Qytaıdaǵy "baqytty ómir keship jatqan" jandar azaıa ma?

2019 jyldyń alǵashqy aptasynda Qytaı bıligi bir top sheteldik jýrnalıst pen dıplomatty Shynjańdaǵy saıası úırený lagerlerine apardy. Oǵan Reseıdiń, Indonezııanyń, Úndistannyń, Taılandtyń, Qazaqstannyń dıplomattary qatysqan.

Bul týraly Reuters tilshisi "Qytaı Shynjańdaǵy "bilim" ortalyqtarynyń jumysyn báseńdetedi, biraq lagerlerdi joımaıdy" degen maqalasynda jazdy.

Olar án aıtyp, bı bılegen jáne sabaq oqyp jatqan "tárbıelenýshilerdi" aralaǵannan keıin mundaǵy kompartııanyń ókili Shúı Haırońmen (Xu Hairong) birge qonaqasyda bolǵan.

Shúı: "Shetelde tarap jatqan Shyńjań týraly aqparattyń barlyǵy jalǵan. Biz, kommýnıstik partııanyń Shynjańdaǵy bas hatshysy Chyn Changomen birlikte jaqsy ómir úshin jumys istep jatyrmyz" – depti.

Byltyr batystyń 15 elshisi "Qytaıdaǵy azshylyqtarǵa jasalyp jatqan qysym" boıynsha Shynjań kompartııasynyń bas hatshysy Chyn Chýangomen kezdesýdi talap etken-di.

7 qańtarda Qytaı bıligi BUU ókilderin qabyldaıtynyn habarlady. Al Human Rights Watch (HRW) halyqaralyq uıymy ótken jylǵy esebinde Qytaıdaǵy "qaıta tárbıeleý ortalyqtaryndaǵy" adam tózgisiz jaǵdaı týraly málimdeme jasaǵan.

Qańtardyń 5 kúni Beıjińde ótken Islam qaýymdastyǵynyń 8 - jınalysynda Qytaı bıligi "Islamdy qytaılandyrý" týraly 5 jylǵa arnalǵan baǵdarlamany qabyldady.

Oqı otyryńyz: Qytaıdyń qupııa lagerleriniń shynaıy kespiri. VVS tilshisi zertteýiniń izimen

"Qytaıda májbúrli eńbekke tartylǵandar" týraly aqparat kóbeıdi

The New York Times agenttiginiń Shıańgańdaǵy (Gankong) tilshisi Austin Ramzy osy mazmundy óz zertteýin jarııalady.

Onda: "Shynjańdaǵy lagerde otyrǵan júz myńdaǵan musylmandardy dinı senimnen bas tartqyzdy. Olardy táýbege kelýdiń jáne jaqsy jumys istep aqsha tabýdyń úlgisi retinde teledıdardan kórsetti.

Úılerine qaıtarmaı lagerde ashylǵan nemese oǵan jaqyn jerdegi zaýyt-fabrıkalarda jumys isteýge májbúrlegen" – dep jazady.

Bul ýájdi Qazaqstandaǵy Atajurt eriktileriniń belsendisi Serikjan Biláshuly da rastady:

– Qazir Qytaıda qandastarymyz da májbúrli eńbekke tartylyp jatyr. Lagerden bosaǵandardy arzan eńbekkúsh retinde paıdalanyp, olardy osylaı baqylaýda ustap otyr. Ásirese artynda suraýshysy joqtardy. Máselen, Qytaı túrmesinde otyrǵan Qazaqstan azamatshasy Muhtarqan Anargúl ózin ishki Qytaıdaǵy zaýytqa jumysqa ketýi múmkin ekenin, qutqarýyn ótinip sálem aıtyp otyr. Budan basqa da dálelderimiz kóp – deıdi.

Májbúrli eńbek ónimderi álemniń qarsylyǵyn týdyrýda

Austin Ramzy-dyń jazýynsha lagerde bolǵan Sofııa Tolybaıqyzynyń kilem fabrıkasynda, Ábil Amantaı (37 jasta) toqyma fabrıkasynda aıyna $95-ǵa jumys istegen, al 25 jastaǵy Nural Razılanyń lagerde bir jyl bolǵannan keıin kıim zaýytyna jiberilgen.

Qytaı toqyma jáne tigin óndirisi keńesiniń prezıdenti Sýn Rúıjy (Sun Ruizhe) myrzanyń burynǵy jazbalarynda Shynjańda júz myńdaǵan adamdy jumysqa tartý týraly aqpardyń barlyǵyn alǵa tartqan. Onda turmysy tómen azamattardy, tutqyndar men olardyń týystaryn jumysqa tartý kózdelgen eken.

Tipten, Qytaı telearnalary lagerlerdi nasıhattaǵanda kórsetken Qotan Tıda fabrıkasy óndirgen kıimderdi Soltústik Karolınadaǵy Badger Sportswear kompanııasynyń satyp alǵany belgili boldy.

Kómek suraý hatyndaǵy sóz: "Bul kıim Shýı Joý Túrmesindegi zaýyttan shyǵady, jumys ýaqyty – aıyna 300 saǵat, aılyǵymyz – neshe on ıýan. Elektr tok joldaryn da shyǵaramyz.11 túrmede adamdardy qınap óltirý jáne múgedek qylý faktisi bar. Osy hatymdy Halyqaralyq uıymdarǵa jiberýlerińizdi ótinip suraımyn. Qytaıdyń taýarlarynda májúrli eńbekke salynǵandaryna qatań tekserý bolýyn suraımyn. Túrmemen istesetin kásip oryndary: Hýa ýeı, Joń shıń, Shııaý Mı, Lııan Shıań qatarly. Meniń atym – Jań ý, qylmyskerlik nómirim: 0539-7538875. Basymdy ólimge tigip sizderge osy aqparatty jiberip otyrmyn, halyqaralyq uıymdardyń aralasýyn suraımyn. SOS! SOS! SOS!"

Can-Franıskodaǵy Dui Hua qorynyń negizin qalaýshy Jon Kemm (John Kamm) bundaı májbúrli eńbek paıdalanylǵan zaýattardyń taýaryn shekteýdi jáne tekserýdi suraǵan. Bul másele batys elderiniń narazylyǵyn týdyryp otyr.

"Qaýipsizdiktiń sary beldeýi"

Qytaı tarapy Kanadanyń eki azamatyn ustaǵan.

Bul Huawei kompanııasynyń dırektorlarynyń biri Myń Ýanjoý (孟晚舟 – Meng Wanzhou) AQSh-tyń ótinishimen Kanada da ustalǵannan keıin shyqty. Qytaı Myńdy zańsyz ustap otyr dep sanaıdy. Osyǵan oraı AQSh bastaǵan bir bólim batys elderi qytaıdy "týrıster barýǵa qaýipti" dep sanap, sary jolaqty qaýipsizdik belgisin engizgen.

Oqı otyryńyz: Qytaıdaǵy qazaq máselesi: Qytaıǵa barǵan delegaııa ne deıdi? Máseleniń máni nede?

5 mln kompanııa nege jabyldy?

Byltyr jyl sońynda Qytaıdyń aqparat quraldary AQSh pen aradaǵy saýda soǵysynan osynsha kompanııanyń kúırep, on mln-daǵan jumyssyzdyń paıda bolǵanyn jarııalady.

Erjan Muqan, qytaıtanýshy:

– 2016-2017 jyldary Qytaıda 30 mln-nan astam kompanııa jumys istep turǵan. Sońǵy málimetterge qaraǵanda bıyl taǵy da 5-10 mln kompanııanyń qurdymǵa ketýi múmkin. Basty sebep – shetel bazaryn qamtýǵa baǵyttalǵan óndiris, ıaǵnı AQSh-tyń sankııasynan keıin álemdik bazarǵa shyǵatyn múmkindik azaıyp, kompanııalar qulady. Tipten, úı-qurylys naryǵy da toqyrady. Qytaıdyń salyq kirisiniń 60%-i, jumyspen qamtýdyń 70%-i jekelik kásiporyndardyń moınynda ekenin eskerýi kerek.

Endi bir jaǵynan, AQSh-pen aradaǵy teketires kóptegen kompanııalardyń Qytaıdan ketýine sebep boldy. Tipten, qytaıdyń ózderi de ketip jatyr, – deıdi.

Tramptyń pikirinshe, Qytaı ǵylymı patentterdi, zııatkerlik menshikti urlaý arqyly AQSh-qa 220-600 mlrd dollar aralyǵynda shyǵyn keltirip otyr. Sol úshin 2018 jyly qytaılyq Huawei, ZTE ónimdirin AQSh-qa kirgizýge tıym saldy ári olardy mıkrochıptermen qamtýdy toqtatty. Qytaı kompanııalarynyń AQSh-taǵy saýda-sattyǵyn da shektedi.

Byltyr sáýirde AQSh quny 50 mlrd dollar Qytaıdan keletin 1300 taýar túrine keden salyǵyn 25%-ǵa kóterdi. Keıin bul shekteý kólemi 200 mlrd dollarlyq taýarǵa jetti. Tipten," 500 mlrd dollardy" kózdep otyrǵanyn Tramp birneshe ret eskertkeni belgili.

Oqı otyryńyz: Saıragúl isi nege sheshilmeı jatyr? Tıisti organdar ne deıdi?

Qytaı eńbekkúshti ishki naryqqa baǵyttap jatyr

Qytaı tarapy jaýap retinde quny 60 mlrd dollar kólemindegi AQSh taýaryna qosymsha keden salyǵyn engizdi. Sonymen birge keıbir shekteý sharalaryn da qolǵa aldy.

Erjan Muhan:

– Qytaı bıligi jekelik orta jáne shaǵyn bıznesti qutqarýǵa asyqpasa da, memlekettik ıeliktegi kompanııalarǵa kómek qolyn sozdy. Jabylǵandarynan shyǵyp qalǵandardy jumyspen qamtýdyń jańa strategııasyn engize bastady. Iaǵnı "eńbekkúshti aýylǵa burý" baǵdarlamasyn jasap, ishki naryqqa bettegen óndiristi damytýdy qolǵa aldy, – deıdi.

Saýda soǵysynyń jańa kezeńi bastalýy múmkin

"AQSh-ty Eýropa men Shyǵys Azııa elderi qoldaıdy. Bul Qytaı ekonomıkasyn qursaýlaýǵa múmkindik beredi" deıtinder bar. Brazılııada ótken úlken jıyrma lıderleriniń samıtinde kezdesken eki el basshylary 90 kúndik tynyshtyq jarııalady. Osy merzim ishinde kelise almasa naýryzdan bastap AQSh salyq kólemi men salyq salatyn taýarlar túrin taǵy kóbeıtpek.

Kezdesýde D.Tramp jalpy quny 200 mıllıard AQSh dollaryna deıingi ónimge qoıylatyn tarıfti 2019 jylǵy 1 qańtardan bastap 10 proentten 25-ke deıin arttyrmaýǵa kelisti.

AQSh prezıdenti Tvıtter arqyly jasaǵan málimdemesinde Beıjińniń amerıka avtomobılderine salyq sharalaryn ózgertetinin bildirdi.

AQSh qorǵanys salasy men syrtqy saıasatyn Qytaıǵa baǵyttap otyr

2019 jyly 2 qańtarda Aqúıde ótken jabyq jınalysta Qorǵanys mınstriniń mindetin atqarýshy Patrık Shanahan (Patrick Shanahan) Qytaıdyń basty nazarda bolatynyn eskertip: "Biz aǵymdaǵy operaııalarǵa nazar aýdarǵan kezde Qytaıdy, Qytaıdy jáne Qytaıdy eske alamyz" – dedi.

4 qańtarda AQSh Qorǵanys mınıstri bolyp Jım Ýebb (Jim Webb) taǵaıyndalǵany belgili boldy. Ol týraly Tramp Tvıtter paraqshasynda habarlady.

Taıvan máselesi ýshyǵyp barady

Shı Jınpıń qańtardyń 2 kúni Taıvandaǵy otandastarǵa arnalǵan Úndeýdiń 40 jyldyǵyna oraı sóılegen sózinde: "Taıvan – bizdiń bólinbes bólshegimiz. Biz "bir elde eki túzim" aıasynda beıbit birlikke kelýimiz kerek. Sonda máńgilik beıbitshilikke kepildik etemiz" – degen bolatyn. Shı tóraǵa Taıvanǵa qarý qoldaný máselesin de joqqa shyǵarmaıtynyn málimdegen.

Taıvan prezıdenti Saı Iińvin (蔡英文 – Cai Yingwen): "Biz demokratııany, adamdyq quqyqty qoldaıtyn barlyq elderden kómektesýdi, Qytaıdan qorǵaýdy suraımyz. Qytaı Taıvanǵa shabýyl jasasa taıvandyqtar óz erkindikteri úshin kúresedi. Qytaı Taıvannan keıin taǵy qaısy elge basyp kiretinin oılap kórińizder" – dep jarııalaǵan bolatyn.

2019 jyly 7 qańtarda AQSh áskerı kemeleri Qytaı óz terrıtorııasy sanaıtyn ońtústik qytaı teńizindegi Parasel (Shısha) top aralyna kirgen.

AQSh ókiliniń aıtýynsha Halyqaralyq teńiz aıdynyndaǵy quqyqty saqtap, kedergisiz qatynasty qorǵaý úshin osyndaı qadamǵa barǵan. Al Qytaı tarapy AQSh-ty óz ıeligindegi teńiz aýmaǵyna 12 mılge deıin kirdi dep aıyptady.

Byltyr qyrkúıekte AQSh Taıvanǵa quny 330 mln dollar bolatyn qarý-jaraq bergen. Sonymen birge Taıvan buǵazyna áskerı kemelerin úsh márte kirgizgen bolatyn.

"Qytaıdyń Taıvandy basyp alýy múmkin be? Taıvannan keıin kimge kóz tigýde?" degen saýaldy saıasatker Dos Kóshim aǵamyzǵa da qoıǵan edik:

– Taıvan men basqa elderdi salystyrýǵa bolmaıdy dep oılaımyn. Taıvan – tarıhı qytaı jeri. Qytaı da talaı náýbet kórip, óz eliniń bostandyǵy úshin kúresip, san jyldar azamat soǵysyn bastarynan ótkizgen, jerleri de saıasattyń qurbany bolyp, san ret tilimdelgen, bólshektengen, bólingen elderdiń biri ekenin umytpalyq. Sondyqtan "basyp alý" men "kóz tigý" degen sóz tirkesteri bul eki elge ("bir el – eki memlekettik júıe") kelińkiremeıdi.

Saı Iińvin 6 qańtarda Taıbıde: "Eger Qytaı bıligi demokratııaǵa bettese, adamdyq quqyqty qorǵasa jáne Taıvanǵa qarý qoldanýdan bas tartsa kezdesýge daıyn" – degen. Alaıda Qytaı tarapynan áli jaýap bolmaǵan.

AQSh Sırııa men Aýǵanstannan shyǵarǵan armııasyn Qytaı teńizine kirgize me?

Ómirhan Altyn, germanııalyq quqyq qorǵaýshy, saıasatker:

– Sırııa men Aýǵanstannan da mańyzdy másele – árıne, Qytaı qaýpi. AQSh Taıvan, Fılıppın, Malaızııa sııaqty shyǵys ońtústik azııa elderiniń ótinishi men óziniń osy aımaqtaǵy yqpalyn saqtaý úshin jantalasyp jatyr. Tynyq muhıtta jasandy aral salyp, áskerı baza ornata bastaǵan Qytaıǵa qarsy saıasat kerek ekeni belgili.

Onyń ústine jylyna 5 trıllıon tonna taýar tasymaldanatyn teńiz jolyn baqylaý óte mańyzdy. Qazir bul teńyz aılaǵyn baqylaýǵa Brıtanııa jáne Franııa áskerı kemeleri de qatysyp keledi. AQSh áskerı shyǵyndy únemdep, teńiz joldaryndaǵy kedergilerdi retteýdi kózdep otyrǵan syńaıly.

AQSh bastaǵan batys elderi Qytaıdy toqtata ala ma? Orys pen qytaı nege odaqtasýǵa asyqpaı otyr?

Dos Kóshim:

– AQSh – Qytaıdyń eń basty jáne birden-bir básekelesi. Alaıda, básekelestik, qudaıǵa shúkir, áli jaýlyqqa ulasqan joq. Ózderiniń ulttyq (memlekettik) múddesi úshin eki el de ózara qarym-qatynastaryn toqtatqan emes. Keıde qatty, keıde jumsaq kıkiljińder bolyp turady. Árıne, bir ǵana AQSh Qytaıdy "toqtata" almaıdy, biraq álemdik deńgeıdegi talappen Qytaıdyń sanasýyna týra keledi.

Orys pen qytaıdy jaqyndastyryp otyrǵan másele – ekeýiniń de AQSh-qa qarsylyǵy der edim. Basqa jaǵynan bular eki bólek saıasat ustanyp otyr.

AQSh Vıe-Prezıdenti Maık Pens (Mike Pence) 2018 jyly 4 qazanda jasaǵan baıandamasynda "Qytaı – eń qaýipti el" dep jarııalady. Qytaıdyń ýádelerdi oryndamaýmen qoımaı din men ulttarǵa qarata adamdyq quqyqty taptap otyrǵanyn aıaýsyz synǵa alǵan bolatyn.

Qytaı kompartııasynyń jaýy – din be, pantúrkishildik pe?

Bul – Qazaqstanǵa da kúmánmen qaraıtyndyǵynyń mańyzdy sebebi.

Ómirhan Altyn:

– Qytaı aldymen Ishki Mońǵol avtonomııaly ólkesi máselesin esh ún shyǵartpaı qatań túrde júzege asyrdy. Ekinshi kezekte Tıbetti tumshalady. 2013 jyldan bastan Shynjań ólkesine atalmysh saıasatty júzege asyrýǵa osy ólkelerdi tynyshtandyrýda eńbek sińirgen Chyn Chýango bastaǵan basshylar tartyldy.

Birinshiden, dinı búlinýshilikti syltaý etý arqyly musylman halyqtardy seniminen aıyryp, qytaılandyrýdy myqtap qolǵa aldy. Bul – kommýnıstik saıasattyń buljymas baǵyty.

Ekinshiden, Shynjańdaǵy túrki tekti halyqtardyń Orta Azııaǵa barys-kelisinen alańdaıdy. Onyń ústine Aýǵanstan sekildi mazasyz aımaq taǵy bar.

Oqı otyryńyz: Saıragúl isi: Qytaı men Qazaqstannyń arasyn asha ma?

Qytaı qazaqtarǵa qysymdy jeńildetti me?

Ótken aptada Shynjań ólkesiniń basshysy Shókirát Zákir:

– "Shynjań ólkesi BUU sarapshylarynyń kelýin qarsy alady. Sonymen birge "qaıta tárbıeleý lagerlerine" baryp kórýlerine bolady. Ol úshin naqty ári ádiletti túrde baǵa berýleri kerek" – dep jarııalady.

Sońǵy kezde Qytaı saıası úırený lagerlerinen shyqqan qandastarymyz týraly aqparat kóbeıdi.

Bul – Qazaqstandaǵy narazylyqty báseńdetý úshin jasalǵan shara emes pe?Dos Kóshim:

– Árıne, ol da bar. Biraq, menińshe, "qazaqtardyń narazylyǵy" emes, qytaıdy ózderiniń ǵasyr jospary – "Jibek joly" ekonomıkalyq beldeýi" máselesi oılandyryp otyr dep oılaımyn.

Sońǵy ýaqytta bul jobanyń júzege asýy báseńdeı bastady. Keıbir elder Qytaıdyń bul jobasyna qosylmaıtyndaryn da málimdedi. Sol ýaqytta Eýropaǵa negizgi jol bolyp tabylatyn Qazaqstanmen turaqtylyq ornata almasa, ekonomıkalyq jobanyń júzege asýyna kedergi bolary anyq.

Dos aǵamyzdyń pikirinshe Qytaıdaǵy qandastarymyzdyń pasporttaryn alyp qoıý, eline qaıtarmaý – az ulttardy qorqynyshta ustaýdyń qarapaıym tásili.

"Qytaı Keńes Odaǵy kezindegi ult saıasatyn júrgizip otyr"

"Qytaıdaǵy dinı máseleni joıýdyń birden bir joly – ultty qurtý nemese sińirý. Qazirgi halyqaralyq uıymdar men memleketterdiń Qytaıǵa qysymy – ýaqytsha másele. Eń mańyzdysy ulttardy qurtý arqyly Qytaıdyń máńgilik bolashaǵyn kepildendirý kerek" degenge qalaı qaraısyz?

Dos Kóshim:

– Úsh pikir...

Birinshiden, din – ultty biriktirýshi faktorlardyń biri, múmkin, biregeıi. Qytaı musylman dininiń radıkaldy bolýynan qorqady. Separatızmniń de bir quraly – din. Sondyqtan, Qytaıda dinı máselege erekshe kóńil bólinip otyr.

Ekinshiden, árıne, halyqaralyq uıymdar men Batys elderiniń qysymy bul máseleni túbegeıli sheshe almaıdy. "Ýaqytsha" dep aıtý artyq bolar, biraq olardyń is-sharalary saıası múddege baılanysty ózgerip otyratynyn da joqqa shyǵarmaıyq. Ár ult óziniń máselesin ózi sheshedi. Bul – aksıoma.

Úshinshiden, menińshe, Qytaı bıligi "ulttardy qurtý arqyly qytaıdyń máńgilik bolashaǵyn kepildendirýdi" kózdep otyrǵan joq, olardy ózderine sińirip, bir tildi, bir murat-maqsatty halyqqa aınaldyrýdy kózdep otyr. Bundaı saıasatty, kezinde, Keńes Odaǵy da ("sovet halqy" degen ult jasaımyz dep), qazirgi Qazaqstan da ("qazaqstandyq ult" jasaımyz dep) jasaýǵa kúsh saldy.

"Meniń qorqatynym – "barlyq bále qytaıdan!" degen uran"

"Qytaıdan esh qaýip joq, artyq ý-shý kerek emes. Hrıstan, lama, ıslam din azshylyqtaryn qurtý isi júrip jatqan joq. Bári aqyryndap qalpyna keledi" deý durys pa?

Dos Kóshim:

– Árıne, olaı dep otyrýǵa bolmaıdy. Memleket tarapynan da, halyqaralyq deńgeıde de, halyqtyq dıplomatııa jaǵynan da barlyq múmkindikti iske qosýymyz kerek. Sonda ǵana nátıje bolady.

Meniń qorqatynym – "Barlyq bále qytaıdan!" degen uran. Sonda basqalardan qaýiptenip, saqtanbaýymyz kerek pe? Óz basym, barlyq memleketterden saqtanyp, aldy-artymyzǵa qaraılap otyrýymyz kerek. Bul – barlyq memleketterdiń syrtqy saıasattaǵy ustanymy. "Qytaıǵa qyzdarymyz turmysqa shyqpasyn" dep aıqaı salǵanda, orysqa, shúrshitke, qara násildilerge shyǵa bersin degenimiz be? Álde olarǵa "úırenip" kettik pe...

Qytaıda ne júrgizilip jatqanyn, qalaı júrgizilip jatqanyn bári, onyń ishinde, bizder – qazaqtar jaqsy biledi dep oılaımyn.

"Qytaıǵa taǵylǵan kinániń bir bóligin ózimizden izdegenimiz durys"

"Qytaı jemqorlyqty paıdalaný arqyly aınalasyna óz bıligin júrgizip otyr" degen kózqarasqa qalaı qaraısyz?

Dos Kóshim:

– Ókinishke qaraı, bul pikirmen birshama kelisýge týra keledi. Tek qytaılyqtar emes, basqa da elderdiń alaıaqtary bizdegi jemqorlyqty jaqsy paıdalanyp keledi. Sondyqtan, Qytaıǵa taǵylǵan kinániń bir bóligi bizdiń jemqorlyq jaılaǵan bıliktiń moınynda. Bul jerde biz erekshe bir jańalyq ashyp otyrǵan joqpyz. Ekonomıkalyq ekspansııa júrip jatyr.

– Qytaıdyń osy kúnge deıingi syrtqy saıasatynda men biletin eki ustanym bar. Birinshisi – kórshilerimen jaqsy bolýǵa tyrysý. Kórshi memleketter – basqa elderdiń arasyndaǵy jaqsy qalqan (býferlik qyzmeti dep bilińder) jáne taýarlaryn ótkizý qajetti bazar. Ekinshisi – basqa elderdiń ishki isine aralaspaý. Menińshe, sońǵy ýaqytta Qytaı bıligi osy tamasha saıası dástúrden alystap bara jatqan sııaqty. Ekinshi másele – kórshi elderdi "baǵyndyrý" qajet pe degen suraq ta týady. Bul – qandy soǵys, bul – olardy qarýly kúshpen ustap otyrýǵa ketetin shyǵyn, bul mazasyzdyq pen t.t. Onyń ornyna óziniń orbıtasynan shyqpaıtyndaı etip, ekonomıkalyq táýeldilikte ustaǵan durys bolatyn sııaqty.

Qytaıdy zertteý ınstıtýty quryldy

Bul týraly ınstıtýtty qurýshylardyń biri, qoǵam qaıratkeri Qydyráli Oraz málimdedi:

– Qytaıdy zertteý ınstıtýtyn quratyn kez keldi. Bizdiń Atajurt eriktileriniń Serikjan Bilásh bastaǵan azamattary 8 tilde aryz qabyldap, Qytaıdaǵy adamdyq quqyqtyń taptalýyna qatysty dálelderdi kúlli álemge taratyp jatyr. Al, biz táýelsiz ári arnaıy Qytaıdy zertteıtin ınstıtýtty qurdyq. Instıtýt Qytaıdaǵy barlyq jaǵdaılardy qadaǵalaı otyryp, obektıvti zertteý júrgizetin bolady. Osy arqyly halyqtyń Qytaı týraly tanymyn tereńdetip, ekonomıkalyq jáne saıası-dıplomatııalyq jaqtan túsinýine sebepker bolamyz. Qazir qurylymdaý jumysy júryp jatyr, – dedi.