Ömırden erte ozǧan jazuşy Aiagül Mantaidyŋ Astanadaǧy keşı

18 aqpan künı Astanadaǧy Ūlttyq akademiialyq kıtaphanada tanymal jazuşy, jurnalist, «Serper» syilyǧynyŋ, Prezident stipendiiasynyŋ iegerı, jazuşy, publisist Aiagül Mantaidyŋ (1982-2021) qūrmetıne eske alu keşı öttı. Sonymen qatar, «Aiagül» atty kıtaptyŋ tūsaukeserı boldy. Mūqaǧali zalynda ötken būl ıs-şarada Aiagüldyŋ qalamdas, aldyŋǧy buyn aǧa-äpkelerı, keiıngı buyn ını-sıŋlılerı, qūrby-dostary estelık äŋgımelerın aitty. Qazaq televiziiasynyŋ ardagerı, tanymal redaktor Qainar Oljai öz sözınde Aianyŋ jaŋa kıtabynyŋ tūsaukeserı emes, oǧan arnalǧan estelık kıtabyn köru ökınıştı ekendıgın aitty.

«Qazaq ädebietınde özıne-özı qol salǧan Berdıbek Soqpaqbaev atasy men Aiagüldıŋ taǧdyry ǧana emes, talanty ūqsas. Ömırdıŋ aşy şyndyǧyn boiamasyz, bıraq körkem jazdy. Sondyqtan ekeuın ekı bilık bastan sipamaǧan. Aianyŋ mūrasy – bes-alty sūhbaty men jiyrma şaqty äŋgımesı. San emes, sapamen ölşenetın qūndy mūra. Keiıpkerlerın auyldan, ainalasynan tapqan. Bärı köztanys emes, özgeşe örnektı jandar... Bır äŋgımesınde Londonda oqyp kelgen jıgıttı osynda tūratyn qyzben tıldestıredı. Qyz myna elde tūru mümkın emestıgın aitady. Jıgıt tüzeuge bolar dep ümıt etedı. Aiagül jetpei ketken ümıt. Tek onyŋ şyǧarmalary qoǧamdy laidan tūndyruǧa, sanany şöp-şalamnan tazartuǧa sep bolmaq», dedı Qainar Qaliaqparūly.

  Aiagülge kezınde ülkendık qamqorlyq jasap, Mäskeude oqyp jürgen kezınde «Qazaq radiosynda» qaşyqtan jūmys ıstep, gonorar aluǧa mümkındık tuǧyzǧan tanymal jurnalist Mahat Sadyq Aiagül arqyly qazaq qoǧamynyŋ dertıne üŋılgendei boldy.  

«Bızdıŋ qoǧam älı de şyndyqty estıgısı kelmeidı. Bız älı ūlt bolyp qalyptaspaǧan qoǧambyz. Sebebı bızdıŋ qoǧamda şyndyqty eşkım aitqysy kelmeidı. Bärı lirikalyq, säbilık, balalyq aurumen jürgen qoǧam. Bız sodan arylmasaq, tolyqqandy ūlt bolyp qalyptasa almaimyz. Jalpy, Aiagüldıŋ tragediiasyn aitqanda, bız köp närsenı oiǧa aluymyz kerek. Nege Bauyrjan Momyşūly – Bauyrjan Momyşūly boldy? Ol Mäskeude akademiiada oqyp jürgende, akademik Qanyş Sätbaev qarjylai kömegın üzdıksız berıp tūryp: «Sen naǧyz qazaqsyŋ, batyrsyŋ! Ruhyŋdy köterıp jür!» deidı eken. Nege Şerhan Mūrtaza degen myqty şyqty? Öitkenı sol kezdegı Oqu ministrı Ädi Şärıpov Mäskeuge barǧan saiyn Şeraǧaŋa qarajat tastap ketken. «Sen oqyp jürsıŋ. Sen būl jaqta myqty azamat bolasyŋ. Eŋseŋdı biık ūsta!» dep. Bız solai bır-bırımızge qamqorlyq körsetpesek, myqty ūlt retınde qalyptaspaimyz. Bız az ǧana ūltpyz. Az ǧana ūlttyŋ, az ǧana talanttary bolady», dedı Mahat myrza.

Aiagül Mantai 2003-2005 jyldarda «Jas Qazaq ünı», «Aq jol Qazaqstan» gazetterınde jūmys ıstegen. «Aq jelken» jurnalynda, «Türkıstan», «Aiqyn», «Aq bosaǧa» gazetterınde äŋgımelerı, sūhbattary, maqalalary tūraqty türde jariialanyp tūrdy. 2005-2009 jyldary «Qazaq ädebietı» gazetınde jūmys ıstese, 2012 jyly «Jas Qazaq» gazetınıŋ mädeniet bölımınde tılşı boldy. 2013-2018 jyldary Mäskeu qalasynda tūrdy, sol jaqtyŋ Resei halyqtar dostyǧy universitetınde (RUDN) oqydy. 2009 jyly Aiagüldıŋ alǧaşqy kıtaby «Jaŋbyrly köktem» äŋgımeler jinaǧyn jazuşy, baspager Beksūltan Nūrjekeev «Jalyn» baspasynan «Jas tolqyn» memlekettık baǧdarlamasy boiynşa şyǧarǧan. Kıtap 2000 tirajben şyqty, bıraq Aiagülge azdaǧan kıtaptan basqa qalamaqy berılmegenı ras. Arada 10 jyl ötken soŋ, aqyn Aijan Täbarakqyzy 2019 jyly Aiagüldıŋ «Jürekke oralu» kıtabyn «Qalamger» baspasynan şyǧardy. 1000 tirajben şyqqan ol kıtabyn da oqyrman jaqsy qabyldady. Sol jinaqtyŋ şyǧuyna orai Aiagüldıŋ şyǧarmaşylyq keşterı Almaty, Şymkent, Türkıstan, Taraz qalalarynda öte jaqsy äsermen, mol jinalǧan oqyrmanmen öttı. Aiagüldıŋ köŋıldengen, şattanǧan sätterı sol keştermen bailanysty. (Bır aita keterlıgı, Almatydaǧy alǧaşqy keşın de, keşegı şarany da ötkızuge janaşyrlyq tanytqan – kıtaphanaşy, qoǧam qairatkerı Ǧaziza Qūdaibergenqyzy). Aiagül ömırden ozǧan soŋ, «Uaqyttyŋ köz jasy» atty kıtabyn Jazuşylar Odaǧynyŋ müşesı Qasymhan Begmanov 2022 jyly 500 tirajben şyǧarǧan. 2023 jyly Aiagül turaly jaryqqa şyqqan, siiasy älı keppegen «Aiagül» kıtabynan jaqyn dostarynyŋ estelıgın oqyp, Aiaşpen jaqyrynaq tanysa tüsuge bolady. Ony şyǧarǧan – baspager, jurnalist, Aiagüldıŋ eŋ jaqyn syrlas qūrbysy Banu Oŋdasynova. Kıtap ekı bölımnen tūrady. Bettegen – Ardaq Äbdıqaiymova, mūqaba dizainyn jasaǧan – Almas Syrǧabai. Kıtaptyŋ ışındegı suretterın äuesqoi suretşı, Aiaştyŋ oqyrmany Gülnär Baǧaşarqyzy salǧan. Al kıtapty şyǧaruǧa demeuşı tartyp, qoldaǧan – aqyn, qoǧam qairatkerı Maqpal Mysa. Astanadaǧy Ūlttyq akademiialyq kıtaphanada ötken ädebi eske alu keşınde «Mūŋ» triptihınen üzındı qoiyldy. Aktrisalar Läzzat Quanyşeva men Saida Maqsūmova käsıbi şeberlıkterımen Aiagüldıŋ qaiǧy men quanyş, ömır men qatelık haqynda jinalǧan köpşılıkke tereŋ oi sala bıldı. Būl qoiylymdy alǧaş ret 2022 jyldyŋ jeltoqsan aiynda Astana qalasyndaǧy Jastar teatry sahnalaǧan. Aiagül Mantaidyŋ «Jalǧyzdyq biı» äŋgımesı, Älışer Aituardyŋ «İlliuziia» äŋgımesı, Lidiia Egemberdievanyŋ «Jalǧyzdyq» äŋgımesı ─ üş şyǧarmany bırıktırgen «MŪŊ» triptihın elorda jūrtşylyǧy tamaşalai alady.

Qoiylymnyŋ rejisserı QR Eŋbek sıŋırgen qairatkerı, Memlekettık syilyqtyŋ iegerı, jas buynnyŋ şyǧarmalaryna den qoiyp, jaŋaşyldyqqa ūmtylatyn talantty rejisser Nūrqanat Jaqypbai Aiagüldıŋ şyǧarmaşylyǧy turaly bylai deidı: «Aiagüldıŋ potensialyn, jazudaǧy daralyǧyn baiqadym. Ülken, tereŋ dünieler jazuǧa jaqyndap qalyp edı. Aiagüldıŋ erekşelıgı qoǧamymyzdy, äsırese jaŋa buyn sanalatyn jastardyŋ bıtımın, oiyn ışıne kırıp şyqqandai sezıngen suretker ekendıgınde. Olardyŋ mūŋyn jetkıze alǧan şyǧarmalarynda, sonysymen qūndy. Şyǧarmalarynyŋ formasy da qazırgı jastar oqityndai şaǧyn, jeŋıl. Aiagüldıŋ äŋgımelerı jandy, suretteuı tüsınuge jeŋıl. Qazırgı bızdıŋ ömırdıŋ şyndyǧyn, qazırgı adamdardyŋ mentaldyq erekşelıgın, qūndylyq vektory qaida auǧanyn anyq köre alǧan ol, tereŋınen sezıne alǧan, sony şeberlıkpen jetkıze alǧan».

Syrşyl qalamger Aiagül Mantai endı ömırde joq. Bıraq onyŋ ekınşı ǧūmyry bastaldy. Şyǧarmaşylyq ömırı. Baiandy bolsyn!

Daiyndaǧan: jurnalist Alma SAILAUQYZY