2011 jyly 16jeltoqsan kúni Jańaózen qalasynda munaıshylar ereýilge shyqqan. Sol kúni alańǵa ádildikti talap etip shyqqandarǵa polıııa oq atyp, kóp adam aýyr jaraqat alǵan bolatyn. Oqıǵany óz kózimen kórip, aqparat taratqan jýrnalısterdiń biri Órken Joıamergenmen «Adyrna» tilshisi suhbattasty.
- Aqtaýǵa alǵash barǵan ýaqytyńyzdy aıtyp berseńiz.
- Men ol kezde Stan beıneportalynda bolatynmyn. Oqıǵadan bir jyl buryn meni osy beıneportalǵa shyǵarýshy redaktor etip shaqyrady. Al 2011 jyly birneshe aıǵa sozylǵan Mańǵystaý munaıshylarynyń narazylyǵy bolady. Sodan keıin bizdiń redakııa meni Aqtaýǵa jiberetin boldy. Eń áýeli Aqtaýǵa 1 aptaǵa barǵanmyn. Munaıshylardyń arasyna baryp júrip, úırendik. Aqtaýǵa jıi baryp, munaıshylarmen jaqyn aralasyp ketken edik. Olar tipti bizge abaı bolýdy jıi eskertip júretin.
- 12 jyl burynǵy oqıǵaǵa toqtalyp ótsek. Almatydan arnaıy Aqtaýǵa ushyp barǵanyńyz týraly óz esteligińizde aıtqan edińiz. Sol sáttegi ishki sezimdi aıtyp berińizshi.
- Jańaózen oqıǵasy bastalǵanda redakııadan 1 jýrnalıst, 1 teleoperator, 1 oqqaǵarmen barǵan bolatynbyz. Bizge oqqaǵar bergen sebebi sol jyly qazan aıynda maǵan jáne operatorǵa qastandyq jasalǵan edi. Aqtaý qalasynda issaparda júrgen meni jáne qasymdaǵy operator jigitti beısbol taıaǵymen sabap, travmatıkalyq tapanshamen atyp ketken...
Sol 16 jeltoqsan kúni Almatydan Aqtaýǵa sonda jumys istep jatqan áriptesterdi almastyrýǵa jol tartamyz. Jaldamaly páterimizge zattarymyzdy tastap, Jańaózenge qaraı jolǵa shyǵamyz. Jarty jolǵa kelgenimde munaıshylar maǵan habarlasady. «Órken, bizdi atyp jatyr!» dedi. Men ol jaqqa jaqyn aralasyp ketken munaıshylardy kóremin dep kóterińki kóńil kúımen bara jatqanmyn. Áýelde túsinbeı qaldym. «Kimdi? Nege? Qalaı atyp jatyr?» dep surap edim «Bizdi... Travmatıka-aý deımin... Sen qashan kelesiń?» dep jaýap berdi. Túsinbeı shopyrǵa «bas, bas» degenimiz esimde. Jańaózenge jetkenshe áriptesim Shernııaz Shaǵataıǵa habarlasyp otyrdym.
Jańaózen qalasynda birneshe aıǵa jalǵasqan munaıshylar ereýili kezinde polıııanyń atqanyn keıin Shernııaz rastady. Jańaózenge jaqyndaǵanda qalanyń birneshe tusynan áýege qoıý tútin kóterilip jatqanyn baıqadyq. Keıin bilgenimizdeı, órtenip jatqan qalalyq ákimdik ǵımaraty men «Arýana» qonaq úıi eken.Áriptestermen sol jerde aqyldasqannan keıin eki kólikke bólinip, birimiz oqıǵa ornyna kettik, ekinshimiz ǵımarattyń tóbesine kóterildik. Sebebi ol kezde bizde dron degen dúnıe joq. Solaı túsirilgen vıdeonyń bárin jınaqtap, aqparatty redakııaǵa jiberý úshin Aqtaýǵa qaıta attandyq.
- Narazylyq qalaı órbidi?
- Jańaózen qalasynyń ortalyǵyndaǵy Táýelsizdik alańy jeti aı boıy jergilikti «Ózenmunaıgaz» kompanııasyna eńbek jaǵdaıy men eńbekaqy tólemine qatysty talap qoıyp, ereýil ótkizip jatqan munaıshylar jınalatyn oryn bolyp ketken. Sol jerdegi adamdarmen tildesip olardyń sheginip ketkenin bildik.Alańda qarýly áskerler tur. Biz qaıtadan Jańaózenge bet aldyq.Ol jaqta uıaly telefon jáne ınternet baılanysy ajyrap qalǵan. Mańǵystaý oblysy ortalyǵyna kele jatqanymyzda Aqtaý-Jańaózen tasjolymen Jańaózenge qaraı bet túzegen áskerıler men polıııa tıelgen jıyrma shaqty avtobýs, áskerı kólikter men birneshe BTR qarsy kezdesti. Áýeden eki tikushaqty baıqaǵanym bar.
-Oqıǵa kezinde aýrýhanadaǵy jaralylardyń syımaı jatqanyn aıtqan edińiz. Tipti biraz tanys munaıshyny tanymaı qalǵanyńyz týraly da áńgimelegen bolatynsyz.
- Iá, Aqtaýdaǵy oblystyq aýrýhanaǵa bardyq. Sol kezde týystaryna oq tıgender men sol kúni habarsyz ketken jaqyndaryn izdegen adam tolyp júrgen edi. Biz barǵan kezde aýrýhanaǵa 5 jedel járdem kóligi keldi. Kólikten adamdar zembilge sap kóterip túsirgen bir jas jigit «aıaǵym» dep aıqaılap jatty. Taǵy bir adam jaraqatyn aýyrsynyp álsiz ǵana yńyrsýmen boldy. Aýrýhanada túrli dybystar shyǵyp jatty. Osy jerde biz jolyqtyrǵan munaıshy Sholpan Ótekeeva Jańaózende kúndiz alańda bolǵan oqıǵa kezinde kúıeýine oq tıip, aýyr jaralanǵanyn aıtyp berdi. Jeltoqsannyń 16-sy túnde Jańaózennen Aqtaý aýrýhanasyna jetkizilgen 5 adamnyń ekeýi qaza bolǵanyn tańerteń estidik. Jergilikti ýaqytpen túngi saǵat 2:30-ǵa deıin aýrýhana mańynda júrip, jınaǵan aqparattan habar ázirlep, redakııaǵa jóneltý úshin Aqtaýdaǵy jaldamaly páterimizge qaıttyq.
- Baılanys joq kezde eki áriptesińizben qalaı baılanysta boldyńyzdar?
- Jańaózende bizden bólinip qalǵan eki áriptesterimiz páterde boldy. Bir-birimizdi aman-esen kórgen kezde balasha qýandyq. Men oǵan deıin adam balasyn kórgende qýanbaǵan shyǵarmyn. Jańaózende telefon baılanysy ajyrap qalǵandyqtan bizdiń jaǵdaıymyzda beıhabar qalǵan olar qatty alańdapty. Tipti bizdi óltirip ketti dep te oılaǵan eken.
- Qaıtys bolǵan týraly málimet ala aldyńyzdar ma?
- Kóshedegi máıitke keziktik. Qala turǵyny eken, Jańaózenniń aınalasynda turady eken. Jeltoqsannyń 17-i kúni tańerteń Vıktor ekeýmiz Jańaózenge qaıta keldik. Munaıshylarmen kezdesip, suqbat aldyq. Jolda kele jatyp, Táýelsizdik alańyna aparatyn ortalyq kóshelerdiń birinde jol shetinde bir adamnyń jatqanyn kórdik. Kólikten túsip, janyna barǵanymyzda jerde jatqan jigittiń qaza bolǵanyn túsindik. Marqumnyń oń jaq betinen tıgen oq tıgen. Ashyq qalǵan janaryna qan men jas tunyp qalypty. Máıitten aýlaǵyraq jerde bas kıimi jatyr. Sol mańda jınalyp turǵan bir top jigit te tur. Adamdarǵa ne bolǵan dep te oılap qoıamyn. Keıinnen jedel járdem shaqyryp qoıǵanyn aıtty.
Ol kezde premerdiń orynbasary Ómirzaq Shúkeev bolatyn. 17-si kúni biz Aqtaýǵa qaıtqannan kezde Jańaózende sol sátte kommendanttyq saǵat jarııalanǵan. Bizge kirý qıynǵa soqty. Arandatýshylar bar ma sony anyqtaý maqsatynda jarııalanǵan shekteý sharalary edi. Bılik jýrnalısterdi polıeılermen birge kirgizdi. Adamdardy qorlaý, uryp-soǵý kóp boldy. Meniń kórgenim sol.
- Ereýil kezinde qansha adam qaıtys boldy?
- 16 ne 18 adam qaıtys boldy ǵoı deımin. 1985 jylǵy bir kisi qaıtys boldy, atylǵandar bar, Kenjebek ne Kenjeǵalı degen kisini roddomnan kele jatqanynda polıııa qyzmetkerleri ustap, uryp-óltirgen. Sondaı oqıǵalar kóp boldy. Keıinosy kezde kórgenderimdi tizbelep «Men kórgen Jańaózen» esteligin jazdym. Onyń jazylýyna jýrnalıst Káken Qamzın aǵamyz sebepker boldy.
- Suhbatyńyzǵa raqmet!
Symbat Naýhan
«Adyrna» ulttyq portaly
