Reseılik nasıhatshylardyń shabýylyna ázirge Ortalyq Azııa elderiniń tarıhshylary men resmı ókilderi naqty jaýap bergen joq.Osyndaı kezde únemi kózge túsetin ózbekstandyq sheneýnik qana toıtarys berýge tyrysyp, sonyń amaldaryn usyndy.
Reseılik nasıhatshy tarıhshy Mıhaıl Smolın “Mesto vstrechı” baǵdarlamasynda “Qazaq, ózbek, ázerbaıjan degen halyq 1917 jylǵy revolıýııaǵa deıin bolmaǵan” degen bolatyn. Bul sóz túrki memleketteriniń azamattarynyń shamyna tıip, qyzý pikirtalas týdyrdy.
Qazaq pen ózbek azamattary ashýlanatyndaı Mıhaıl Smolın “Mesto vstrechı” baǵdarlamasynda ne aıtty?
– Qazaqstan qalaı paıda boldy? Shyn máninde RSFSR quramynda Qazaq SSR-i paıda boldy. Demek eshqandaı qazaq degen ult bolmaǵan... Mysaly, ózbek ulty da revolıýııaǵa deıin bolmaǵan. Tipti ózbek degen etnıkalyq ataý bolǵan joq. Ortalyq Azııadaǵy birneshe ulttan ózbek quraldy. Týra solaı, Ázerbaıjan ultyn aıtýǵa bolady. Ázerbaıjan degen ult revolıýııaǵa deıin bolǵan emes. Reseı ımperııasy óz jerin túrli etnıkalyq toptarǵa bólip berdi, - dedi Smolın.
«ÚGIT-NASIHAT ARNALARYN TOQTATÝ KEREK»
Ózbekstanda reseılik «tarıhshynyń» negizsiz pikiri qyzý talqylanyp jatyr. Ózbek azamattary eldiń Syrtqy ister mınıstrliginiń bul máselege reakııa bildirýin talap etip jatyr. Mıhaıl Smolınnyń pikiri qarapaıym halyqty ǵana emes, saıası tulǵalardyń da ashýyn týdyrdy. Máselen burynǵy depýtat, Ekologııa, klımattyń ózgerýi jáne qorshaǵan ortany qorǵaý mınıstriniń keńesshisi Rasýl Kósherbaev reseılik «tarıhshynyń» pikirin «baryp turǵan soraqylyq» dep baǵalady.
– Orys shovınısi, nasıhatshylardyń biri, tarıhshy Mıhaıl Smolın 1917 jylǵa deıin ózbekter men qazaqtar ult retinde bolǵan joq degendi alǵa tartady. Vıdeo reseılik NTV arnasynda kórsetildi. Reseı zııalylary Kremldiń buıryǵymen óz qoǵamyn Ortalyq Azııa elderin jaýlap alýǵa daıyndap jatqan sııaqty. Bul senarıı Ýkraınaǵa basyp kirýge deıin aldyn ala josparlanǵany kópshilikke belgili. Osyndaı áreketterden keıin eń bolmaǵanda qoǵamymyzdy aqparattyq shabýyldan qorǵaý úshin aldymen reseılik úgit-nasıhatpen aınalysatyn barlyq arnalardy taratýdy toqtatý týraly sheshimge kelý kerek. Bul endi baryp turǵan soraqylyq, - dedi ol.
Qazaq-ózbek halqyn ózara qaryndas týys dep sıpattaǵan Rasýl Kósherbaev munyń aldynda da reseılik nasıhatshylardyń shabýyldarynn ótkir aıyptaǵany belgili.
«KÓP SÓZGE QARAǴANDA KARTA TÚSINIKTI»
Al Olıı majlıstiń vıe-spıkeri Odıljon Tojıev óziniń resmı Telegram-kanalynda Mıhaıl Smolınǵa qatysty pikir bildirdi.
– Negizi shala saýatty úgit-nasıhatshylardyń ulttyq máseleni qozdyratyn málimdemesine mán bermeý kerek. Biraq, jastarymyz mundaı arzan qýlyqqa aldanyp qalmasyn dep bos sóz emes, birneshe tarıhı kartany usynamyn. Meniń oıymsha, bul kóp sózden qaraǵanda áldeqaıda túsinikti.
P.S. Kartalardyń birinshisi – 1735 jyly eýropalyq kartograf A.Maas qurastyrǵan Ortalyq Azııa kartasy (Aımaqtyń ataýy «ózbek» dep berilgen);
Ekinshisi – Osman ımperııasy, Arabııa, Ózbek memleketi jáne Parsy ımperııasynyń egjeı-tegjeıli kartasy. 1753 jyly Robert de Vagondı qurastyrǵan jáne 1757 jyly jarııalanǵan;
Úshinshisi – 1730 jyly nemis kartografy I.Homan qurastyrǵan «Ózbek Buhara» toponımi bar Azııa kartasy», - deıdi ol.
TÚSINIK BERÝDEN QAShQAN ShENEÝNIK
Reseılik «tarıhshynyń» kózqarasy Qazaq elinde de qyzý talqylandy. Búgin senat otyrysynan keıin Syrtqy ister mınıstriniń orynbasary Nazıra Nurbaeva reseılik tarıhshy Mıhaıl Smolınniń daýly málimdemesine pikir bildirdi. Vıe-mınıstr qarapaıym reseılikterdiń pikirin elemeýge shaqyrdy.
– Qoǵamda keıbir jeke tulǵalar ótkenge jáne Qazaqstan tarıhyna qatysty túrli pikir aıtady. Meniń oıymsha, jeke tulǵalardyń pikirine túsinik berýdiń qajeti joq. Sebebi onyń zań jáne praktıka turǵysynan da máni joq. Sondyqtan basqa suraqtaryńyz bolsa, aptanyń ár dúısenbisinde Syrtqy ister mınıstrligine ótetin baspasóz máslıhatyna shaqyramyz. Munda osyndaı suraqtar qoıylady. Men suraǵyńyzǵa jaýap berdim, - dep syrǵyta qutylǵan bolatyn vıe-mınıstr hanym.
Budan aldyn Reseı syrtqy ister mınıstriniń resmı ókili Marııa Zaharova Smolınniń degenine meńzep «taza sýbektıvti sıpattaǵy tolyǵymen avtordyń ar-ojdanyndaǵy» másele retinde, ıaǵnı avtorlyq pikir, onyń Reseı jáne Ortalyq Azııa elderi qatynasyna qatysy joq degen syńaıda túsinik berýge tyrysqan edi.
Serik Joldasbaı
«Adyrna» ulttyq portaly
