧynda aitary, tarihi mänı körınıp tūrady. Ony kärıster ǧana emes, barşa şet eldıkter qyzyǧyp köredı. Bızdegı otandyq filmderge menıŋ ǧana emes, bärınıŋ qarny aşady. Qarjysyn körıp, barmaǧyn tısteidı. Attandaǧan «Almas qylyştyŋ» özı alaştyŋ köŋılıne tasqa ūrǧan pyşaqtai ötpedı. Süreŋsız şaŋ basqan «Tomiristıŋ» türı anau!» - dep jazdy.«TEGIN BARYP TÜSEIIN»
Jalaŋtös batyrdyŋ treilerı köptıŋ köŋılınen şyǧyp, qyzyqtyrǧany sözsız. Filmnen üzındını körgen körermen türlı veb serialdardy tüsırıp jürgen rejisserler bırıgıp, tarihi film tüsırse eken degen ötınışterın de jarysa jazyp jatyr. Äitpese, memlekettık qoldaumen «jattandy, qysy jazy börık, sauyt kiıp jürgen joŋǧarlarmen şaiqasqan» kinolardan jūrt äbden mezı bolǧan körınedı. Qoǧam belsendısı Burahan Daqanov ta Qazaq film sapaly tarihi kino tüsırse eşqandai aqysyz bır röldı oinap beretının jazdy. «Özbek aǧaiyndar, Samarqandtyŋ ämırı dep Jalaŋtös batyr jaily sūmdyq kino tüsırıptı. Köre almai, qyzǧanyp otyrmyn. Ou, «Qazaqfilm», bır tarihi kino proektısın bastaŋdarşy, tegın baryp tüseiın äkesın. Qazaqtyŋ rölın qimasaŋdar da bır jyndy joŋǧardyŋ rölın oinasam jetedı maǧan. Tek basynda, qoişy-poişynyŋ qolynan tyraştanyp ölıp qalmai, kino soŋynda atam Qabanbai, Bögenbai syndy batyrlardyŋ qolynan jəhannamǧa attansam boldy. Tıptı ekeuı jabylsa da bolady. Oǧan da köndım... Bastaŋdarşy tek», - degen. Al däl osy jazbanyŋ astyna köptegen oqyrman «men de tegın tüsemın», «iä, qoldaimyz», «men özım tüspesem de bırneşe jylqymdy tegın bereiın, kömegım bolsyn» dep pıkır bıldırgen.SAMARQANNYŊ ÄKIMI
Qazaq tarihynda Samarqandy bilegen Jalaŋtös bi Seiıtqūlūly şamamen 1576 – 1656 jyldar aralyǧynda ömır sürgen. Tarihta Jalaŋtös bahadürdıŋ Syrdariianyŋ saǧa-jaǧalauyn meken etken Alşyn elınıŋ Älımūly rulyq bırlestıgınen taraityn Törtqara ruynan şyqqany aitylady. Derekterde Jalaŋtös batyrdyŋ Äiteke bi zamanynda ömır sürıp, bilık etkenı aitylǧan. Ony jalpaq jūrt «Qūlyq Jalaŋtös, Sarym Jalaŋtös batyr» dep te ataǧan. Al özbek tarihynda Iаlangtuş Bahadur esımımen tanylǧan batyrdy 1578 jyly Būhara handyǧynda ömırge kelıp, 1656 jyl Dahbedte qaitys bolǧany aitylǧan. Jalaŋtös batyrdy Özbekstanda - özbek äskeri qolbasşysy, saiasatker, Samarqandtaǧy Būhara handarynyŋ orynbasary retınde körsetedı. Keibır derekközderde onyŋ tolyq aty-jönı Iаlangtuş Bahadur İbn Baihodja retınde körsetılgen. Iаlangtuş bi özbek hany II Abdulla han kezınde Būharada mektepte jäne medresede bılım alyp, sol zamanda el ısıne aralasqany aitylady.Symbat Nauhan
"Adyrna" ūlttyq portaly
Ūqsas jaŋalyqtar
