Konstıtýııalyq Keńes Respýblıka Prezıdenti Qasym-Jomart Toqaevtyń ótinishin qarap, 7 jyldyq prezıdenttik merzim týraly sheshim qabyldady, dep habarlaıdy “Adyrna” ulttyq portaly.
Sheshimniń tolyq mátinin jarııalaýdy jón kórdik.
***
Qazaqstan Respýblıkasy Konstıtýııalyq Keńesiniń 2022 jylǵy 13 qyrkúıektegi № 2 qorytyndysy
«Qazaqstan Respýblıkasynyń Konstıtýııasyna ózgerister men tolyqtyrý engizý týraly» Qazaqstan Respýblıkasy Zańynyń jobasyn Qazaqstan Respýblıkasy Konstıtýııasynyń 91-babynyń 2-tarmaǵynda belgilengen talaptarǵa sáıkestigine tekserý týraly»
Qazaqstan Respýblıkasynyń Konstıtýııalyq Keńesi, Tóraǵa Q.Á. Mámı, Keńes músheleri A.Q. Daýylbaev, V.A. Malınovskıı, R.J. Muqashev, Á.A. Temirbekov jáne Ý. Shapaktyń qatysýymen, óziniń ashyq otyrysynda Qazaqstan Respýblıkasynyń Prezıdenti Q.K.Toqaevtyń «Qazaqstan Respýblıkasynyń Konstıtýııasyna ózgerister men tolyqtyrý engizý týraly» Qazaqstan Respýblıkasy Zańynyń jobasyn Qazaqstan Respýblıkasy Konstıtýııasynyń 91-babynyń 2-tarmaǵynda belgilengen talaptarǵa sáıkestigi turǵysynan tekserý jónindegi ótinishin qarady.
Baıandamashy - Konstıtýııalyq Keńes múshesi V.A. Malınovskııdiń habarlamasyn tyńdap, konstıtýııalyq is júrgizý materıaldaryn zerdelep, zańnamalardy taldaı otyryp, Qazaqstan Respýblıkasynyń Konstıtýııalyq Keńesi
anyqtady:
Qazaqstan Respýblıkasynyń Prezıdenti Q.K.Toqaev, Konstıtýııanyń 44-babynyń 10-1) tarmaqshasyna jáne 91-babynyń 3-tarmaǵyna súıenip, 2022 jylǵy 12 qyrkúıekte «Qazaqstan Respýblıkasynyń Konstıtýııasyna ózgerister men tolyqtyrý engizý týraly» Qazaqstan Respýblıkasy Zańynyń jobasynyń (budan ári – Zań jobasy) Konstıtýııanyń 91-babynyń 2-tarmaǵyna sáıkestigin qaraý týraly ótinish kirgizdi.
Kelip túsken ótinishti Negizgi Zańnyń normalaryna sáıkesti taldaǵan kezde Konstıtýııalyq Keńes kelesini basshylyqqa aldy.
1. Usynylǵan Zań jobasy Qazaqstan Respýblıkasy Prezıdentiniń «Ádiletti memleket. Birtutas ult. Berekeli qoǵam» atty Qazaqstan halqyna Joldaýynyń (2022 jylǵy 1 qyrkúıek) aıasynda ázirlengen.
Zań jobasy Konstıtýııanyń 2-babynyń 3 jáne 3-1-tarmaqtaryna, 41-babynyń 1-tarmaǵyna, 42-babynyń 5-tarmaǵyna, 71-babynyń 1-tarmaǵyna jáne 91-babynyń 2-tarmaǵyna túzetýler engizýge, sondaı-aq Negizgi Zańdy Respýblıka Prezıdenti laýazymyna saılanýdy bir mártemen shekteý máselelerin reglamentteıtin jańa 94-2-bappen tolyqtyrýǵa baǵyttalǵan.
2. Konstıtýııalyq Keńes buǵan deıin de birneshe ret Qazaqstan Respýblıkasyn demokratııalyq quqyqtyq memleket retinde bekitýdiń birden-bir konstıtýııalyq qundylyǵy retinde tikeleı demokratııanyń mańyzdy máselelerin, sondaı-aq saılaý quqyǵy men eldiń saılaý júıesiniń ártúrli naqty aspektilerin qaraǵan bolatyn. Konstıtýııalyq Keńestiń sheshimderinde Respýblıka Prezıdentiniń, Parlamenttiń jáne onyń Palatalarynyń, depýtattarynyń mandaty men qyzmetiniń bastalýy men toqtatylýyna, Prezıdenttiń kezekten tys saılaýyn taǵaıyndaýǵa baılanysty quqyqtyq belgisizdikter túsindirildi. Osy maqsatta Konstıtýııa normalaryna resmı túsindirme bergende, Parlament qabyldaǵan zańdardyń Konstıtýııaǵa sáıkestigin teksergende, Negizgi Zańǵa ózgerister men tolyqtyrýlar engizý kezinde konstıtýııalyq is júrgizýdiń belgilengen nysandary qoldanyldy.
Mysaly, Konstıtýııalyq Keńestiń 2011 jylǵy 31 qańtardaǵy № 2 normatıvtik qaýlysynda túbegeıli konstıtýııalyq qundylyqtardyń biri bola otyryp, halyqtyń erki bildiriletin akt respýblıkalyq referendýmda nemese elimizde mezgil-mezgilimen ótkizilip otyratyn Respýblıka Prezıdenti jáne Parlamenti depýtattarynyń saılaýynda daýys berý arqyly mindetti zań kúshine ıe bolady, dep kórsetilgen;
halyq qalaýyn zańdarda jáne ózge de mańyzdy memlekettik aktilerde aıqyndaý, azamattardyń jarııa ınstıtýttarǵa yqpal etý rásimderin únemi jetildirý ishki turaqtylyqtyń, ekonomıkalyq damý men halyqtyń ál-aýqaty jaqsarýynyń pármendi kepili bolyp tabylady (Konstıtýııalyq Keńestiń 2014 jylǵy 19 maýsymdaǵy Joldaýy).
Osy ótinishti qaraý nysanasyna Konstıtýııalyq Keńestiń qorytyndy sheshimderinde baıandalǵan basqa da quqyqtyq ustanymdar men erejelerdiń de tikeleı qatysy bar (2004 jylǵy 9 sáýirdegi № 5, 2005 jylǵy 19 tamyzdaǵy № 5, 2015 jylǵy 24 aqpandaǵy №2, 2019 jylǵy 25 sáýirdegi № 4 normatıvtik qaýlylar, 2022 jylǵy 4 mamyrdaǵy № 1 qorytyndy jáne basqalar).
3. Prezıdenttik jáne parlamenttik saılaý ınstıtýty memlekettiliktiń, demokratııalyq quqyqtyq memleket pen azamattyq qoǵamnyń konstıtýııalyq modeliniń barlyq basqa komponentterin qozǵaıtyn erekshe júıe qurýshy konstıtýııalyq qundylyq. Osylaısha, ol memlekettiń mańyzdy organdaryn jańartýdyń tıimdi quraly bolyp tabylady. Sol arqyly Respýblıkanyń áleýmettik negizi, halyqtyń memlekettik bılik bastamalaryn qoldaýy nyǵaıtylady.
Bul rette saılaý naýqandary kezeńinde saıası partııalar men ózge de qoǵamdyq birlestikter, buqaralyq aqparat quraldary jáne basqalardy qosa alǵanda, azamattyq qoǵamnyń ártúrli segmentteri jandanady.
Saılaýǵa kandıdat retinde qatysatyn, sondaı-aq óziniń báseń saılaý quqyǵyn iske asyratyn azamattardyń belsendiligi artady.
Osy jaǵdaılarda Qazaqstan Respýblıkasynyń Konstıtýııasynda baıandy etilgen barlyq qundylyqtar serpindi ári úılesimdi is-áreket etýge tıis. Olar memleket qyzmetiniń negizgi qaǵıdattary sheńberinde ulttyq múddelerge qol jetkizý úshin ózderine júktelgen fýnkııalardy sapaly oryndaýǵa baǵyttalǵan. Tikeleı demokratııa ınstıtýttary da, atap aıtqanda saılaý, tıisti deńgeıde jáne sınhrondy túrde, memlekettiń mańyzdy ınstıtýttaryn qurý strategııasy men taktıkasyna sáıkes qoldanylýy kerek.
Konstıtýııalyq Keńes prezıdenttik mandattyń bir márte jeti jyldyq merzimin belgileý aǵymdaǵy jylǵy 5 maýsymdaǵy respýblıkalyq referendýmda qabyldanǵan memlekettik bılikti monopolızaııalaýǵa jol bermeýge baǵyttalǵan konstıtýııalyq novellalardyń mánine sáıkes keledi, dep esepteıdi. Bul merzim atalǵan joǵary laýazymdy tulǵa laýazymyna saılanatyn barlyq adamdarǵa teń negizde qoldanylatyn bolady. Onymen Konstıtýııalyq Sot sýdıalarynyń bir márte segiz jyldyq ókilettik merzimin anyqtaý úılesedi.
Konstıtýııanyń 2-babyna engiziletin ózgerister Negizgi Zańnyń 91-babynyń 2-tarmaǵynda kózdelgen konstıtýııalyq qundylyqtardyń mánin qozǵamaıdy.
Baıandalǵannyń negizinde, Qazaqstan Respýblıkasy Konstıtýııasynyń 72-babynyń 2-tarmaǵyn jáne 91-babynyń 3-tarmaǵyn, «Qazaqstan Respýblıkasynyń Konstıtýııalyq Keńesi týraly» 1995 jylǵy 29 jeltoqsandaǵy Qazaqstan Respýblıkasy Konstıtýııalyq zańynyń 17-baby 4-tarmaǵynyń 1) tarmaqshasyn, 31-33, 37-baptaryn jáne 41-baby 1-tarmaǵynyń 2) tarmaqshasyn basshylyqqa ala otyryp, Qazaqstan Respýblıkasynyń Konstıtýııalyq Keńesi
sheshti:
1. «Qazaqstan Respýblıkasynyń Konstıtýııasyna ózgerister men tolyqtyrý engizý týraly» Qazaqstan Respýblıkasy Zańynyń jobasy Qazaqstan Respýblıkasynyń Konstıtýııasyna, sonyń ishinde Negizgi Zańnyń 91-babynyń 2-tarmaǵynda belgilengen talaptarǵa, sáıkes dep tanylsyn.
2. Qazaqstan Respýblıkasy Konstıtýııasynyń 74-babynyń 3-tarmaǵyna sáıkes Qazaqstan Respýblıkasy Konstıtýııalyq Keńesiniń qorytyndysy qabyldanǵan kúninen bastap kúshine enedi, Respýblıkanyń búkil aýmaǵynda jalpyǵa birdeı mindetti, túpkilikti bolyp tabylady jáne shaǵymdanýǵa jatpaıdy.
3. Osy qorytyndy respýblıkalyq resmı basylymdarda qazaq jáne orys tilderinde jarııalansyn.
Eske salaıyq, 12 qyrkúıek kúni Parlament Májilisi depýtattarynyń usynysyna baılanysty respýblıka Prezıdentiniń ótinishi Konstıtýııalyq Keńeske joldanǵan bolatyn.
”Adyrna” ulttyq portaly
