Jaŋa jyldyq qūttyqtaularynda prezidentter elınıŋ baǧyt-baǧdaryn taǧy da pysyqtady. Köbı kabinette otyryp, qūttyqtaǧanymen, ädetten tys jaǧdaida tılegın jetkızgender de boldy.
Prezidentterdıŋ är qadamy saiasattan tūrady. Sondyqtan olardyŋ jaŋa jyldyq qūttyqtaularynyŋ özı sol eldıŋ aldaǧy oiyn jürısterınen habar bergendei.
ASTANA MEN BEIJIŊNIŊ FONY ŪQSAS BOLDY
Qazaqstandyqtar Prezident Qasym-Jomart Toqaevtyŋ qūttyqtauynda ne aitylǧanyn emes, onyŋ qalai köpşılık aldyna şyqqanyn taldap kettı. Äleumettık jelı qoldanuşylarynyŋ köbı prezidenttıŋ qolyna şampan ūstamaǧanyn, ekranda şyrşanyŋ körınbegenıne män berıp, ony erekşelık retınde baǧalap jatty. Alaida basqa elderdıŋ de prezidentı osyndai sipatta körıngenı elenbedı. Mäselen, Qytai basşysy eşqandai arnaiy dekorasiia, körkemdeusız qyzmet üstelınıŋ basynda, memlekettık tudyŋ qasynda otyryp qūttyqtady. Şyrşa, şampan bolǧan joq. Tıptı Putin men Lukaşenkonyŋ qolynda da şampan bolmady.
Qazaqstan basşysy ekı tılde orysşa, qazaqşany kezek aralastyryp qūttyqtap, aǧymda atqarylyp jatqan jäne jaŋa jyldan bastap qolǧa alynatyn äleumettık mäselelerge basymdyq berdı. Prezident qūttyqtauy kezınde fondaǧy kıtaphana sörelerınen qazaq halqynyŋ oişyldary men aqyndarynyŋ kıtaby baiqaldy.
Qytai töraǧasy Si Szinpinnıŋ qūttyqtauy el damuyndaǧy konsepsiialyq pragmatikalyq mäselelerge qūryldy. Ol eldıŋ ǧylymi, tehnikalyq ırı jaŋalyqtaryn aita kelıp, Qytaidyŋ ūly el, ūly örkeniet ekenın eske saldy. Töraǧa 2023 jyly üşınşı märte ötken Qytai – Ortalyq Aziia jiynyn da atap ötıp, körşılerıne basymdyq beretının körsettı.
Si Szinpin biyl «jaŋa Qytaiǧa» 75 jyl tolatynyn aityp, Taivan mäselesıne toqtalyp, «otandy bırıktıretın ūlttyq jaŋǧyruǧa» şaqyrdy.
Qytai töraǧasy Si Szinpinnıŋ qūttyqtauy el damuyndaǧy konsepsiialyq pragmatikalyq mäselelerge qūryldy. Ol eldıŋ ǧylymi, tehnikalyq ırı jaŋalyqtaryn aita kelıp, Qytaidyŋ ūly el, ūly örkeniet ekenın eske saldy. Töraǧa 2023 jyly üşınşı märte ötken Qytai – Ortalyq Aziia jiynyn da atap ötıp, körşılerıne basymdyq beretının körsettı.
Qazaqstan prezidentı men Qytai basşysynyŋ qūttyqtau kezındegı fony ūqsas boldy. Şyrşa körınbedı, esesıne memlekettık tu, kıtap sörelerı, el serkelerı men oişyldarynyŋ tuyndylary baiqaldy.
ÖZBEKSTAN MEN RESEI BASŞYLARYN NE BIRIKTIREDI?
Körşı Özbekstan prezidentı Şavkat Mirzieev būl jolǧy qūttyqtauyn putindık ruhta jetkızdı. Onyŋ öz rezidensiiasy Köksaraidyŋ aulasyn aralap kelıp qūttyqtauy Putinnıŋ būrynǧy jyldary Kreml qamalyn jürıp ötetının eske saldy. Jäne Mirzieev sözınde derjavalyq astar baiqalǧandai boldy. Ol el damuyndaǧy saiasi jäne qorǧanys, qauıpsızdık mäselelerıne basa män berdı. Ol da ekı tılde qūttyqtady. Būl Mirzieev byltyr tek orys tılınde qūttyqtaǧannan keiın synnan şyǧarǧan qortyndysy bolar, bälkım.
Özbekstan prezidentı de şampan ūstamady. Alaida onyŋ da fony Putin fonymen ūqsas şyqty. Rezidensiia maŋaiyndaǧy köşe, köşe şamdary, köşedegı merekelık bezendırılgen şyrşalar.
Prezident Toqaev pen «iurtbaşy» Mirzieevtıŋ qūttyqtauynda konsepsiialyq jaǧynan ūqsas myna bır jai baiqaldy. El ışındegı jiyndarda Özbekstannyŋ «üşınşı renesansy» jaiynda jiı aitatyn Mirzieev myrza būl joly ony auyzǧa almady. Bıraq özı bilıkke kelgennen berı tynbai aityp jürgen «Jaŋa Özbekstan» tūjyrymdamasyn atap öttı. Al Qazaqstan basşysy būl joly «Jaŋa Qazaqstandy» aitpaǧanymen, «ūlttyŋ qaita örleuı» dep qazaqşa aityp öttı. Būl söz orys tılıne jalpylama ǧana audarylǧany baiqaldy.
Putin qūttyqtauyn ūzaqqa sozbai qysqa qaiyrdy. Ol negızınen Reseidıŋ Ukrainadaǧy soǧysy jaiyna toqtaldy. Qūttyqtauyn «otan taǧdyry» taqyrybyna ūiystyrdy. Bıraq otannyŋ jeŋısı turaly eşteŋe aitpady. Pafos ta azaiǧandai. Būl, bälkım Kremldıŋ Ukraina saiasatynyŋ şatqaiaqtai bastaǧanyn körsetetın şyǧar, bälkım...
JAPAROV SAZǦA OTYRǦYZǦANDARDY QARǦA OTYRǦYZA MA?
Qyrǧyzstan prezidentı Sadyr Japaovtyŋ mekenı de, qūttyqtau lepesı de basqaşalau boldy. Ädettegı saiasatkerler konsepsiiasyna ūqsamady. Ol Saryözen şudyŋ bauyryndaǧy Orlovka şaŋǧy bazasynda būrqyratyp şaŋǧy teuıp kelıp, qūttyqtap, äleumettık mäselelerge toqtaldy. Ol byltyrǧy qūttyqtauy şekarada dauly bolǧan Batkennen joldaǧanyn, sodan berı şekara mäselesı rettelgenın aitty. Biyl şaŋǧy bazasynan söilegen ol «denı sau ūlty – den sau el» degenge meŋzedı. Prezident Japarov negızınen ekonomika, investisiia jaiyn män berdı.
«30 jyldan berı saiasat dep jürıp, memleketımızdı sazǧa batyryppyz»,- dedı ol.
Arasynda Bışkektegı köşe tyǧyny retteletının aitqan ol 2024 jyly Qyrǧyzstan – Özbekstan – Qytai temır joly qūrlysy bastalatynynan habardar ettı. Ol aitqan jaidyŋ bırı Qambar ata-1 GES-ıne de qatysty boldy. Tūryp qalǧan GES qūrylysy Qazaqstan jäne Özbekstannyŋ qatysuymen biyl qaita bastalmaq eken. Būl – aimaq elderınıŋ aralasuymen jüzege aspaq jobalardyŋ bırı.
RAHMON ŞİYRLAǦAN ESKI JYR
Täjıkstan prezidentı Emomali Rahmonnyŋ qūttyqtauy aldymen 31 jeltoqsan künı resmi saittarǧa mätın türınde jariialandy. Onda ol Täjıkstanda aǧymda atqarylyp jatqan şaralar men saiasatyn täuelsızdıktıŋ 35 jyldyǧymen ūştastyratynyn aitty.
Täjıkstan täuelsızdıgıne 2026 jyly 35 jyl tolady. Alaida Täjıkstan 1991 jyly täuelsızdık ala sala, azamattyq soǧys fazasyna ötken. Bıraq 1997 jyly soǧystyŋ toqtauy qoǧamda Rahmonnyŋ jeŋısı men jetıstıgı retınde atalady. Ol 2024 jylǧy qūttyqtauynda täuelsızdıktı nyǧaitu turaly aitty. Ol bırneşe kün būryn ǧana halyqqa arnaǧan joldauyn jariialaǧan bolatyn.
ÄKESINEN KEIIN BALASY QŪTTYQTADY
Al aimaqtaǧy eŋ jas basşyǧa ie Türkımenstannyŋ 44 jastaǧy prezidentı Serdar Berdımūhammedov qūttyqtauynda öz äkesın «qaharman Arqadaǧ» (demeuşu batyr) dep atap eldıŋ qazırgı damuyn onyŋ esımımen bailanystyrdy. Maqtymqūlynyŋ tuǧanyna 300 toluyna orai 2024 jyldy ol Maqtymqūly jyly dep jariialady.
Jaŋa jyldan bırneşe kün būryn onyŋ äkesı, Türkımenstannyŋ Halyq mäslihatynyŋ basşysy, ūlt köşbasşysy Ǧūrbanǧūly Berdımūhamedovtıŋ resmi resurstarda jaŋa jylmen qūttyqtauy tarady. Onda ol jastar mäselesıne toqtialyp, aldaǧy jūmystan görı būrynǧy atalǧan imidjdık bırer şarany atap öttı.
Ol söz soŋynda öz ūly, el prezidentın atap «Serdar Arqadaǧlynyŋ arqasynda Türkımenstan jastary otanymyzdyŋ bedelın arttyrady dep senemın» dep baryp toqtady.
Ülken Berdımūhammedov kışı Berdımūhamedov aitatyn söz de qaldyrmaǧan siiaqty.
Būdan aldyn osy elde jaŋa jyldy toilau mūsylmandyqqa sai emes degen pıkırler aitylyp, būl merekege asa qūlşynys baiqalmaǧan. Sırä, osy eldegı dın adamdary isı mūsylmannyŋ tuǧan künı jaŋa jyldan bastalatyn İsa paiǧamdardy da moiyndaitynyn eskermese kerek.
Belarus basşysy, batysta «Europanyŋ soŋǧy diktatory» atalatyn Aleksandr Lukaşenko arnaiy rolik arqyly qūttyqtady. Sol rolikte eldıŋ jetıstıgı jaiynda körınıster körsetılıp soŋynda baryp «importqa täueldı emes» eldıŋ prezidendı Lukaşenko lebızın bıldırdı. Ol biylǧy jyldy sapa jyly dep jariialady.
Osy atalǧan el basşylarynyŋ denı - aimaqta ūzaq bilıkte otyrǧandar. Ūzaq otyryp ülgermegen Türkımenstannyŋ özınde bilık äkeden balaǧa ötken.
Janat Alǧadai
