Bügınde mektepte oraza ūstap, dıni paryzyn ötep jürgen oquşylardyŋ qarasy qalyŋ. Sonymen qatar, keide kışkentai qyz balanyŋ basy aq oramalmen tūmşalanǧanyn da körıp jatamyz. Osy tūsta «baqytty balalyq şaǧyn tättı estelıkterımen toltyruy tiıs büldırşınderdı erte eseitıp jatqan joqpyz ba?» degen saual sanany mazalaityny taǧy bar. Alaida köpşılık qauym uaqyt öte dıni mäselede adasyp, ömırıne qauıp töndırıp jatady. Iаǧni qai qoǧamda, kez kelgen uaqytta dıni mäsele – özektı.
Qazaqstan – köp ūlttan tūratyn zaiyrly memleket
Osy tūsta elımızdıŋ ärbır azamatynda taŋdau qūqyǧy bar. Bala jeke tūlǧa retınde qalyptasuy tiıs. Alaida dın jolyn ūstanǧan ata-analardyŋ basym köpşılıgı erte kezden-aq balaǧa paryz jüktep, qyz balaǧa oramal taǧudy mındetteidı. Tıptı baliǧat jasyna tolmaǧan qyzdaryna da oramal kigızıp, mektep baǧdarlamasynan şektep jatqandaryn kezdestıruge bolady. Däl osy mäsele
2018 jyly elımızde qatty örbıdı. Bıraq zaiyrly qoǧamnyŋ prinsipterı qandai? Zaiyrly degen – ozyq, tolerantty, aşyq qoǧam.
Eŋ äuelı balanyŋ qoǧamda jeke pıkırı bar azamat boluy üşın oǧan erkındık qajet. Erkındık – bostandyq. Ol tek dıni taŋdau bostandyǧy emes, odan keŋırek – dünietanymnyŋ keŋeiuı, qoǧamǧa öz betınşe beiımdeluı. Taŋdau men şeşım qabyldau qūqyǧyn memleket jeke tūlǧaǧa qaldyrady jäne onyŋ şeşımımen kelısuge, qabyldauǧa, ony qorǧauǧa mındetteledı. Demek är bala – bolaşaq eldıŋ tıregı. Eldıŋ erteŋı aşyq bolsyn desek balanyŋ bügıngı tärbiesı men damuyna köŋıl bölınuı kerek. Dıni sauatyn aşuy jäne dın jolyn ūstanuy - ol jeke adamnyŋ erkınde.
Oqu-aǧartu ministrı Ǧani Beisembaev bır sūhbatynda:
-Bız Konstitusiia boiynşa zaiyrly memleketpız. Mektepter zaŋ boiynşa jūmys ısteidı, – dep jauap bergen edı. Demek mektep qabyrǧasynda är bala bırdei. Är mektep jasyndaǧy bala öz qatarynan qalys qalmai, jalpy bılım alyp, sauatyn aşyp, mekteptı tämamdauy tiıs ekenıne köz jetkızemız.
Mektep mūǧalımderınıŋ pıkırınşe bügıngı mektep jasyndaǧy balalar jiı oraza ūstap, dıni paryzdy oryndauǧa tyrysady eken. Alaida aştyq pen ūiqy jetıspeuşılıgınen bala zeiını tömendep, bılım aluǧa degen qūlşynystyŋ joqtyǧy baiqalatynyn da alǧa tartady. Statistikalyq mälımetterge süiensek eger adam aǧzasynda ūiqy men tamaq jetıspeuşılıgı bolsa onyŋ önımdılıgı 20%-ǧa deiın tömendeidı eken. Al oqytuşylardyŋ keibırı:
- «Paryzdy öteu – mındet!» dep tüsınetın balanyŋ oiyn ata-ana kışkentaiynan özgertıp tastauy da mümkın, - deidı. Balalardyŋ erte kezden dıni bılım alǧany dūrys pa? Arnaiy mamandar ne deidı?
- Ainūr hanym (esımı özgertılgen), sız sabaq beretın mektepte oquşylardyŋ dıni sauattylyǧy qandai?
- 10-11 synyp oquşylary oraza ūstap, keide jūma namazǧa sūranyp ketetınderın baiqaimyn. Alaida mūǧalım ony jıbere me, älde, jıbermeidı me ol jaǧyn bılmedım. Al, pedagog retınde erte jastan bastap balany dınge bailap qoiuǧa bolmaidy dep sanaimyn. Är bala – jeke tūlǧa. Meilı ol kışkentai, sanasy qatpaǧan bolsa da, onyŋ jeke tūlǧa ekenın esten şyǧarmau kerek. Oraza ūstaimyn dep keide mektep oquşylary esten tanyp, zeiını tömen bolyp otyrady. Būl ärekettı qūptamaimyn. Sabaqtan tys uaqytta, jeke ömırde dın jolyn ūstansyn. Bıraq,
ata-ana balany mäjbürlemeuı tiıs degım keledı.
- Balalardyŋ erte dıni bılım aluyna qalai qaraisyz? Būl jaǧdaida ne aitar edıŋız?
- Bız zaiyrly memlekette ömır sürıp jatqanymyzdy da esten şyǧarmauǧa tiıspız! Qazaqstan – zaiyrly ärı demokratiialyq memleket. Mūnda är adamnyŋ öz dauysy, öz taŋdauy eskerıledı. Sondyqtan taǧy da aitarym, ata-ana balany dınmen şektep, bailap tastamauy qajet. Qazır baliǧat jasyna tolmaǧan qyz balalaryna oramal taqqyzyp, hidjabqa daiyndai bastaityndar da joq emes. Bıraq, 5-6 jasar oiyn balasy mūny qalaidy ma? Oǧan dıni bılım bersın, namazdy üiretsın, paryzyn aitsyn. Taŋdau onyŋ özınde boluy tiıs. Aqyly tolyp, jaman men jaqsyny tanityndai jasqa jetkende oǧan taŋdau mümkındıgın ūsynuy tiıs degım keledı».
Būl tūsta qoǧam pıkırı de ekıge bölındı. Bırı ata-ana qalauymen hidjab kiıp, qalasa balany jeke oqytu qajettıgın aitsa, endıgı bırı dındı qoldaidy, bıraq bärı öz ornymen boluy tiıs dep sanaidy eken. Balalarǧa «erte dıni bılım beremın» dep kei ata-analar baliǧat jasyna tolmaǧan qyz balaǧa hidjab kigızıp, er balaǧa bırneşe tyiym salyp tastaidy. Mektep formasyna bailanysty bılım ministrlıgınıŋ
2016 jylǧy būiryǧyna säikes mektep formasyna qoiylatyn talaptar bar, bılım standartyn bekıtken edı. Al formada «oramal» joq. Sondyqtan būl zaŋ kei ata-analardyŋ aşuyna tiıp, balalaryn mektepke jıbermei qoiǧan kezder de boldy. Degenmen, ärbır bala el bolaşaǧy ekenın jäne olardyŋ emın erkın bılım aluna şekteu qoiuǧa bolmaitynyn atap ötken jön.
