Eń birinshi Asaýbaevtar kimder? Soǵan jaýap bereıik. Qazaqstanda úlken bıznes jasaý úshin úlken "tireý" kerek. Asaýbaevtardyń baǵy qalaı jandy? Aıdar Asaýbaevtyń áıeli Lázzat - Tuńǵysh Prezıdent N. Nazarbaevtyń áıeli Saranyń týǵan sińlisiniń qyzy. Nazarbaevtar áýletimen qudalasqan otbasynyń osylaısha áp-sátte juldyzy jarqyraıdy.
Asaýbaevtar otbasy otandyq BAQ nazaryn eki-úsh jylda aýdaryp otyrýdy ádetke aınaldyrǵandaı. Osydan týra eki jyl buryn Jerorta teńizinde órtengen ıahtada dál osy otbasy músheleri bolǵan degen derek bar. Odan ózge Reseıge satylǵan «Qazaqaltyn» AQ akııalary tógiregindegi daý da el esinen shyǵa qoıǵan joq. Osy oqıǵadan keıin Qazaqstan da iri ınvestorlardyń qarjy quıatyn tiziminen shyǵyp qalǵan-dy. Otbasynyń «Biryńǵaı jınaqtaýshy zeınetaqy qory» aldyndaǵy 300 mln dollar qaryzy da osyndaı kezde aıtylyp qalady. Áıtpese, ony surap, artynan shyraq alyp júrgen jan joqtyń qasy.
Oqyrmanǵa túsinikti bolý úshin «Asaýbaevtar kim jáne kásip tarıhy» degen saýalǵa jaýap berelik. Otbasy basshysy – Qanat Asaýbaev. «Qazaqaltyndy» memleketten satyp alyp, damytqan kásipker. 2005 jyly IPO arqyly qundy qaǵazdaryn satylymǵa shyǵarǵanda úlken Asaýbaev kompanııanyń prezıdenti ári bas dırektory tuǵyn. Odan ózge 2006 jyly memleketten «Qurmet» ordenin alǵanynan habardarmyz. Bunyń bári ashyq derekkózderden alynǵan málimet. Qanat Asaýbaevtyń marqum Marýsıa Asaýbaevadan týǵan Baýyrjan, Aıdar, Sanjar esimdi úsh ul bar jáne olar da áke jolyn qýǵan kásipkerler. Úlken ul Baýyrjan Asaýbaev 2015 jyly jol kólik apatynan qaza tapty. Otbasy qazir Qazaqstanda turmasa da dóńgeletip otyrǵan kásipteri barshylyq. Halyqaralyq Forbes jýrnalynyń 2012 jylǵy deregi boıynsha, otbasynyń aýqaty 280 mln AQSh dollaryna teń edi.
Sonymen, Asaýbaevtar bul joly qazaqqa tıesili temir qory men tas maıy uńǵymalarynan túsetin paıdany úleske shyǵarýǵa bel býypty.
Bul jaıly qytaıda aǵylshyn tilinde basylatyn South China Morning Post jazyp otyr. Otbasy Gonkong bırjasynan ne joǵaltty? Sońǵy ýaqytta Qytaı bıliginiń solaqaı saıasaty Gonkong bırjasyna degen qyzyǵýshylyqty azaıtqany málim. Qazir onyń qyzmetine tek jergilikti kompanııalar ǵana júginedi. Gonkong bırjasynda jyl basynan beri tek bir ǵana sheteldik emıntent bolypty. Asaýbaevtar úleske shyǵarǵan Kazakh Steel jáne MM Petroleum kezektisi.
MM Petroleum menshiginde Kaspıı teńiziniń soltústiginde 14 tas maıy uńǵymasy bar. Al, Kazakh Steel batys óńirindegi temir izdeý quqyǵyna ıe. Osy eki kompanııa da Gonkong bırjasyna ótinish jibergen.
Bul kezekti nazar aýdarý tásili bolýy ábden múmkin. Qanat Asaýbaevtyń ekinshi uly Aıdar Altyn GOLD altyn óndirý kompanııasynyń basshysy ekenin esten shyǵarmaǵan jón. Altyn GOLD 2020 jyly Astana halyqaralyq qarjy ortalyǵy arqyly 10 mln dollarǵa jýyq qarjy tartqan-dy. Asaýbaevtar bul joly qundy qaǵazdaryn nege Qytaı arqyly satylymǵa shyǵarýdy kózdep otyr?
Keı sarapshylar, syrtqa satylǵan akııalardy memleket qaıta satyp alǵysy kelse qıyn bolatynyn aıtýda. Asaýbaevtardyń kózdegeni de osy shyǵar?! Ázirge, qazaqtyń jer asty baılyǵy ustaǵannyń qolynda, tistegenniń aýzynda júr.
Arman QUDAIBERGEN,
«Adyrna» ulttyq portaly
