Qazaq adamnyŋ janjüiesın jaqsy bılgen, bügıngı tılmen aitqanda psiholog halyq. Qazır söz materialdy degendı jiı oqyp, estuge bolady. Būny qazaq baiaǧydan bılgen. Mysaly "Joq deseŋ joǧalady" degendı ata-äjelerden künıge estıp öskenderdıŋ bırı özımmın. Sondyqtan "joq" degen sözdı qoldanbau kerek ekenı ärqaşan esımde.
Qazaq jaŋa tuǧan säbige esım bererde de sözdıŋ küşı bar ekenın esten şyǧarmaǧan. Är esım tılek. Arman - armany oryndalsyn, Baqyt - baqytty bolsyn, Naqsūlu - öte sūlu bolyp össın degen tılekpen berılgen esımder. Būl esımderdıŋ maǧynasyn barlyq qazaq bırden tüsınedı. Al Baltabai, Baltabergen, Baltaqai, Baltakül, Däme, Dämegül, Dämetken esımderı maǧynasy nenı bıldıredı? Būlardyŋ da öz maǧynasy bar.
Osyndai tılek tılei otyryp berılgen qyz esımderınıŋ bırı - Kesıp. Ärine, qazır, bırşama otandastarymyz balalaryna şet eldıŋ esımderın taŋdap jatqan kezde "būl qandai esım" deitınder tabylyp qalar.
Bıraq qazaqtyŋ köbısı būl esım nenı meŋzeitının bırden tüsınedı.
Qazaq säbige ärtürlı jaǧdaiǧa qarap esım taŋdaityn bolǧan.
Jaiau Mūsa Baijanūlynyŋ kım ekenın jūrttyŋ bärı bıledı. Onyŋ tamaşa änderı bügınde de sahna törınde şyrqalyp jür. Kesıp - Jaia Mūsanyŋ bır qyzynyŋ esımı. Būl esımnıŋ tübırı "kes" - būdan bylai qyz tuuy kesılsın, kelesı bala ūl bolsyn degen tılekpen berılgen esım. Būdan qazaq qyzdy ūl baladan kem kördı degen ūǧym paida bolmauy kerek. Qazaq qyzdy ärqaşan ūldan kem etpei ösırgen. Būǧan dälel jetkılıktı. Al keibır elder tarihynda qyz balasyna bailanysty türlı auyr, tıptı qaiǧyly jaǧdailar oryn alyp otyrǧan. Mysaly, baiyrǧy zamanda bır ūlt qyz tusa sol zamat tırıdei jerge kömetın bolǧan. Şamasy qyz balalar köp bolǧan soŋ solai bolǧan şyǧar, ol jaǧy belgısız.
Qazaqtyŋ būrynǧy tūrmysynda, adamdy emdeu salasy bügıngıdei damymaǧan kezde, bala şetıneuı jiı bolǧan. Jaugerşılık jiı bolyp zamanda ärı tūrmysta er adamnyŋ küşı kerek-aq ǧasyrlarda, ūl balasy joq janūialar öte qiyn ömır keşken. Sondyqtan osyndai ūl tıleu qyz esımderı arqyly körınıs tauyp otyrǧan. Sonda esım arqyly tılek-söz künıge qaitalanyp aityla bergen soŋ kelesı säbi ūl bolyp tuuyna äser etken. Būl qazaqtardyŋ baiaǧydan sözdıŋ materialdy ekenın seze bılgenınıŋ naqty körınısı.
Balalaryŋyzǧa qazaq esımderınıŋ maǧynasyn tüsındırıp otyrudy ädetke ainaldyryŋyzdar. Qazaq esımderınıŋ şyǧu tarihyn bılmeu öz ūltyn tanymauǧa aparatynyn esten şyǧarmaŋyzdar.
