2019 jyly 20 naýryzda Almatydaǵy Ulttyq kitaphanada qazaq tarıhyndaǵy Ult azattyǵy kóterilisi basshylarynyń biri – Ospan batyr Silámulynyń (1899-1951) týǵanyna 120 jyl tolýyna arnalǵan baspasóz konferenııasy bolyp ótti.
Táýelsizdikke degen umtylystardy dáriptep, nasıhattaý, ulttyń uly tulǵalaryn ardaqtaý – Elbasy tikeleı qolǵa alyp otyrǵan Rýhanı jańǵyrý baǵdarlamasyndaǵy basty qadamdarynyń bir parasy ekeni daýsyz.
Jıyn barysynda konferenııany uıymdastyrýshy «Er Jánibek qorynyń» tóraǵasy Jeńis Túrkııauly ult azattyǵy jolynda janyn qıǵan Ospan batyrdyń 120 jyldyǵyn keń kólemde atap ótýde osy jylǵa arnalǵan is-sharalarmen resmı tanystyryp ótti. Atap aıtqanda:
Osy jıylyspen bastalǵan bul shara sáýir aıynan bastap jas aqyndar arasynda músháıra, BAQ boıynsha úzdik jarııalanymdar, Qazaq kúresinen respýblıkalyq týrnır, aqyndar aıtysy, ýnıversıtetterde jastarmen kezdesý, batyrdyń kúreske toly ómiri jaıynda Sh.Sh. Ýalıhaov atyndaǵy Tarıh jáne etnografııa ınıstýtymen birlesip monografııa qurastyrý, ShQO-da as berý, qazaqtar qonystanǵan Eýropa, Azııa elderinde de sharalar ótkizý sııaqty ıgi istermen jalǵasyn tappaq.
Jıynǵa arnaıy shaqyrylǵan qurmetti qonaqtar arasynan Qabdesh Jumadilov, Járken Bódesh, Zııabek Qabyldınov,Jádı Shákenuly, Júrsin Ermen, Temirhan Tebegenov Órken Nábıuly sııaqty qazaqtyń zııaly qaýym ókilderi, aqyn, jazýshylar men ǵalymdar baıandama jasady. Radıo-telearnalar men gazet-jýrnaldardan BAQ ókilderi qatynasty.
Ospan batyr ómir súrgen dáýirdegi qoǵamdyq jaǵdaıǵa toqtalsaq: HH ǵ. bas kezinen Qytaıdyń Shyńjan ólkesin mekendegen qazaqtar ómirinde qoǵamdyq-saıası oqıǵalar Qytaı bıleýshileri júrgizgen saıasat saldarynan kúrt shıelenise tústi. 1940 j. qańtar aıynda Altaıdaǵy rýhanı kósem Aqyt qajy Úlimjiuǵly ustalady. Esimhan bastaǵan el azamattary aýdan ákimi bastaǵan 11 adamdy óltirip Altaı tóńkerisiniń alǵashqy oǵyn atty.
Kóterilis arada on aıǵa sozylǵan kelisimniń teńsiz sharttarymen ýaqytsha bolsa da toqyraǵan edi. Ospan ǵana qarý tapsyrýdan bas tartady. 1941 j. maýsym aıynda kóterilis qaıta burq ete tústi. Bul jolǵy kóterilisti Ospan Silámuly bastaǵan edi. Ospannyń jeńisimen aıaqtalyp, qyrýar qarý-jaraq oljaǵa alynyp, qazaq jasaǵy kúsheıe túsedi.
Osy kezeńde Shyńjanǵa ıelik etýge, yqpalyn júrgizýge degen ártúrli múddelerdiń arasynda, dálirek aıtqanda, bir jaǵynan Gomındańnyń, jergilikti bashysy Shyń-Shysaıdyń, kelesi jaǵynan Sovet úkimeti, Amerıkamen Ulybrıtanııanyń júrgizgen qıturqy saıasattarynyń toǵysynda Ospan batyr shyn mánindegi kúrmeýi qıyn saıası ahýaldyń ortasynda qalady. Sovet úkimeti Mońǵolııany araǵa salyp, óz saıasatyn júrgizýge tyrysty.1944 j. I.Stalın Mońǵolııa úkimeti basshysy H.Choıbalsandy kommýnıstik saıasatty keńeıtý úshin Ospandy jaqtas etýge paıdalanyp, kezdesý uıymdastyrdy. Gomındań úkimeti óz paıdasy úshin Ospanǵa 1945 j. Sarsúmbede gýbernatorlyq qyzmet usynady. Bir jyldyń ishinde úkimetterdiń shyn pıǵylyn tanyp bilgen soń qyzmetten bas tartyp, kóterilisin qaıta jalǵastyrdy. Bıleýshiler ózara ymyralasyp «Shyǵys Túrkistan», «Úsh aımaq» dep atalatyn qýyrshaq úkimetter de qurdy.
1950 j. kókteminen qolǵa túsirýge shyndap umtylǵan qarýly kúsh Ospan batyrdy 1951 j. aqpan aıynyń 19 kúni Gansý ólkesiniń Haızy degen jerinde qorshaýǵa alyp, qapyda qolǵa túsiredi. Úrimji túrmesine ákelip qamap, uzaq tergep, úkim shyǵaryp 1952 j. sáýirdiń 29 kúni Úrimji qalasynda kópshilik aldynda atyp óltirdi.1953 j. qańtardyń 12-sinde Ospan batyrdyń Úrimjidegi súıegin alýǵa ruqsat etilip, týǵan mekeni Kóktoǵaı aýdanynyń Kúrti aýylyndaǵy Tamyrlyǵa ákelip jerledi.
Arada 40 jyl ótken soń derbestik úshin janyn qıǵan basqadaı batyrlardyń qatarynda Ospan batyrdyń da ór rýhy qaıta janyp, Qazaq Eliniń táýelsizdik alýymen aıaqtaldy deýge ábden negiz bar.
Ospan batyrdyń 120 jyldyǵyn atap ótýge arnap elimizdiń ár óńirinde jáne shet eldegi qazaqtar shoǵyrlana qonystanǵan ólkelerde aýqymdy is-sharalar ótkizý josparlanǵan.
"Adyrna" ulttyq portaly
