Auyt bauyrym, «QAZYBEK İSA AǦAMA NAZ» atty jazbaŋyzǧa jauap jazuǧa endı uaqyt taptym.
Aldymen aitarym, «Özıŋız öleŋıŋızde aitqandai, Özderıŋız tu qyp köterıp kele jatqan naǧyz Ahaŋdardyŋ amanaty — bükıl Alaş jūrtynyŋ basyn qosuǧa arnalǧan ūsynys. Şekara syrtynda qalyp otyrǧan alty-jetı million qazaqtyŋ taǧdyryna, memleketıŋ qauıpsızdıgıne tıkelei qatysty mäsele»-degenıŋızge quana qosylamyz, qoldaimyz da.
«Mıne, Konsultasiiaǧa taǧy özgerıs engızu mäselesı jäne köterılıp jatyr»-deisız. Eskerte keteiın, Auyt bauyrym, ädettegıdei taǧy da auyt kettıŋız, «KONSULTASİIа» emes, KONSTİTUSİIаǦA özgerıs engızılude. «KONSULTASİIа» men KONSTİTUSİIаNYŊ arasy jer men köktei, üş qainasa sorpasy qosylmaidy. «KONSULTASİIа» degen keŋes alu, keŋes beru, eşqandai zaŋdyq küşı joq. Al KONSTİTUSİIа - bar zaŋdardyŋ negızı –Ata zaŋymyz! Aldymen joǧarydaǧy «KONSTİTUSİIаǦA» qol sozbas būryn, özıŋızge zaŋnama turaly «KONSULTASİIа» berıp aludan bastap otyrmyn äŋgımenı...
Al endı sız ekı közıŋız tört bolyp, tüngı ūiqyŋyzdy tört bölıp, zaryǧa kütken jauaptardy tyŋdaŋyz.
1.«Älde, būl mäselenı kötermeu, qoldamau turaly Joǧarǧy jaqtan tapsyrma berıldı me Sızderge?!»-deisız.
Būl ne söz, tüsınbedım. Sız bızdı özıŋızdıŋ qyzmet etetın «Nūr Otanyŋyzben», qazırgı «Amanatyŋyzben» şatystyryp aldyŋyz ǧoi deimın... Bızge eşkım joǧarydan tapsyrma bermeidı? Tapsyrma berse, basqalaryn aitpai-aq qoiaiyq, bız bilıktıŋ eŋ jandy jerı – «MEMLEKETTIK TILDI MINDETTEITIN TURALY ZAŊ» qabyldaudy, odan da eŋ auyr jandy jerı - Konstitusiianyŋ 7 babyn özgertıp, Memlekettık tıldıŋ märtebesın jeke dara qaldyru turaly deputattyq saual jasaimyz ba? Kezınde Memlekettık hatşy, («Nūr Otannyŋ» müşesı) «Alaştyŋ atyn atatpaimyn» dep qaharyna mınıp tūrǧan kezeŋde, bilıktı tyŋdamai, 2007 jyldan bastap, 15 jyldan berı Alaş mūrasy men ūstanymyn ūlyqtaimyz ba?
2.«El aldynda jürgen azamatsyz. Jai azamat emes, körnektı aqyn, belgılı qairatker deputatsyz. Däl osy bız kötergen mäselege kelgende Sızdıŋ ünsız qalǧanyŋyzdy, äreketsızdık tanytqanyŋyzdy tüsınbei dal boldym. Joq, menıŋ Sızge deputattyq mındetıŋızge süiep aitqan ekı-üş auyz sözım auyr kelıp jür me. İä, qazaqtyŋ Qazybegı atyŋyzben qansorǧyş Timur Qūlybaevtan jeŋılıp qalǧanyŋyzǧa qatty namystanyp, men Sızdı qamşyladym.»-deisız.
Rahmet bauyrym, men turaly jyly sözderıŋızge. Bıraq, sız qandastar mäselesımen ainalysyp jürsız, onyŋ üstınde talai jyldan berı «Nūr Otan»-«Amanat» partiiasynda keŋesşısız. Aitpaqşy, sız Konstitusiia dep oilap jürgen Konsultasiia sızdıŋ osy ıstep jürgen jūmysyŋyz - Konsultantsyz sız. Elımızdegı eŋ ülken, bilık partiiasynda qyzmet etkesın, zaŋnama jūmysynan da habardar boluyŋyz kerek qoi. Osy uaqytqa deiın ükımet qorytyndy bermese, parlament zaŋy ötpeitının qalai bılmeisız? Būl mäselemen "Amanat" partiiasy basşylyǧy nege ainalyspaǧanyn bılmedım. Ol eŋ aldymen özıŋızge kerek, öitkenı partiiaǧa kelgen azamattarǧa keŋes, Konsultasiia beresız.
Men aitaiyn sızge, bızdıŋ däl qazırgı zaŋnama boiynşa parlament ükımettıŋ oŋ qorytyndysy bolmasa, eşqandai zaŋ tügılı, bır bapty da ötkıze almaidy. Sondyqtan da sızdıŋ qandastarǧa konstitusiialyq qūqyq beru turaly ūsynysyŋyzdy bız quana qoldaimyz, ony fraksiiada talqylap ta kördık, bıraq ol däl qazır mynau ükımettıŋ kezınde ötpeidı.
Nege ekenın aitaiyn.
Bügın, 7 qyrküiekte Parlament Mäjılısınıŋ jalpy otyrysynda «Qazaqstan Respublikasynyŋ keibır konstitusiialyq zaŋdaryna Memleket basşysynyŋ 2022 jylǧy 16 nauryzdaǧy Joldauyn ıske asyru mäselelerı boiynşa özgerıster men tolyqtyrular engızu turaly» QR Konstitusiialyq zaŋynyŋ jobasy jönınde baiandama jasaǧan QR Ädılet ministrı Qanat Musinge: «PREZİDENT AITQAN «YQPALDY PARLAMENT» QAIDA?!» atty deputattyq sūraq qoidym. Sonda barlyq jauap bar. Videosy da, jazbasy da «Qazaq ünı» portalynda da, menıŋ feisbuk paraqşamda da tūr. İä, aitpaqşy, özıŋız de oqypsyz: «Mıne, naǧyz deputattyŋ sözı! Aitqanda da döp basyp aitty. Ǧylymi aitty!» dep joǧary baǧa berıpsız, köp rahmet. Taǧy qaitalai keteiın oqyrmandar üşın:
«Prezident özınıŋ joldauynda tapsyrǧan «Küştı Prezident, yqpaldy Parlament, eseptı Ükımet” üştūǧyryndaǧy «yqpaldy Parlament» degenımız qaida? Ol mynau zaŋ jobasynda qai bapta bar? Bızge, parlamentke eŋ bırınşı zaŋ şyǧaru jolynda kedergıler jasalmauy kerek. Ondai özgerıstı bız mynau zaŋ jobasynan maişammen de, qai şammen de qarap tappadyq…
Qoldanystaǧy zaŋ boiynşa Ükımet oŋ qorytyndysy bermese, parlament eşqandai zaŋ jobasy tügılı, bır bapty da qabyldata almaidy. Būny sız öte jaqsy bılesız, ministr myrza, būryn deputat bolǧasyz! Būndai ükımet qorytyndysyn sūrau tek biudjetke äser etetın zaŋ jobalaryna ǧana qatysty dep, taiǧa taŋba basylǧandai atap körsetılgen Konstitusiianyŋ 61 babynyŋ 6 tarmaǧy men Parlament turaly zaŋnyŋ 15 babynyŋ 4 tarmaǧyn bır ǧana Ükımet reglamentınıŋ 100-şı tarmaǧy tas-talqanyn şyǧarǧan.
Iаǧni, barlyq zaŋ jobasy men özgerıster Ükımet qorytyndysyna täueldı. Būndai jaǧdai bırneşe ret bızdıŋ basymyzdan öttı.
Sondyqtan, parlament yqpaldy boluy üşın qoldanystaǧy atalmyş zaŋnama baptaryn özgertu kerek nemese Ükımet reglamentınıŋ 100-şı tarmaǧyn alyp tastau kerek!»-dep, sūraqty tötesınen qoidyq.
Osydan-aq bıle berıŋız parlamenttıŋ ökılettıgı qai därejede ekenın...
Iаǧni, maǧan «Qazaqtyŋ Qazybegı atyŋyzben qansorǧyş Timur Qūlybaevtan jeŋılıp qaldyŋyz»-degenıŋız tura emes, şynyn aitqanda ūiattau boldy. Men käsıpkerlerdıŋ kökesı Timurmen emes, Qazaq Ükımetı töraǧasy Asqar Maminmen alystym. Öitkenı ükımettık qorytyndyny şyǧaratyn jäne qol qoiatyn, iaǧni ony ony şeşetın käsıpker nemese oligarh emes, Qazaq ükımetınıŋ Premer-ministrı! Sondyqtan da men sol kezde byltyr 2021 jyly küzde ekonomika ministrı Äset Erǧalievtıŋ, «Atameken» ūlttyq palatasy töraǧasy Timur Qūlybaevtyŋ, Premer-Ministr Asqar Maminderdıŋ atyn atap, aiyptai otyryp, (bolaşaqta ūlt müddesıne qarsylar retınde qara tızımge kıretınder), eŋ basty kınälı retınde Ükımettı aiyptap, “Qazaq tılınıŋ obaly - Qazaq ükımetınıŋ moinynda” dep jazdym “Qazaq ünı” ūlttyq portalynda.
Sondyqtan da «Sız ben Sız müşesı bolyp tabylatyn Alaşşyl «Aq Jol» partiiasynyŋ nemqūraidy polisiia («pozisiia» degen boluyŋyz kerek dep ümıttenemın) ūstanuy öte ökınıştı jäne ūiat jaǧdai dep baǧalaimyn. Sol Ahaŋnyŋ AMANATYNA
pysqyrmai jatyrsyzdar ǧoi»-degenıŋız artyq jäne orynsyz kınä. Öitkenı, «Aq jol» partiiasynyŋ qandastar qamy üşın talai şarua ıstegenın jäne ıstep kele jatqanyn aiaq asty ūmytyp qalmasaŋyz, özıŋız öte jaqsy bılesız. Alaşty aitsaq, osydan 15 jyl būryn 2007 jyly Qazaq parlamentı tarihynda tūŋǧyş ret Alaş kösemderı Älihan Bökeihan, Ahmet Baitūrsynūly, Mırjaqyp Dulatūly attary «Aq jol» partiiasynyŋ arqasynda atalyp, ūlyqtau jönınde mäsele köterıldı. 2012 jyly parlamentte «Aq jol» fraksiiasy qūrylǧaly berı 30-dan astam deputattyq saual jasalyp, biyl Alaştanuşy talai jastardyŋ şoǧyryn daiyndaǧan «HHI ǧasyrdaǧy Alaştyŋ Aq jol» jalpyūlttyq baiqauy 11-şı jyl ötedı. Būl «Aq joldyŋ» Alaş mūrasyn nasihattaudaǧy qyruar şaruasynyŋ bır mysaly ǧana.
Al «Aq jol» partiiasynyŋ jäne menıŋ qandastar üşın qandai qairat jūmsap jürgenımızdı özıŋız de, aiaq astynan qūdai tas töbesınen ūryp, taskereŋ, közı soqyr, özı ärıp tanymaityn sauatsyz bolyp qalmasa, menıŋ balaǧyma jabysyp jürgender de jaqsy bıledı. Qandastar mäselesıne men 1997 jyldan, belgılı qoǧam qairatkerı, sol kezdegı Parlament deputaty Äkım Ysqaqtyŋ basqaruymen, Täuelsızdık ornai sala qandastar köşın bastap kelgen Almas Ahmetbek bastaǧan bauyrlardyŋ zor üles qosuymen eŋ alǧaş qazaq tılınde jazylǧan «Köşı-qon» zaŋy qabyldanatyn kezden, şirek ǧasyrdan berı aralasyp kele jatyrmyn. Ol kezde sızdı bılmeidı ekenmın, äiteuır keiındeu bır kelıp, bıraz jürıp, ne ıstep qoiǧanyŋyzdy, nege jürgen jerıŋızden su şyqqanyn qaidam, aiaq astynan arǧy betke suyt qaityp ketkenıŋızdı estıgenbız... Keiın körnektı aqynymyz, adam balasyna jamandayq oilamityn jüregı näzık ūly lirik Tūmanbai aǧamyzdyŋ janynan körgende taŋ qalyp qalsaq ta, jat körmegenımız ras....
Al 2021 jyly, parlamentke kele salyp, basqalaryn aitpaǧanda, Alaş pen qandastar mäselesınıŋ özıne ǧana ekı aida ekı retten, tört ret "Aq jol" fraksiiasynyŋ deputattyq saualyn jasadym.
Olardyŋ bärınde kötergen eŋ maŋyzdy mäseleler de şeşıldı. Alǧaşqysyna, 30 jylda 100 ese azaiyp ketken köşı-qonnyŋ bükıl kürdelı mäselesın kötergen deputattyq saualǧa vise-premer E.Toǧjanovtyŋ jauaby keldı. Mysaly, qandastar köşın küşeitu, azamattyq aludyŋ merzımın ekı ese qysqartu, köşı-qon komitetı qūru, «ūlty qazaq» degen anyqtama berudı şeşu tb maŋyzdy mäseleler şeşıldı.
Al 2020 jyly atamekenge kelıp, onlain oqyǧan qandas qazaq jastary, daiyndyq kursyn bıtırıp, emtihan tapsyrarda Qazaqstan tarapy «oflain kelıp synaq tapsyru kerek» degende, qandas jastardyŋ barlyǧy maǧan habarlasyp, men parlamentte deputattyq saual jasap, oǧan bılım ministrı A.Aimaǧambetov jauap berıp, myŋdaǧan jastardy onlain oqytudy şeşıp berdık. Söitıp, memlekettıŋ milliardtaǧan qarjysy jelge ūşpai, myŋdaǧan jasatarymyz oquyn jalǧastyruda. Qandastar atynan Euraziia universitetınıŋ studentı Qahar Qanat bastaǧan jastar feisbuk paraqşalarynda alǧystaryn jaudyryp, rahmet aitty. Äuejaidan şekaraşylar Qazaqstanǧa qaita kırgızbei bes kün “tūzaqta” qalyp qoiǧan qandas qyzymyz Nädiiany elımızge kırgızu, Türkmenstannan kelgen qandastar şıldenıŋ qainaǧan künınde viza özgerıp, şekaradan öte almai tūrǧanda, qoǧam qairatkerı, qandastar ūiymynyŋ jetekşılerınıŋ bırı, äigılı «Kök tudyŋ jelbıregenı» änınıŋ avtory Almas Ahmetbektıŋ habarlauymen Eŋbek ministrı Tamara Ötegenovaǧa şyǧyp, mäselelerın şeşıp beru, t.b. kündelıktı şarualardyŋ barlyǧyn aitpai-aq qoiaiyn. 2017 jyly 1 jeltoqsanda Azat Peruaşev ekeumız Qytaiǧa dünie jüzınıŋ 125 elınen 600 delegat jinalǧan Älemdık saiasi forumǧa barǧanda, Qytai basşylyǧyna Qytaidaǧy qazaqtarǧa jasalǧan qysymdy alǧaş baiandap, sonda qamalǧan 112 qazaqtyŋ tızımın tapsyrdyq, («Atajūrttyŋ» basşysy Qydyraly Orazūly men jurnalist Beisen Ahmetūly jasap bergen). Onyŋ ışınen 79-y türmeden şyqqany keiın «Atajūrttyŋ» kezektı jinalysynda baiandalyp, baspasözde jazyldy.
Sözımnıŋ soŋynda aitarym, Auyt bauyrym, hat jazǧanda aldymen nietıŋızdı anyqtap alyŋyz. Negızgısı şynymen qandastar qamy ma, joq «Men qandastar qamyn köterıp jatyrmyn, Qazybek İsa qamsyz qarap otyr» dep, bır jaranama jasap, körınıp, bır tıstelep qalu ma? Sız ekeumız de qalamgermız, aqynbyz. Sondyqtan, basqalardy qaidam, sözdıŋ astaryn bırden bılıp qoiamyz. Keide, qanşa jasyrmaq, bürkemelemek bolsaŋ da, bır jerden iıs şyǧyp tūrady... Keibır, piǧyly terıs, sözınen qatty iısı şyǧyp ketkenderge qanşa özeurep, ölıp ketse de, äleumettık jelıde qylǧynyp, buynyp jatsa da, jauap bermeimın. Ol turaly mälımdeme de jasaǧanmyn kezınde: «Men süienışı süiek laqtyrǧan jalaqorlarǧa jauap bermeimın» dep. Al sızdıŋ kötergen mäseleŋız ekeumızge de ortaq, negızı qalyŋ qazaqqa ortaq boluy tiıs, menıŋ qatty büiregım būryp tūratyn qandas aǧaiyndar mäselesı bolǧasyn, tüngı saǧat onnyŋ şamasy bolsa da, Mäjılıstegı kabinetımde jūmys ıstep otyryp, arasynda jauap beruge uaqyt tauyp jatyrmyn.
Menıŋ onsyz da balaǧymnan aluşylar az emes. Ötkende körnektı saiasatker Baltaş Tūrsymbaidyŋ qazasyna Almatyǧa arnaiy baryp, qoştasuyna qatysyp, Keŋsaida topyraq salyp, asynda söilegenımde aitqanymdai: «Men qalai parlamentke bardym, alǧaşqy küngı arandatudan bastap, aspandaǧy ǧaryşta bır mäsele bolsa da, oǧan jerdegı Qazybek İsa kınälı dep jamandai jöneletın jaldamaly jalaqorlar tobyry paida boldy. Kädımgı attary ştatta tırkelgen, būiryq boiynşa bırınen soŋ bırı şyǧyp tūrady kezekterımen...»-degenımdei, balaqtan tartatyndar sensız de az emes... Olar tıptı özımız qorǧap, qoldap jürgen tıl maidanynda jürgenderdıŋ qatarynan da şyǧuda... Bızdıŋ üşärıptıŋ qolynan bärı de keledı...
Özıŋ «keremet öleŋ» dep joǧary baǧa bergen, ol üşın rahmet, aqynsyŋ ǧoi öleŋ tanityn, Ahaŋa jazǧan öleŋımde de:
Ūqsas jaŋalyqtar
«Sanasa da satqyndar qadamyŋdy, Sara jolǧa salumen sanaly ūldy, Qazaq üşın jūmsadyŋ qalamyŋdy… Keşegı itter jarysyp qapqan senı, Bügın menıŋ tısteude balaǧymdy…»-
dep jazǧanym sondyqtan. Aman bol, bauyrym. Qauyrt jūmystardan moiyn būra almai jürsek te, jauap jazuǧa mäjbürlegenıŋ üşın rahmet. Senıŋ arqaŋda elge bıraz esep berıp qaldym. Qandastar qamy üşın, jalpy Qazaqtyŋ, Alaştyŋ amanaty üşın qairat ete bereiık. Alla jar bolsyn! Aq jol!Qazybek İSA