Qazir toı kóp. Úılený toıy, altyn toı, kúmis toı, mereıtoı, súndet toı, besik toı, tilashar toı… Al endi osy toılar qalaı ótedi? Árbir qyzyq – qýanysh óz tabıǵatyna, bolmysyna saı ótip júr me? Qysqasy, toı ótkizý bizdiń deńgeıimizdiń de kórinisi ekenine aınalyp bara jatqany ras.
Toı bolǵan soń ánsiz, bısiz bolmaıdy. Máselen, qazaq jastarynyń úılený toıy ótip jatyr delik. Oǵan syrttan mindetti túrde ánshi-bıshi shaqyrylady. Ol toıda kavkaz, shyǵys, eýropa halyqtarynyń bıi kórsetiledi. Sodan keıin orys tilinde, basqa tilde ánder shyrqalady. Qysqasy kimniń toıy ekenin bilmeısiń. Sheshenniń be, ózbektiń be, uıǵyrdyń ba, áıteýir qazaqtyń toıy emes. Toıdyń ózine kóp ulttyq sıpat beremiz, oǵan saıasattyń ne qatysy bar deseıshi.
Ilgeridegi toılar qalaı ótetin edi? Qazirgideı qaptaǵan ánshi, bıshi atymen bolmaıtyn. Úlken kisiler úlkenniń sózin aıtatyn, án salatyn, bı bıleıtin, eskiniń ánderi, sózderi jańǵyratyn, bári tabıǵı ótetin. Eń bastysy, buryn aıtylmaı ketken ánder aıtylatyn. Kerek bolsa, rýhanı túlep qaıtatynsyń.
Taıaýda bir úlken toıda burynǵynyń bir ǵajap ánshisimen dastarhandas boldyq. Sol kisini tyńdaǵym keldi. Ý-shýsyz, eshteńesiz. Tek daýsyn ǵana. Ókinishke oraı myna dyrdýdan ol kisi de sharshap otyr edi jáne de eshkim qolqa sala qoımady. Qolqa salatyn, adam tanıtyn adam joq edi ol jerde. Burynǵynyń adamdary bolsa bir án aıtqyzbaı jibermes edi. Mine, bizdiń deńgeı osy. Kezinde aty jer jarǵan ánshi qasymyzda otyrdy. Odan eshkim án suramady. Ózim de bata almadym. Óıtkeni, ol tekti talant edi. Jastar túgili, orta býyn ókilderiniń ózi ol kisini jyǵa tanymady. Án salaıyn degen eshkim bolǵan joq. Sol yrdý-dyrdý, kelip-ketip jatqan ánshisymaqtar. Tura qashqyń keledi. Tek toı ıesin syılaǵannan otyrasyń.
Erterekte jazǵanymyz bar edi. Elde bir toı ótti. Jurt kóp sóılegen de joq. Kádimgi bir qońyr keshke, án keshine aınaldy. Ásirese, jastar jaǵy óte belsendi boldy. Sol toıda bir eki kórkem kelinshek T.Rahymnyń «Boz oramal» degen ánin aıtty. Qalaı aıtty deseńshi! Jurt T.Rahymdy «Altaıdyń ar jaǵynan kelgen arý» ánimen biletin. Al ǵajap án «Boz oramal» umyt qalǵan edi. Buryn toıǵa barsa, bir-birin synap, minep otyrmaı úlkender jaǵy jastarǵa ónerimen ónege kórsetetin. Qazir toıda aıtylǵan án, bılengen bı emes, tý talaqaı tamaq talaý, ústel tazalap ketý este qalady. «El ishi – óner kenishi» dep beker aıtylmaıdy ǵoı. Toı qazyna degen. Burynǵy toılardyń ereksheligi sol, umyt qalǵan ánder, dástúrler jańǵyratyn. Toı rýhanı kómbeniń kózi ashylatyn, aǵytylatyn jer edi.
R.S. Aıtpaǵym, taıaýda «Almaty aqshamynda» senatorlar T.Muqashev pen D.Nóketaeva qonaqta boldy. Sonda osy ispetti taqyrypta erkin áńgime órbidi. Áńgime barysynda osy bir qasıetimiz týraly da kóbirek aıtyldy. Qazirgi toılardy nege ánshi, bıshi shaqyryp, nege konertke aınaldyryp jiberdik. Toı halyqtyń óz qazynasy ǵoı. Biz nege toıda án salmaımyz, bı bılemeımiz. Tazalyq, rýhı tazalyq ónerde ǵoı. Nege jasandy óner, jasandy daýyspen ómir súretin boldyq. Bizdiń halqymyz án úshin de ómir súretin halyq edi ǵoı.
Q.QAǴAN.
"Almaty aqshamy"
