BRİKS odaǧynyŋ «R5 valiutasy» EURO siiaqty valiutaǧa ainala ala ma?
Braziliia, Resei, Ündıstan, Qytai jäne Oŋtüstık Afrika Respublikasynyŋ BRİKS atty odaǧy älemdık ekonomikada öz ornyn oiyp tūryp alyp jatyr. Qazırgı taŋda ol perspektivasy myqty naryqtyŋ bırı, älemdık Jalpy ışkı önımnıŋ 26%-ǧa juyǧyn öndırıp otyr. Äsırese Qytaidyŋ jäne Reseidıŋ AQŞ-pen qarym-qatynasy suyǧan saiyn, BRİKS-tıŋ de öz küşın körsetıp qaluǧa mümkındıgı artyp jatyr.
Reseidıŋ jalǧyz özınıŋ älemdık JIÖ-de ülesı az (1,5% şamasynda), bıraq osy odaqpen bırge mümkındıgı de, küşı de artyp jatyr. 2018 jyly Resei bastamasymen BRİKS üşın ortaq rezervtık valiuta şyǧaru ideiasy aityldy. Eger Resei sanksiialardyŋ astynda qalmaǧanda, ol taqyryp tek qaǧaz betındegı ideia bolyp qalar ma edı... Sonymen, dollarǧa degen täuelsızdıkten arylu üşın, būl Odaq qaitadan baiaǧy äuenıne oraldy.
Alysqa barmai-aq ortaq valiutanyŋ atyn R5 dep qoisaq dep otyr. Būl atau 5 eldıŋ ūlttyq valiutalarynyŋ ataularynyŋ qūrmetıne: real, rubl, rupii, renminbi (qytai tılınde iuannıŋ «halyq aqşasy» degen nūsqasy) jäne rand.
Ortaq valiutaǧa köşudegı maqsat: ūzaq merzımdı perspektivada osy elder arasyndaǧy saudany ortaq valiuta arqyly jasai otyryp dollarǧa degen täueldılıkten arylu, sanksiialardyŋ küşın meilınşe bäseŋdetu.
R5 – 5 eldıŋ valiutasynyŋ ülestırılgen sebetten tūrady, bastapqy uaqytta iuannıŋ ülesı köbırek bolady dep otyr. Ortaq valiuta qūrsa da, är el özınıŋ ūlttyq valiutasynan bas tartpaidy.
Ortaq valiuta şynymen qūra ala ma?
Būǧan bırneşe kedergı bar.
1. Odaqqa kıretın 5 el de damuşy memleketterge jatady, kem degende 4 eldıŋ valiutasy öte qūbylmaly, iaǧni tūraqtylyq joq.
2. Kez kelgen aqşanyŋ artynda onyŋ qūnyn ölşeitın jäne belgıleitın närse boluy kerek (tauar, zat, altyn tb). Būl valiutany mūnai, altyn jäne basqa da şikızat önımderınıŋ baǧasynan qūralǧan sebetke bailaimyz dep otyr. Is-jüzınde qiyn prosess.
3. Elderdıŋ arasyndaǧy ekonomikalyq qarym-qatynas älsız, keibırı territoriialyq tūrǧydan bır-bırınen öte ūzaqta ornalasqan, būl da belgılı qiyndyq tuǧyzady. Mysaly ortaq keden odaǧyn qūra almaidy.
4. BRİKS elderı dollardy qoldanbasa da olardyŋ negızgı sauda serıkterı bärıbır dollardy qoldanady.
5. Osyndai ortaq rezervtık valiuta qūra alatynyna köptegen sarapşylar senbeidı jäne onyŋ EURO siiaqty ortaq valiutaǧa ainala alatynyna ülken kümän bar.
Ūqsas jaŋalyqtar
