Konstitusiialyq Keŋes Respublika Prezidentı Qasym-Jomart Toqaevtyŋ ötınışın qarap, 7 jyldyq prezidenttık merzım turaly şeşım qabyldady, dep habarlaidy “Adyrna” ūlttyq portaly.
Şeşımnıŋ tolyq mätının jariialaudy jön kördık.
***
Qazaqstan Respublikasy Konstitusiialyq Keŋesınıŋ 2022 jylǧy 13 qyrküiektegı № 2 qorytyndysy «Qazaqstan Respublikasynyŋ Konstitusiiasyna özgerıster men tolyqtyru engızu turaly» Qazaqstan Respublikasy Zaŋynyŋ jobasyn Qazaqstan Respublikasy Konstitusiiasynyŋ 91-babynyŋ 2-tarmaǧynda belgılengen talaptarǧa säikestıgıne tekseru turaly» Qazaqstan Respublikasynyŋ Konstitusiialyq Keŋesı, Töraǧa Q.Ä. Mämi, Keŋes müşelerı A.Q. Dauylbaev, V.A. Malinovskii, R.J. Mūqaşev, Ä.A. Temırbekov jäne U. Şapaktyŋ qatysuymen, özınıŋ aşyq otyrysynda Qazaqstan Respublikasynyŋ Prezidentı Q.K.Toqaevtyŋ «Qazaqstan Respublikasynyŋ Konstitusiiasyna özgerıster men tolyqtyru engızu turaly» Qazaqstan Respublikasy Zaŋynyŋ jobasyn Qazaqstan Respublikasy Konstitusiiasynyŋ 91-babynyŋ 2-tarmaǧynda belgılengen talaptarǧa säikestıgı tūrǧysynan tekseru jönındegı ötınışın qarady. Baiandamaşy - Konstitusiialyq Keŋes müşesı V.A. Malinovskiidıŋ habarlamasyn tyŋdap, konstitusiialyq ıs jürgızu materialdaryn zerdelep, zaŋnamalardy taldai otyryp, Qazaqstan Respublikasynyŋ Konstitusiialyq Keŋesı anyqtady: Qazaqstan Respublikasynyŋ Prezidentı Q.K.Toqaev, Konstitusiianyŋ 44-babynyŋ 10-1) tarmaqşasyna jäne 91-babynyŋ 3-tarmaǧyna süienıp, 2022 jylǧy 12 qyrküiekte «Qazaqstan Respublikasynyŋ Konstitusiiasyna özgerıster men tolyqtyru engızu turaly» Qazaqstan Respublikasy Zaŋynyŋ jobasynyŋ (būdan ärı – Zaŋ jobasy) Konstitusiianyŋ 91-babynyŋ 2-tarmaǧyna säikestıgın qarau turaly ötınış kırgızdı. Kelıp tüsken ötınıştı Negızgı Zaŋnyŋ normalaryna säikestı taldaǧan kezde Konstitusiialyq Keŋes kelesını basşylyqqa aldy. 1. Ūsynylǧan Zaŋ jobasy Qazaqstan Respublikasy Prezidentınıŋ «Ädılettı memleket. Bırtūtas ūlt. Berekelı qoǧam» atty Qazaqstan halqyna Joldauynyŋ (2022 jylǧy 1 qyrküiek) aiasynda äzırlengen. Zaŋ jobasy Konstitusiianyŋ 2-babynyŋ 3 jäne 3-1-tarmaqtaryna, 41-babynyŋ 1-tarmaǧyna, 42-babynyŋ 5-tarmaǧyna, 71-babynyŋ 1-tarmaǧyna jäne 91-babynyŋ 2-tarmaǧyna tüzetuler engızuge, sondai-aq Negızgı Zaŋdy Respublika Prezidentı lauazymyna sailanudy bır märtemen şekteu mäselelerın reglamentteitın jaŋa 94-2-bappen tolyqtyruǧa baǧyttalǧan. 2. Konstitusiialyq Keŋes būǧan deiın de bırneşe ret Qazaqstan Respublikasyn demokratiialyq qūqyqtyq memleket retınde bekıtudıŋ bırden-bır konstitusiialyq qūndylyǧy retınde tıkelei demokratiianyŋ maŋyzdy mäselelerın, sondai-aq sailau qūqyǧy men eldıŋ sailau jüiesınıŋ ärtürlı naqty aspektılerın qaraǧan bolatyn. Konstitusiialyq Keŋestıŋ şeşımderınde Respublika Prezidentınıŋ, Parlamenttıŋ jäne onyŋ Palatalarynyŋ, deputattarynyŋ mandaty men qyzmetınıŋ bastaluy men toqtatyluyna, Prezidenttıŋ kezekten tys sailauyn taǧaiyndauǧa bailanysty qūqyqtyq belgısızdıkter tüsındırıldı. Osy maqsatta Konstitusiia normalaryna resmi tüsındırme bergende, Parlament qabyldaǧan zaŋdardyŋ Konstitusiiaǧa säikestıgın teksergende, Negızgı Zaŋǧa özgerıster men tolyqtyrular engızu kezınde konstitusiialyq ıs jürgızudıŋ belgılengen nysandary qoldanyldy. Mysaly, Konstitusiialyq Keŋestıŋ 2011 jylǧy 31 qaŋtardaǧy № 2 normativtık qaulysynda tübegeilı konstitusiialyq qūndylyqtardyŋ bırı bola otyryp, halyqtyŋ erkı bıldırıletın akt respublikalyq referendumda nemese elımızde mezgıl-mezgılımen ötkızılıp otyratyn Respublika Prezidentı jäne Parlamentı deputattarynyŋ sailauynda dauys beru arqyly mındettı zaŋ küşıne ie bolady, dep körsetılgen; halyq qalauyn zaŋdarda jäne özge de maŋyzdy memlekettık aktılerde aiqyndau, azamattardyŋ jariia instituttarǧa yqpal etu räsımderın ünemı jetıldıru ışkı tūraqtylyqtyŋ, ekonomikalyq damu men halyqtyŋ äl-auqaty jaqsaruynyŋ pärmendı kepılı bolyp tabylady (Konstitusiialyq Keŋestıŋ 2014 jylǧy 19 mausymdaǧy Joldauy). Osy ötınıştı qarau nysanasyna Konstitusiialyq Keŋestıŋ qorytyndy şeşımderınde baiandalǧan basqa da qūqyqtyq ūstanymdar men erejelerdıŋ de tıkelei qatysy bar (2004 jylǧy 9 säuırdegı № 5, 2005 jylǧy 19 tamyzdaǧy № 5, 2015 jylǧy 24 aqpandaǧy №2, 2019 jylǧy 25 säuırdegı № 4 normativtık qaulylar, 2022 jylǧy 4 mamyrdaǧy № 1 qorytyndy jäne basqalar). 3. Prezidenttık jäne parlamenttık sailau instituty memlekettılıktıŋ, demokratiialyq qūqyqtyq memleket pen azamattyq qoǧamnyŋ konstitusiialyq modelınıŋ barlyq basqa komponentterın qozǧaityn erekşe jüie qūruşy konstitusiialyq qūndylyq. Osylaişa, ol memlekettıŋ maŋyzdy organdaryn jaŋartudyŋ tiımdı qūraly bolyp tabylady. Sol arqyly Respublikanyŋ äleumettık negızı, halyqtyŋ memlekettık bilık bastamalaryn qoldauy nyǧaitylady. Būl rette sailau nauqandary kezeŋınde saiasi partiialar men özge de qoǧamdyq bırlestıkter, būqaralyq aqparat qūraldary jäne basqalardy qosa alǧanda, azamattyq qoǧamnyŋ ärtürlı segmentterı jandanady. Sailauǧa kandidat retınde qatysatyn, sondai-aq özınıŋ bäseŋ sailau qūqyǧyn ıske asyratyn azamattardyŋ belsendılıgı artady. Osy jaǧdailarda Qazaqstan Respublikasynyŋ Konstitusiiasynda baiandy etılgen barlyq qūndylyqtar serpındı ärı üilesımdı ıs-äreket etuge tiıs. Olar memleket qyzmetınıŋ negızgı qaǧidattary şeŋberınde ūlttyq müddelerge qol jetkızu üşın özderıne jüktelgen funksiialardy sapaly oryndauǧa baǧyttalǧan. Tıkelei demokratiia instituttary da, atap aitqanda sailau, tiıstı deŋgeide jäne sinhrondy türde, memlekettıŋ maŋyzdy instituttaryn qūru strategiiasy men taktikasyna säikes qoldanyluy kerek. Konstitusiialyq Keŋes prezidenttık mandattyŋ bır märte jetı jyldyq merzımın belgıleu aǧymdaǧy jylǧy 5 mausymdaǧy respublikalyq referendumda qabyldanǧan memlekettık bilıktı monopolizasiialauǧa jol bermeuge baǧyttalǧan konstitusiialyq novellalardyŋ mänıne säikes keledı, dep esepteidı. Būl merzım atalǧan joǧary lauazymdy tūlǧa lauazymyna sailanatyn barlyq adamdarǧa teŋ negızde qoldanylatyn bolady. Onymen Konstitusiialyq Sot sudialarynyŋ bır märte segız jyldyq ökılettık merzımın anyqtau üilesedı. Konstitusiianyŋ 2-babyna engızıletın özgerıster Negızgı Zaŋnyŋ 91-babynyŋ 2-tarmaǧynda közdelgen konstitusiialyq qūndylyqtardyŋ mänın qozǧamaidy. Baiandalǧannyŋ negızınde, Qazaqstan Respublikasy Konstitusiiasynyŋ 72-babynyŋ 2-tarmaǧyn jäne 91-babynyŋ 3-tarmaǧyn, «Qazaqstan Respublikasynyŋ Konstitusiialyq Keŋesı turaly» 1995 jylǧy 29 jeltoqsandaǧy Qazaqstan Respublikasy Konstitusiialyq zaŋynyŋ 17-baby 4-tarmaǧynyŋ 1) tarmaqşasyn, 31-33, 37-baptaryn jäne 41-baby 1-tarmaǧynyŋ 2) tarmaqşasyn basşylyqqa ala otyryp, Qazaqstan Respublikasynyŋ Konstitusiialyq Keŋesı şeştı: 1. «Qazaqstan Respublikasynyŋ Konstitusiiasyna özgerıster men tolyqtyru engızu turaly» Qazaqstan Respublikasy Zaŋynyŋ jobasy Qazaqstan Respublikasynyŋ Konstitusiiasyna, sonyŋ ışınde Negızgı Zaŋnyŋ 91-babynyŋ 2-tarmaǧynda belgılengen talaptarǧa, säikes dep tanylsyn. 2. Qazaqstan Respublikasy Konstitusiiasynyŋ 74-babynyŋ 3-tarmaǧyna säikes Qazaqstan Respublikasy Konstitusiialyq Keŋesınıŋ qorytyndysy qabyldanǧan künınen bastap küşıne enedı, Respublikanyŋ bükıl aumaǧynda jalpyǧa bırdei mındettı, tüpkılıktı bolyp tabylady jäne şaǧymdanuǧa jatpaidy. 3. Osy qorytyndy respublikalyq resmi basylymdarda qazaq jäne orys tılderınde jariialansyn. Eske salaiyq, 12 qyrküiek künı Parlament Mäjılısı deputattarynyŋ ūsynysyna bailanysty respublika Prezidentınıŋ ötınışı Konstitusiialyq Keŋeske joldanǧan bolatyn.”Adyrna” ūlttyq portaly
Ūqsas jaŋalyqtar
