Reseilık nasihatşylardyŋ şabuylyna äzırge Ortalyq Aziia elderınıŋ tarihşylary men resmi ökılderı naqty jauap bergen joq.Osyndai kezde ünemı közge tüsetın özbekstandyq şeneunık qana toitarys beruge tyrysyp, sonyŋ amaldaryn ūsyndy.
Reseilık nasihatşy tarihşy Mihail Smolin “Mesto vstrechi” baǧdarlamasynda “Qazaq, özbek, äzerbaijan degen halyq 1917 jylǧy revoliusiiaǧa deiın bolmaǧan” degen bolatyn. Būl söz türkı memleketterınıŋ azamattarynyŋ şamyna tiıp, qyzu pıkırtalas tudyrdy.
Qazaq pen özbek azamattary aşulanatyndai Mihail Smolin “Mesto vstrechi” baǧdarlamasynda ne aitty?
– Qazaqstan qalai paida boldy? Şyn mänınde RSFSR qūramynda Qazaq SSR-ı paida boldy. Demek eşqandai qazaq degen ūlt bolmaǧan... Mysaly, özbek ūlty da revoliusiiaǧa deiın bolmaǧan. Tıptı özbek degen etnikalyq atau bolǧan joq. Ortalyq Aziiadaǧy bırneşe ūlttan özbek qūraldy. Tura solai, Äzerbaijan ūltyn aituǧa bolady. Äzerbaijan degen ūlt revoliusiiaǧa deiın bolǧan emes. Resei imperiiasy öz jerın türlı etnikalyq toptarǧa bölıp berdı, - dedı Smolin.
«ÜGIT-NASİHAT ARNALARYN TOQTATU KEREK»
Özbekstanda reseilık «tarihşynyŋ» negızsız pıkırı qyzu talqylanyp jatyr. Özbek azamattary eldıŋ Syrtqy ıster ministrlıgınıŋ būl mäselege reaksiia bıldıruın talap etıp jatyr. Mihail Smolinnyŋ pıkırı qarapaiym halyqty ǧana emes, saiasi tūlǧalardyŋ da aşuyn tudyrdy. Mäselen būrynǧy deputat, Ekologiia, klimattyŋ özgeruı jäne qorşaǧan ortany qorǧau ministrınıŋ keŋesşısı Rasul Köşerbaev reseilık «tarihşynyŋ» pıkırın «baryp tūrǧan soraqylyq» dep baǧalady.
– Orys şovinisı, nasihatşylardyŋ bırı, tarihşy Mihail Smolin 1917 jylǧa deiın özbekter men qazaqtar ūlt retınde bolǧan joq degendı alǧa tartady. Video reseilık NTV arnasynda körsetıldı. Resei ziialylary Kremldıŋ būiryǧymen öz qoǧamyn Ortalyq Aziia elderın jaulap aluǧa daiyndap jatqan siiaqty. Būl ssenarii Ukrainaǧa basyp kıruge deiın aldyn ala josparlanǧany köpşılıkke belgılı. Osyndai äreketterden keiın eŋ bolmaǧanda qoǧamymyzdy aqparattyq şabuyldan qorǧau üşın aldymen reseilık ügıt-nasihatpen ainalysatyn barlyq arnalardy taratudy toqtatu turaly şeşımge kelu kerek. Būl endı baryp tūrǧan soraqylyq, - dedı ol.
Qazaq-özbek halqyn özara qaryndas tuys dep sipattaǧan Rasul Köşerbaev mūnyŋ aldynda da reseilık nasihatşylardyŋ şabuyldarynn ötkır aiyptaǧany belgılı.
«KÖP SÖZGE QARAǦANDA KARTA TÜSINIKTI»
Al Olii majlistıŋ vise-spikerı Odiljon Tojiev özınıŋ resmi Telegram-kanalynda Mihail Smolinǧa qatysty pıkır bıldırdı.
– Negızı şala sauatty ügıt-nasihatşylardyŋ ūlttyq mäselenı qozdyratyn mälımdemesıne män bermeu kerek. Bıraq, jastarymyz mūndai arzan qulyqqa aldanyp qalmasyn dep bos söz emes, bırneşe tarihi kartany ūsynamyn. Menıŋ oiymşa, būl köp sözden qaraǧanda äldeqaida tüsınıktı.
P.S. Kartalardyŋ bırınşısı – 1735 jyly europalyq kartograf A.Maas qūrastyrǧan Ortalyq Aziia kartasy (Aimaqtyŋ atauy «özbek» dep berılgen);
Ekınşısı – Osman imperiiasy, Arabiia, Özbek memleketı jäne Parsy imperiiasynyŋ egjei-tegjeilı kartasy. 1753 jyly Robert de Vagondi qūrastyrǧan jäne 1757 jyly jariialanǧan;
Üşınşısı – 1730 jyly nemıs kartografy İ.Homan qūrastyrǧan «Özbek Būhara» toponimı bar Aziia kartasy», - deidı ol.
TÜSINIK BERUDEN QAŞQAN ŞENEUNIK
Reseilık «tarihşynyŋ» közqarasy Qazaq elınde de qyzu talqylandy. Bügın senat otyrysynan keiın Syrtqy ıster ministrınıŋ orynbasary Nazira Nūrbaeva reseilık tarihşy Mihail Smolinnıŋ dauly mälımdemesıne pıkır bıldırdı. Vise-ministr qarapaiym reseilıkterdıŋ pıkırın elemeuge şaqyrdy.
– Qoǧamda keibır jeke tūlǧalar ötkenge jäne Qazaqstan tarihyna qatysty türlı pıkır aitady. Menıŋ oiymşa, jeke tūlǧalardyŋ pıkırıne tüsınık berudıŋ qajetı joq. Sebebı onyŋ zaŋ jäne praktika tūrǧysynan da mänı joq. Sondyqtan basqa sūraqtaryŋyz bolsa, aptanyŋ är düisenbısınde Syrtqy ıster ministrlıgıne ötetın baspasöz mäslihatyna şaqyramyz. Mūnda osyndai sūraqtar qoiylady. Men sūraǧyŋyzǧa jauap berdım, - dep syrǧyta qūtylǧan bolatyn vise-ministr hanym.
Būdan aldyn Resei syrtqy ıster ministrınıŋ resmi ökılı Mariia Zaharova Smolinnıŋ degenıne meŋzep «taza subektivtı sipattaǧy tolyǧymen avtordyŋ ar-ojdanyndaǧy» mäsele retınde, iaǧni avtorlyq pıkır, onyŋ Resei jäne Ortalyq Aziia elderı qatynasyna qatysy joq degen syŋaida tüsınık beruge tyrysqan edı.
Serık Joldasbai «Adyrna» ūlttyq portaly
