Kez kelgen memlekettiń, qoǵamnyń ózindik erekshelikteri bolady. Ol erekshelikter ǵasyrlar boıy qalyptasyp otyratyn memlekettiń múddesimen, ulttyń tarıhymen jáne ómir súrý tájirıbelerimen tyǵyz baılanysty. Iaǵnı memlekettiń, onyń qoǵamynyń erekshelikterin aıqyndap otyratyn ulttyq qundylyqtar. Ulttyq qundylyqtar bolmasa ulttyń mádenıeti, din men dástúr, qoǵamdaǵy turaqtylyqty, rýhanı tutastyqty aıqyndap otyratyn ulttyq biregeılik saqtalmaıdy. Bunyń barlyǵy urpaq sanasynda ómir súretin ulttyq qundylyqtar týraly uǵymǵa tikeleı táýeldi. Sondyqtan da ulttyq qundylyqtar dep memleket qurýshy ulttyń rýhanı ómirin, bolmysyn, mádenıetin jalǵastyryp, bolashaǵyn aıqyndap otyratyn jáne memleket múddesiniń negizin quraıtyn, jeke adamdy memleketimen, ulttyq bolmysymen biriktirip otyratyn dúnıelerdi aıtamyz. Ulttyq qundylyqtardyń qatarynda dúnıetanym, ana tili, ulttyń dili, dástúri, mádenıeti, dini, ulttyq óner túrleri, atameken, osy atameken jer rýhyn negizdep otyratyn ata kásip túrleri, bilim, ǵylym jáne t.b. jatady. Bir sózben aıtqanda ulttyń tabıǵı ortasyna saı ómir súrýdegi qol jetkizgen tájirıbeleri men ıgilikterin ulttyq qundylyqtar deımiz.
Memleket basshysy N.Á.Nazarbaev óziniń «Bolashaqqa baǵdar:rýhanı jańǵyrý» atty baǵdarlamalyq maqalasynda, osy ulttyq qundylyqtar negizinde qoǵamnyń dástúrli beıbit jolmen damýyna qatysty bylaı degen: «Biz tarıhtyń sabaǵyn aıqyn túsinýimiz kerek. Revolıýııalar dáýiri áli bitken joq. Tek onyń formasy men mazmuny túbegeıli ózgerdi.
Bizdiń keshegi tarıhymyz bultartpas bir aqıqatqa – evolıýııalyq damý ǵana ulttyń órkendeýine múmkindik beretinine kózimizdi jetkizedi. Budan sabaq ala bilmesek, taǵy da tarıhtyń temir qaqpanyna túsemiz. Endeshe, evolıýııalyq damý qaǵıdasy árbir qazaqstandyqtyń jeke basynyń derbes baǵdaryna aınalýǵa tıis». Ult mádenıetiniń, memlekettiń damýy qashanda óziniń dástúrli evolıýııalyq jolymen júzege asyp otyrǵan. Qoǵamnyń tarıhı jáne áleýmettik mádenı damý jolynda memleket ıesi ult urpaqtyń bolashaǵyna qajetti ıgilikterdi qalyptastyryp otyrady. Bul ıgilikter (joǵaryda aıtyp ótkenimizdeı) memlekettiń dúnıesine, ulttyń menshigine (qazynasyna) aınalǵan dúnıeler (atameken, mádenıet, tarıh, til, dástúr, din jáne t.b.) Memleket pen ult bolmysynyń evolıýııalyq damý joly aldymenen qoǵam ómirinde (halyqtyń rýhanı ómirinde) ulttyq biregeıliktiń saqtalyp otyrýymen tyǵyz baılanysty. Ulttyq biregeılik ulttyq qundylyqtardyń urpaq bolmysynyń boıynda birigýinen shyǵady. Ulttyq biregeılikti ulttyń bolashaǵyn aıqyndap otyratyn qundylyqtardyń jıyntyǵy (negizgi qubylysy men kórinisi) dep túsingen urpaq, alash zııalylarynyń sózimen aıtsaq tarıhyn, mádenıetin, salt-dástúrin ımany dárejesine kóteredi. Ulttyń mádenıeti men salt-dástúriniń ata dinine qaıshy kelmeıtindigin biledi. Buny aıtyp otyrǵan sebebimiz, qazirgi tańda álemde bolyp jatqan túrli saıası qubylystar, ásirese tástúrden tys qalyptasqan dinı aǵymdar, túrli dinı sektalar kez kelgen memlekettiń rýhanı ómirinde aldymenen halyqtyń bolmysyndaǵy ulttyq biregeılikti joıý amaldarymen kórinýde.
Ulttyq qundylyqtardyń halyq tanymynda, ásirese jastardyń oı órisinde oryn alýy ulttyq biregeıliktiń saqtalýyna yqpal etip otyrady. Ulttyq biregeılikti qalyptastyryp, saqtap otyratyn tarıhı sana, tarıhı sana negizinde qalyptasatyn ulttyq sana. Ulttyq sana tarıhty tegisteı bilýden shyǵady. Sondyqtanda ulttyq qundylyqtar degenimiz (ulttyq zerde bıigimen qaraıtyn bolsaq) ulttyń dúnıetanymynda, urpaqtyń ulttyq oılaýy negizinde ómir súrip otyratyn nárseler. Ulttyń rýhanı mánge ıe tól dúnıeleriniń ulttyq qundylyqqa aınalyp otyrýy adymenen halyqtyń (urpaqtyń) rýhanı deńgeıine táýeldi.
Elimizdiń tarıhynda jerin, elin jáne ultynyń bolashaǵyn qatar oılaǵan, oǵan jan- jaqty qyzmet ete bilgen zııalylar qoǵam aldyna qalaı shyqqan? Tarıhtaǵy qazaq tulǵalaryn arnaıy eshkim búgingideı oqytqan joq. Qarapaıym qoǵamnyń rýhanı ómirinde ata-ananyń, áleýmettik ortanyń yqpalymen úıretilgen ulttyq tárbıe, ótkenniń taǵylymyn baıandaıtyn tarıhı áńgimeler, din men ult dástúrin qatar zerdeleýdi úıretken, bulardyń bir-birimen únemi baılanysty bolatyndyǵyn uǵyndyrǵan úlkenderdiń tálim-tárbıesi nebir talant ıelerin qoǵam aldyna shyǵarǵan.
Qazirgideı arnaıy zamanaýı bilim almaı aq (bilim alýǵa múmkindigi bolmasa da) tarıhtaǵy qazaqtyń kez kelgen zııaly adamy, tipti jas balaǵa deıin memleketiniń mártebesin arttyryp otyratyn ulttyq qundylyqtar ekendigin erte túsingen. Bunyń basty sebebi eldiń tól mádenıetiniń bolmysymen qazaq balasynyń etene aralasyp ósýinde. Otbasy, qoǵam, áleýmettik orta, aýyl, el bolyp jastarǵa ult ıgidikteri jóninde durys baǵdar berilýinde. Qazaq tarıhta nebir qıyndyqtardy basynan ótkizgenimen ulttyq qundylyqtarynan qol úzbegen, ult rýhanııatyn saqtaý arqyly ulttyq biregeılikti joǵaltpaǵan. Sonyń negizinde qazaq rýhanııatynyń boıynda ulttyq qundylyqtar týraly tarıhy uǵymdar saqtalyp otyrǵan.
Fılosofııa tarıhynda qundylyqtar máselesi sonaý erte dáýirdiń ózinde jolǵa qoıylǵan. Kóne dáýirde grek oıshyly Sokrattyń keler ýaqytqa usynǵan «Igilik degenimiz ne nárse?» degen bir ǵana saýaly, adamzat mádenıetiniń tarıhynda qundylyqtar týraly ilimniń qalyptasýyna yqpal etti. Osydan myńdaǵan jyldar buryn qozǵalǵan, ǵasyrlar boıy zerdelenip otyrǵan Sokrattyń qundylyqtardy taný jónindegi saýaly árbir jańa ýaqyttyń sheńberinde adamzat, memleket, jekelegen ulttardyń ómiri, bolashaǵy úshin neniń mańyzdy dúnıe ekendigin tereńnen uǵyndyryp otyrǵan.
Qazaq rýhanııatynda urpaqqa keńinen nasıhattalatyn ıgilikter halyqtyń beıbit ómirin, táýelsizdik, ulttyń ósimi, mádenıettilik, aqyldy, parasatty, bilimdi jáne ónerli bolý, osy jolda jigerli bolý, eldiń múddesin qorǵaýda jan-jaqty bolý, dindi taza ustaý, ana tilińdi saqtaý, dástúrdi, tarıhtyń taǵylymyn dáripteý jáne t.b. Qazaq memlekettiliginiń basynda turǵan tulǵalarymyzdyń biri Asanqaıǵy danamyz urpaqqa mynadaı ósıetin qadyrǵan:
Kólde júrgen qońyr qaz
Qyr qadirin ne bilsin!
Qyrda júrgen dýadaq
Sý qadirin ne bilsin!
Aýyldaǵy jamandar
El qadirin ne bilsin!
Kóship-qonyp kórmegen,
Jer qadirin ne bilsin!
Kóshse qona bilmegen,
Qonsa kóshe bilmegen,
Aqylyńa kónbegen,
Jurt qadirin ne bilsin[2. 16 b. ]. Shynymende ulttyq múdde máselesine babalarymyzdyń zerdesimen qaraıtyn bolsaq, ulttyq qundylyqtarymyzdyń negizinde ulttyń ómir súrýdegi murat-maqsaty, ustanymy jatyr. Qazaqtyń tarıhtaǵy kóshpeli turmysy kóptegen nárseniń mán jaıyn ańǵartady. Ulttyń bolashaǵy urpaq ıgiligi dep túsingen babalarymyz atamekendi kózdiń qarashyǵyndaı qorǵaǵan. Eldiń múddesin qorǵap, onyń órisin keńeıtip otyrý úshin adamǵa aqyl, bilim, jiger qajet. Bul qasıetter adam bolmysyna eldiń turmysymen, bolmysymen jáne rýhanııatymen etene aralasyp ósýimen kelgen.
Ult rýhanııaty, ásirese onyń bilimi jastarǵa aldymenen ulttyq qundylyqtardy zerdelep, oǵan qyzmet etýge yqpal etip otyrǵan. Ult ıgilikterin qundylyq dárejesinde zerdelep, uǵyný úshin adamǵa rýhanı deńgeı qajet. Adam bolmysyndaǵy rýhanı deńgeı Asanqaıǵy danamyz aıtyp ketkendeı, árbir ult ıgilikteriniń mánisin bilýden shyǵady. Buny jastarǵa úıretetin orta, ata-ana.
Islam dini qazaq jerine kelgennen bastap ata tarıh órisindegi ulttyq qundylyqtarymyzdyń din tarapynan qoldaý taýyp, órisin keńeıtip otyrǵandyǵyn kóremiz. Babalarymyz din men ómirden alǵan tájirıbesin dástúrdiń bilimine aınaldyryp otyrǵan. Dástúrli qazaq qoǵamynda dindi uǵyný men ustanýdyń dástúrli joly qalyptasty. Sonymen qatar tarıhtaǵy dinı tulǵalar dástúri din men ult rýhanııatynyń qundylyqtaryn zerdeleýdiń ózindik ádep erejelerin qalyptastyryp otyrǵan. Osynyń nátıjesinde qazaq qoǵamynda dindi túsiný, bilý, úırený máseleleri dinı tulǵalardyń dástúrine baǵyndy. Buǵan qarap, qazaq qoǵamynyń rýhanı ómirinde qalyptasqan dinı tulǵalar ınstıtýty qoǵamdaǵy ulttyq biregeılikti tegisteı saqtap otyrǵanndyǵyn bilemiz.
Qundylyqtar baǵdary sheńberinde negizgi kózge túsip otyratyn nárse baǵalaý prınıpi. Ult ıgilikteriniń qundylyqqa aınalýynda ulttyń bolashaǵyn, múddesin, táýelsizdikti, memlekettiń derbestigin, beıbitshilikti baǵalaý jatyr. Óskeleń urpaqqa ult ıigilikterin qundylyq deńgeıinde nasıhattap otyratyn ulttyq tárbıe.
Ulttyq qundylyqtardy baǵalaý atamekendi, memlekettiń múddesin qalyptastyrýshy ulttyń taǵylymyn jáne ult tulǵalarynyń erligin túsinýden shyǵady. Baǵalaý tarıhty bilýden, onyń rýhyn boıǵa sińirýden, taǵylymyn uǵynýdan bastalǵan. Dinimizdiń ózi urpaqqa osy dúnıelerdi úıretedi. Jaratylys aqıqatyn uǵynýda ata-ananyń eńbegin, adamzattyń, halyqtyń ıgilikterin umytpaý, oǵan adal qyzmet etý, bilimdi, ónerli, qaıyrymdy bolý, eńbekti qurmetteý, ádiletti bolý dinimizdiń bizden talap etetin dúnıeleriniń biri. Osy turǵydan qaraıtyn bolsaq, qazaq halqynyń ómir súrý tájirıbesi, dástúri, mádenıeti, dúnıetanymy, tarıhy jáne sol tarıh órisindegi tulǵalar taǵylymynyń esh ýaqytta da dinge qaıshy kelmegendigin búgin bizge tarıh kórsetýde. Babalarymyz qazaqtyń ulttyq biregeıligi saqtalǵan jerde ǵana dinniń de rýhynyń el bolmysynyń boıynda turaqtap (saqtalyp) otyratyndyǵyn jete túsingen. Shal aqyn danamyz aıtyp ketkendeı:
Bul dúnıeniń mysaly
Ushyp ótken quspen teń.
Ómirde kórgen jaqsylyq
Uıyqtap ótken túspen teń.
Atadan mıras aqylyń,
Túzik aıtqan maqulyń
Lázim bolǵan ispen teń...
Aǵaıynyń kóp bolsa,
Birligi onyń bek bolsa,
Jamandyq jer kez kelse,
Bir-birine sep bolsa,
Bútin turǵan buzylmaı
Otyz eki tispen teń.
Aıdyndy jaqsy aımen teń,
Jomart jigit baımen teń.
Sheshen jigit dúrmen teń,
Imansyz kóńil kirmen teń.
Aqyly joq nadandar,
Is bitirmes jamandar
Júz bolsa da birmen teń
Qazaqta dinine bereiktik degen uǵym osydan shyqqan. Ár nárseniń teńin bilip, shamalaý dinı saýatylyqtan shyǵady. Dinı saýattylyq kemeldilikten shyǵady, dinniń bilimin tereń bilý tárbıeden, danalyqtan, rýhanı tereńdikten bilinedi.
Qazaqtyń ómir mándik túsiniginiń negizinde dinı saýattylyq jatyr. Máselen qazaqta «jaqsy sóz jarym yrys» degen qanatty sóz bar. Bunyń maǵynasy adamǵa qurmetpen, ómirge bıik maqsatpen, senimmen qaraýdy bildiredi. Ulttyq biregeılikti saqtaýda babalarymyz osyndaı adam men qoǵam bolmysynyń rýhanı tereńdigin negizdeıtin uǵymdarǵa erekshe mán bergen. «Kóńil», «keńdik», «túsinik», «táýbá», «qanaǵat», «táýekelshildik» bunyń barlyǵy ómirge, ótken men bolashaqqa qurmetpen, adamǵa senimmen qaraýdy úıretedi. Qazaq balasynyń rýhanı qalyptasý jolynda ata-ana, ata-áje, ata-baba taǵylymy, baýyr, aǵaıyn-týys, aýyl, el túsinigi ulttyq qasıetterimizdiń erekshe qubylystaryn negizdeıtin jáne beınelep otyratyn dástúr tájirıbeleriniń ajyramas bir bóligi bolyp sanalady. Buny aıtyp otyrǵan sebebimiz, dinniń tabıǵaty, kózdeıtini de, úıretetini de, talap etetini de izgilik. Izgilikke jeke adam, ult, halyq bir bolǵanda ǵana jetedi. «Er elimen ajarly» degen uǵym da osydan týyndaǵan. Imandylyqtyń da órisi halyqtyń bolmysymen ushtasatyn adamnyń is-áreketimen keńeıip otyrǵan.
Dástúrden tys teris aǵymdardyń, túrli dinı sektalardyń kózdeıtini, búldirýge kúsh salatyny jastardyń jańa qalyptasyp kele jatqan sanasy, oı órisi. Jastadyń sanasynda jańa qalyptasyp kele jatqan ult ıgilikteri týraly túsinikti óshirý arqyly tarıhyna, mádenıetine, ósken ortasyna (qoǵamyna) qarsy qoıý arqyly qoǵamynan ajyratyp alý olardyń tarapynan jasalatyn basty áreketterdiń biri ekendigi belgili. Bundaı teris ıdeologııanyń yqpalynda qalǵan adamnyń ustanymy, túsinigi, kózqarasy ózgeredi. Ásirese ustanymy áleýmettik ortasyna qaıshy kele bastaıdy. Osyndaı jaǵdaılardyń qoǵamnan oryn ala bastaýy jekelegen adamdardyń arasyndaǵy azamattyq biregeılikti joıyp jiberedi. Bunyń artynsha qoǵamdaǵy ulttyq biregeılik álsireı bastaıdy.
Ulttyq qundylyqtar týraly adam tanymynda qalyptasatyn uǵym onyń bolmysynyń negizinde jatatyn rýhanı ımmýnıtet bolyp sanalady. Eger adamnyń rýhanı bolmysynyń sheńberinde bul bolmaǵan jaǵdaıda, ıaǵnı qoǵamda halyq pen urpaq bolmysynda ulttyq qasıetter bolmasa dinı sektalardyń qoǵamdyq ortadaǵy yqpaly ózdiginen kúsheıýi múmkin. Sondyqtanda ulttyq tájirıbeler tárbıe negizinde urpaqtyń boıyndaǵy ulttyq qasıetterdi oıatyp, nyǵaıtyp otyrady. tarıhtaǵy nebir dinı adamdardyń halyqqa ata dinin úıretýde qoǵamnyń, jeke adamnyń boıyndaǵy qasıetter men tájirıbelerdi dáriptep otyrýynyń máni osynda jatyr. Qoǵamda rýhanı tereńdik, mádenıettilik, dástúr qundylyqtary bolmaı turaqtylyq saqtalmaıdy. Turaqtylyq bolmaǵan jerde dástúrli din erejeleri saqtala bermeıdi, ol bir tarıhı dúnıe bolyp qalady. Sebebi dástúrdi qalyptastyrý men durys paıdalanýdaǵy ulttyń tanymy dindi saqtap otyrady.
Ult rýhanııatyndaǵy qazaqtyń ulttyq qundylyqtar jónindegi túsinigi óskeleń urpaqtyń tarıhyn, mádenıetin tereń bilip, memleketimen bir ómir súrýine yqpal etedi, dindi bilim, danalyq arqyly qorǵaýǵa kómektesedi.
Eger qoǵamdaǵy jastardyń boıynda memleket, onyń qundylyqtary týraly uǵym qalyptaspasa kez kelgen teris ıdeologııa jastardyń oı órisine keri yqpal etip qoǵamynan ajyratyp alyp ketetindigi anyq. Bundaı jaǵdaılar búgingi adamzat áleminde jıi oryn alýda. Sondyqtanda urpaqtyń baǵyt alatyny jáne tálim alatyn negizgi dúnıesi ulttyń mádenıeti men tarıhy bolýy qajet. Buǵan qatysty talaı zııalylarymyz tereń oılaryn tarıh betinde qaldyrǵan. Osydan az ýaqyt buryn urpaqqa kóptegen tarıhı dúnıelerdi jazyp qaldyrǵan Halıfa Altaı atamyz, «Tańdamaly hadıster aýdarmasynda» bylaı degen: «Alhamdýlılla, biz musylmanbyz. Dinimiz Islam. Buǵan eshbir shák-shúbámiz joq. Árıne, buǵan maqtanysh etemiz. Musylman bolǵandyǵymyz úshin Allaǵa qanshalyq shúkirshilik etsek az. Ekinshi bir maqtanysh etetin jaǵdaı álemge áıgili Hadıs ǵalymy Muhammed Ismaǵıl (ımam Buharı) jáne ıǵtıkad ımamy Abdýlmansur Matýrıdı bizden shyqqan. Taǵy Ibnsına, Farabı, Qoja Ahmet Iassaýı, Mahmýd Qashǵarı jáne Iýsýf Has Hajıb sııaqty dúnıe boıynsha mashhúr ǵalymdar bizden shyqqan. Bir zamandarda Buhara qalasy «Buhara sharıf» delinip, Buhara shárıfte kórnekti medreseler, aıbatty meshitter bolǵan. Uzaq ýaqyt dinı dárister berilip, din adamdary, ǵalymdar shyqqan kıeli jer. Hadıste Sahıh, Buharı, Fyqhı da Muhtasar vykaıa, hıdaıa tárizdi kitaptar jazylatyn bolǵan. Búginde de Buhara qalasy sol sáýletti kúmbezderi men záýlim munaralary jáne Túrkistandaǵy Hazret Hoja Ahmed Iassaýıdiń mazary sol altyn dáýirdiń máńgilik aıǵaǵy bolyp, bizderge men mundalap tarıhymyzdy eskertýde»
Tarıhqa taǵy bir sát úńiler bolsaq, joǵaryda da toqtalyp ótkenimizdeı qazaq jastarynyń búgingi zamandaǵydaı jan- jaqty bilim alýyna múmkindigi bolmasa da, órkenıet zamanynda kez kelgen adamnyń ońaı qoly jete bermeıtin tulǵalyq dárejege tárbıe men danalyqty úıretý arqyly qazaq balasynyń qolyn jetkizip otyrǵan. Tarıhtaǵy qazaq jastarynyń ishinen shyqqan batyrlar, bıler, jyraýlar, nebir kúıshiler, azýly aqyndar, kemeńger ǵalymdar osy shyndyqtyń kýási. Bulardyń da ýaqytynda adamzat áleminde oryn alyp jatqan qubylystarmen ushtasqan qoǵamnyń problemalary az bolmaǵan. Adamnyń oıy túgil, túsine de kirmegen daǵdarystar (otarshyldyq, asharshylyq, repressııa, ıadrolyq synaq) qazaq qoǵamynda birinen keıin biri oryn alyp otyrdy. Osyndaı sátterde qıyndyqqa shydaǵan halqymyzdyń bolmysynan shynaıy dinı saýattylyqty, ulttyq rýhty kóremiz. Úlkenderdiń balaǵa aqyldy, ultjandy, eńbekqor, jigerli, qıyndyqqa shydamdy bolyp ósýdi úıretip otyrǵandyǵy da osyndaı ýaqyt jaǵdaıynda erekshe kózge túsedi. Alash zııalysy Ahmet Baıtursynov jazyp ketkendeı, «Batyrlar týrasyndaǵy áńgime – halyqtyń jany, rýhy týrasyndaǵy áńgime. Batyrlary qandaı bolsa, halyqtyń rýh jaǵy da sondaı bolǵan. Ertek jyrdaǵy batyrlar sıpatyna qarasaq, ol jyrlar halyqtyń rýhy naǵyz kóterilgen shaǵynda shyqqandyǵyn baıqaımyz. Oshaq basy, úı ishiniń qamy sııaqty ómirdiń usaq maqsat jaǵymen azamattary eseptespeı uly maqsat, uly muratpen bolyp, jurt úshin, kóp úshin qurban qylmaıtyn nársesi bolmaǵanyn kóremiz. Áke-sheshe, týysqan-týǵan, mal-múlik, eń qymbatty jan- solardyń bárin jurt qamynyń jolynda bir tıynǵa balamaǵanyn baıqaımyz". Qoǵamdaǵy jastardyń bolashaǵyna qatysty barlyq másele ıgilikterdi durys zerdelemeýden, balaǵa úıretilmegennen shyǵady. Shynaıy saýattylyq ulttyq bolmys tutastyǵyn, memlekettiń derbestigin, eldiń táýelsizdigin bilýden, onyń rýhyn qurmetteýden shyyp otyrǵan.
Qoǵamdy damytatyn qoǵamdyq sanan, onyń tarıhı túrleri (tarıh, mádenıet, til, din, dástúr, óner, bilim, ǵylym, ekonomıka, saıasat, quqyq jáne t.b.). Bulardy saqtap, ýaqyt talabyna saı órisin keńeıtip, damytyp otyratyn memleket, jeke adam. Ulttyq qundylyqtardyń tanymdyq qyzmeti jeke adamdy ulttyń bolmysymen biriktirip, memleket múddesine qyzmet etýge bastap otyrady.
Adamzat balasynyń ǵasyrlar boıǵy ıgilik taqyrybyndaǵy izdenisteriniń máni men sebep-saldary aǵartýshylyq deńgeıimen kórinedi. Sebebi ıgilik uǵymyn zerdeleýde adam balasy kóptegen bilim túrlerin qalyptastyrǵan. Dástúrli ata dinimizdiń ózi bilimdi, saýatty, mádenıetti bolýdy qashanda urpaqtan talap etip otyrǵan.
Sársembın Úmbetqan Qýandyquly
