«Elge el qosylsa – qūt» deidı dana halqymyz. Bügıngı deputattyq saualym Terıskeige köş jaiynda bolmaq. Elımızdegı eŋbek küşın retteu maqsatynda jüzege asyryp kele jatqan Oŋtüstıkten-Soltüstıkke qonys audaru baǧdarlamasynyŋ jüzege asyp jatqanyna da bırneşe jyldyŋ jüzı boldy. «Quatty öŋırler – eldı damytudyŋ draiverı» ūlttyq jobasyn ıske asyru şeŋberınde 2022 jyly Terıskeige 7923 adam qonys audarǧan. Olardyŋ 1320 qandas jäne 6603 ışkı qonys audaruşylar bolǧan. Al biylǧa 8652 adamǧa kvota bölıngen. 2021-2025 jyldarǧa būl baǧdarlamaǧa 46,7 milliard teŋge bölınse de oŋ nätijesın bermei otyr. Sebebı köşıp barǧandar köp ūzamai öz aimaqtaryna qaitadan köşıp jatyr. Resmi statistikaǧa süiensek Soltüstık Qazaqstan oblysynyŋ özınde-aq migrasiia saldosy terıs mänge ie. Soŋǧy jyldary oŋtüstık aimaqtan köşıp kelgen 600 adam būl oblystan qaita köşıp ketken. Al olardyŋ sany jyl sanap artuda. Adamdardy köşıru emes, köşıp barǧandardy sol mekende ūstap qalu qiyn. Arqa jaily bolsa, arqar asyp nesı bar... Soltüstık Qazaqstanda jūmys közı az, ortaşa jalaqy tömen, memleket tarapynan berılgen baspanalardyŋ sapasy syn kötermeidı. Berılgen jospardy oryndau üşın san quyp jürgende sapa ūmyt qalǧandai. Soltüstıkke köşuge yntaly azamattar köp. Ötken jyly «Dauletten» qaiyrymdylyq qory ūiymdastyrǧan «Bala-şaǧamen Soltüstıkke» jobasyna 5 orynǧa 1311 otbasydan ötınım kelıp tüsken edı. Qor otbasylardy taŋdaudy konkurstyq negızde ötkızıp, köpbalaly otbasylarǧa basymdyq berıp, psihologpen jüzdestırıp, arnaiy komissiianyŋ aldynan ötkızdı. Bügınde qor kömegımen qonys tepken otbasylar bır jyl qystap şyqty. 36 jan bolyp qonys audarǧan 5 otbasyndaǧy bala sany da östı. Tıptı, bes otbasy da sol aimaqta käsıbın döŋgeletıp otyr. Olardyŋ qaitadan köşkısı joq. Köşuge niettı eldıŋ köşın kölıktı, qonysyn jaily etu memleket aldyndaǧy basty mäselelerdıŋ bırı.Öz täjıribem men qonys audaruşylar sūranysyn eskere otyryp, tömendegı ūsynystardy joldaimyn:
- Qonys audarǧan otbasylarǧa tūrǧyn üi satyp aluǧa üi qūnynyŋ 50%-yn, bıraq 4 mln teŋgeden aspaityn somada qarjy berıledı. Būl qonys audaruşylarǧa ülken kömek. Äitse de, Ükımet tarapynan salǧan baspananyŋ sapasyzdyǧyna aryzdanǧan jandar öte köp. Jaŋadan salynǧan üilerdıŋ sapasyz ekenın eskere otyryp, memlekettık baǧdarlama aiasynda ekınşı deŋgeilı naryqtan tūrǧyn üi satyp alu nemese özderıne üi salu mümkındıgın qarastyrudy ūsynamyn;
- Aua-raiy men qonys audaruşylardyŋ adaptasiialyq kezeŋın eskere otyryp, qonys audarudy tek erte köktemde jüzege asyrǧan jön. Qonys audarǧan aǧaiynǧa jat jerdıŋ tynys-tırşılıgıne üirenısuge järdemşı bolatyn arnaiy beiımdeu ortalyǧy men bıregei sait, jedel jelı telefonyn ıske qosyluy kerek. Sebebı qonys audaruşy qandastarymyzdyŋ köbı kirill qarıpterın oqyǧanda qinalǧandary baiqalady. Al özımızdıŋ jergılıktı halyq bolsa köşı-qon jaily tolyq aqparat bıle bermeidı. Sebebı aqparattandyru, tüsındırme jūmystary öte az;
- Qonys audaruşylardy arnaiy komissiia negızınde ırıktep, käsıpke ikemı bar, köpbalaly otbasylarǧa basymdyq berılu kerek. Qonys audarǧannan keiın tuylǧan är säbige de berıletın järdemaqy deŋgeiın arttyru demografiiaǧa serpın bererı sözsız;
- Jūmys oryndarynyŋ sanyn köbeitu maqsatynda jūmys beruge mümkındıgı bar käsıpkerlerdı köşıruge yqpal etu nemese jas käsıpkerlerdı qyzyqtyratyn arnaiy öŋırlık baǧdarlama äzerlengenı dūrys. Qonys audarǧan jandardyŋ käsıbın döŋgeletıp ketuge 2,5 paiyzben berıletın jeŋıldetılgen nesieler sanyn arttyryp, subsidiialar, granttardy ūlǧaitu kerek.
Qūrmetpen,
Deputattar,
jeke mandatty: D. Mūqaev
AMANAT» partiiasynyŋ
fraksiia müşelerı: N. Särsenǧaliev
S. Mūsabaev
Respublika partiiasynyŋ müşesı N. Tau
«Aq jol» partiiasynyŋ müşesı Q. İsa
Auyl partiiasynyŋ müşesı E. Mämbetov
"Adyrna" ūlttyq portaly
