Qazaqstan men Qyrǧyzstan tarihy – taǧdyry ǧasyrlar boiy bır dala qiylysynda qalyptasqan körşılerdıŋ tarihy. Halyq jadynda körşı alys tuysqa qaraǧanda jaqynyraq degen sözder saqtalǧan jäne däl osy şyndyq ekı respublikanyŋ qarym-qatynasymen bırneşe ret rastalǧan.
HH ǧasyrdyŋ qiyn kezeŋderınde, soǧys, äleumettık kataklizmder nemese ekonomikalyq daǧdarystar synaqtary bolsynqazaqtar men qyrǧyzdar bır-bırıne senım men özara qoldaudy saqtai otyrypözara tıreu bolyp, bırge bauyr kötergen memleketter boldy. Būl negız ötkennıŋ mūrasy ǧana emes, bügıngı dialogtyŋ negızı.
Ekı eldıŋ bırlıgı tılde, mädeniette jäne oilau täsılınde körınedı. Ekı halyq dala demokratiiasynyŋ qūndylyqtaryn sıŋırdı, mūnda söz ben kelısım qarudan görı maŋyzdy. Ǧasyrlar boiy olardy tabiǧattyŋ qatal jaǧdaiynda ömır süru üşın jalpy küres jäne körşı imperiialardyŋ saiasaty bırıktırdı. Bügıngı taŋda būl tarihi bırlık qazırgı zamanǧy formatta, jalpy kölık arteriialarynda, sauda bailanystarynda, bılım beru jäne gumanitarlyq bailanystar men basqa da maŋyzdy baǧyttarda körınedı. Qazaqstan men Qyrǧyzstan körşıler ǧana emes, olar Ortalyq Aziianyŋ jaŋa arhitekturasyn qalyptastyrudaǧy tabiǧi odaqtastar.
Osy oraida Qazaqstan Prezidentı Qasym-Jomart Toqaevtyŋ Bışkekke sapary erekşe maŋyzǧa ie bolyp otyr. Būl saiasi salt-dästürdı emes, strategiialyq qajettılıktı bıldıredı, qazaq-qyrǧyz qarym-qatynasy uaqyt synynan jäne jahandyq turbulenttılık syn-tegeurınderıne tötep bere alatynyn rastau sipatynda boldy. Qol qoiylǧan kelısımder, qol jetkızılgen kelısımder jäne kelıssözder atmosferasynyŋ özı tarihi jaqyndyq jauapkerşılıkke, pragmatizmge jäne ortaq taǧdyrǧa negızdelgen zamanaui serıktestıkke ainalatynyn bıldıredı.
Bır qaraǧanda, Qazaqstan men Qyrǧyzstan ekonomikanyŋ auqymymen, geosaiasi salmaǧymen nemese reformalardyŋ qarqynymen erekşelenuı mümkın, bıraq būl aiyrmaşylyqtardyŋ artynda ärqaşan tereŋ şyndyq jatyr: bız, küşı bırlıkte bolatyn bauyrlas halyqtarmyz. Qasym-Jomart Toqaevtyŋ Bışkekke sapary aiyrmaşylyqtar bızdı bölmeitının rastaidy, tek tolyqtyrady, özara ösu men qoldau üşın keŋıstık jasaidy. Būl maqala kelıssözder men qol qoiylǧan kelısımderdı sipattauǧa ǧana emes, sonymen qatar ekı respublikanyŋ yntymaqtastyǧy bükıl aimaq üşın tūraqtylyq faktoryna ainalatynyn taldauǧa arnalǧan. Būl yntymaqtastyqty tüsınu bügınde būrynǧydan da maŋyzdy jaŋa syn-tegeurınder jaǧdaiynda bır-bırınıŋ bırlıgı men qoldauy ǧana Qazaqstan men Qyrǧyzstandy bolaşaqqa senımdı qarauǧa qabılettı etedı.
-
Qasym-Jomart Toqaevtyŋ Qyrǧyzstanǧa sapary: ūlttyq jad, strategiia jäne gumanitarlyq bırlık
Qazaqstan Respublikasynyŋ Prezidentı Qasym-Jomart Toqaevtyŋ Qyrǧyz Respublikasyna resmi sapary 2025 jylǧy 22 tamyzda Prezident Sadyr Japarovtyŋ şaqyruymen öttı. Būl sapar ekıjaqty diplomatiianyŋ kezektı kezeŋı ǧana emes, qazaq-qyrǧyz qatynastaryn damytudyŋ strategiialyq vektoryn belgılegen maŋyzdy oqiǧa boldy. Sapar joǧary deŋgeide bastaldy jäne jadtyŋ simvoldyq qimyldary men mädeni äreketterden bastap sauda- ekonomikalyq serıktestık kelıssözderıne jäne ūzaq merzımdı kelısımderge qol qoiuǧa deiıngı köptegen ıs-şaralardy qamtydy.
1.1. Eske alu jäne jalpy tarih
Qazaqstan Prezidentı Qasym-Jomart Toqaevtyŋ Qyrǧyzstanǧa resmi sapary bauyrlas halyqtyŋ tarihy men jadyna qūrmet körsetudıŋ simvoldyq qimylynan bastaldy. Memleket basşysy qyrǧyz halqynyŋ körnektı tūlǧalary men stalindık quǧyn-sürgın qūrbandary jerlengen Bışkek maŋyndaǧy «Ata-beiıt» memorialdyq keşenıne bardy. Qasym-Jomart Toqaev 1916 jylǧy qaiǧyly oqiǧalar qūrbandarynyŋ eskertkışıne gül şoqtaryn qoiyp, Qyrǧyzstan üşın qiyn kezeŋderde qaza tapqandarǧa qūrmet körsettı. Būl qimyl Qazaqstannyŋ körşı eldıŋ tarihi jadyna degen tereŋ qūrmetın jäne ekı halyqtyŋ taǧdyrlarynyŋ ortaqtyǧyn atap öttı. Keşennıŋ atauyn «Ata-beiıt»dep atau ūly jazuşy Şyŋǧys Aitmatov ūsynǧany kezdeisoq emes, onyŋ şyǧarmaşylyǧy Qazaqstanda da, Qyrǧyzstanda da bırdei baǧalanady.
Jalpy tarihty qūrmetteu bükıl sapardyŋ leitmotivıne ainaldy. Ekı eldıŋ köşbasşylary qazaq jäne qyrǧyz halyqtarynyŋ ruhani tuystyǧyna basa nazar audara otyryp, ötkennıŋ körnektı qairatkerlerınıŋ beinelerı men kelısımderıne bırneşe ret jügındı. Osylaişa, Qyrǧyzstan Prezidentı Sadyr Japarov Abaidyŋ: «Bırde-bır qazaq qyrǧyzdar men qazaqtardyŋ bırtūtas şyǧu tegıne kümän keltırmeidı» degen sözderın eske salyp, bızdıŋ halyqtarymyzdyŋ şyǧu tegı ortaq ekenın atap öttı. Kelıssözder barysynda Qasym-Jomart Toqaev: «qazaqtar men qyrǧyzdar – ortaq tarih pen taǧdyrmen bailanysty bauyrlas halyqtar», - dep atap öttı.
1.2. Strategiialyq serıktestıkke jaŋa serpın
Myqty tarihi-mädeni ırgetasqa süiene otyryp, köşbasşylar yntymaqtastyqtyŋ özektı mäselelerın mazmūndy talqylauǧa köştı. Qasym-Jomart Toqaev pen Sadyr Japarovtyŋ Bışkektegı kelıssözderı ekıjaqty qarym-qatynastardy sapaly jaŋa deŋgeige şyǧaruǧa özara baǧyttalǧandyǧyn körsettı. Qazaqstan Prezidentı elder odaqtastyq pen strategiialyq ärıptestık ruhynda özara ıs-qimyldy qarqyndy damytyp jatqanyn atap öttı. Ötken jyly Astana men Bışkek arasynda odaqtastyq qatynastardy keŋeitu turaly şart jasaldy, al osy kezdesu barysynda taraptar osy uaǧdalastyqtardy ıs jüzınde ıske asyruǧa baǧyttalǧan yntymaqtastyqtyŋ keşendı josparyn qabyldady. «Joǧary deŋgeidegı saiasi dialogtyŋ arqasynda elderımız arasyndaǧy özara ıs-qimyl jaŋa sapaly deŋgeige şyǧatynyna senımdımın», - dedı Toqaev qol jetkızılgen uaǧdalastyqtar yntymaqtastyqqa qosymşa serpın beretınıne senım bıldırıp.
Kelıssözderde ortalyq oryndy ekonomika jäne özara sauda mäselelerı ielendı. Qazır Qazaqstan men Qyrǧyzstan arasyndaǧy tauar ainalymynyŋ kölemı jylyna $2 milliardqa jaqyndap keledı jäne ekı tarap ta būl körsetkıştı aitarlyqtai arttyruǧa niettı. Köşbasşylar aldaǧy bes jylda özara saudany $3 milliardqa jetkızudıŋ örşıl maqsatyn belgıledı. Ol üşın kedergılerdı joiudy jäne sauda aǧyndaryn yntalandyrudy közdeitın arnaiy Jol kartasyna qol qoiyldy. Kelesı jyly ekı eldıŋ şekarasynda bırlesken industriialyqsauda logistikalyq keşenın ıske qosu josparlanyp otyr, būl eksporttyq-importtyq operasiialardy edäuır jeŋıldetedı. Sonymen qatar, ekı jyl ışınde aiaqtauǧa niettı segız şekaralyq ötkızu punktı jaŋǧyrtyluda, būl şaralar şekaranyŋ ötkızu qabıletın arttyruǧa negız.
Sauda-sattyqtan basqa, Qazaqstan men Qyrǧyzstan kölık-tranzit salasyndaǧy jäne energetika salasyndaǧy yntymaqtastyqty jandandyrady. Atap aitqanda, öŋırlık bailanysty jaqsartu jobalary talqylandy, mysaly, turizm men sauda üşın jaŋa mümkındıkter aşatyn Almaty–Ystyqköl avtomobil jolynyŋ qūrylysy. Su-energetikalyq resurstardy ortaq paidalanuǧa erekşe köŋıl bölındı. Transşekaralyq özenderdı basqarudaǧy tiımdı üilestıru bükıl öŋırdıŋ ornyqty damuynyŋ negızgı faktory bolyp tanyldy, al Astana men Bışkek su salasynda būryn qol jetkızılgen kelısımderdı mültıksız saqtauǧa, sondai-aq özara tiımdı sipattaǧy strategiialyq jobalardy ılgerıletuge kelıstı. Ekı el de öz azamattarynyŋ äl-auqaty, äsırese Ortalyq Aziianyŋ klimattyq jäne ekonomikalyq syn-qaterlerın eskere otyryp, su men energetika salasyndaǧy üilesımdı jūmystarǧa bailanysty ekenın tüsınedı.
Sondai-aq, taraptar agrarlyq sektor men sifrlyq ekonomikadaǧy özara ıs-qimyldy küşeituge kelıstı. Özara tauar ainalymynyŋ törtten bır bölıgı auyl şaruaşylyǧy önımderıne tiesılı, sondyqtan prezidentter ükımetterge agrarlyq saudany ūlǧaitu jäne bırlesken qaita öŋdeu käsıporyndaryn qūru şaralaryn äzırleudı tapsyrdy. Sifrlandyruǧa keletın bolsaq, Qazaqstan Qyrǧyzstanmen elektrondyq ükımet pen innovasiialyq tehnologiialardy engızu täjıribesımen bölısuge daiyn, būl ekonomikany jaŋǧyrtudyŋ jalpy baǧytyn körsetedı. Jalpy, Bışkektegı kelıssözder tolyq özara tüsınıstıktı körsettı. Qasym-Jomart Toqaev atap ötkendei, ekı memlekettıŋ «özara tiımdı yntymaqtastyqty odan ärı keŋeituge degen saiasi erkı de, ūmtylysy da bar». Kez-kelgen tuyndaǧan mäselelerdı köşbasşylar senım men odaqtastyq ruhynda şeşuge kelıstı, būl qarym-qatynastyŋ bauyrlastyq sipatyn erekşe atap öttı.
1.3. Dostyq rämızderı jäne gumanitarlyq bastamalar
Sapardyŋ maŋyzdy bölıgı ekı el arasyndaǧy gumanitarlyq bailanystardy nyǧaitu jäne erekşe senım belgılerımen almasu boldy. Bışkekte Qasym-Jomart Toqaev Prezident Sadyr Japarovty Qazaqstannyŋ eŋ joǧary memlekettık nagradasy «Altyn Qyran» ordenımen marapattady. Būl qūrmet nagradasy Japarovtyŋ ekıjaqty ärıptestıktı damytudaǧy sıŋırgen eŋbegın moiyndau üşın tabystaldy jäne Köşbasşylar arasyndaǧy joǧary jeke senım turaly kuälandyrady. «Būl marapat – Qazaqstannyŋ sızge jäne bükıl qyrǧyz halqyna erekşe qūrmet pen şynaiy rizaşylyqtyŋ belgısı», - dep atap öttı Toqaev qyrǧyz ärıptesınıŋ el damuyn qamtamasyz etu jönındegı köregen küş-jıgerın atap öttı. Būǧan jauap retınde Sadyr Japarov marapatty bükıl qyrǧyz halqy üşın qūrmet jäne ekı memleket arasyndaǧy strategiialyq odaqtastyqtyŋ joǧary deŋgeiın rastau dep atady.
Qarym-qatynastyŋ dostyq sipaty basqa simvoldyq qimyldarda da körındı. Qasym-Jomart Toqaev Qyrǧyzstannyŋ körnektı memleket jäne qoǧam qairatkerlerınıŋ tobyn elder arasyndaǧy bailanystardy nyǧaituǧa qosqan ülesı üşın I jäne II därejelı «Dostyq» ordenderımen marapattady. Marapattalǧandardyŋ arasynda qauıpsızdık salasyndaǧy basşylar, deputattar jäne qoǧamdyq bilık bar, būl saiasattan azamattyq qoǧamǧa deiıngı yntymaqtastyqtyŋ keŋ auqymyn körsetedı. Qazaqstan prezidentınıŋ aituynşa, būl jai ǧana saltanatty räsım emes, qyrǧyz halqyna degen tereŋ rizaşylyqtyŋ nyşany. Ol osy laureattardyŋ esımderı qazaq-qyrǧyz qatynastarynyŋ şejıresıne Mäŋgılık bauyrlastyq pen tatu körşılıktıŋ ülgısı retınde «altyn ärıptermen» enetınıne senım bıldırdı.
Köşbasşylar halyqtardyŋ mädeni-ruhani bırlıgıne erekşe nazar audardy. Memleket basşylary Bışkekte ūly jazuşylar – qazaq klassigı Mūhtar Äuezov pen qyrǧyz proza şeberı Şyŋǧys Aitmatovqa arnalǧan «Dostyq altyn köpırı» monumentın aşty. Dostyq alleiasynda ornatylǧan būl eskertkış ekı eldıŋ mädeni qūndylyqtary qauymdastyǧynyŋ jarqyn simvolyna ainaldy.
Adamdar, äsırese jastar arasyndaǧy bailanystardyŋ keŋeiuı köşbasşylar kezdesuınıŋ taǧy bır maŋyzdy nätijesı boldy. Sapar aiasynda L. N. Gumilev atyndaǧy Euraziia ūlttyq universitetı filialynyŋ Oş qalasynda aşylǧany jariialandy. Qazaqstan sondai-aq Qyrǧyz studentterı üşın bılım beru granttaryn arttyrady, kelesı jyldan bastap olardyŋ sany 60-qa deiın artady. Sonymen qatar, Bışkekte mädenietterdı jaqyndastyruǧa jäne azamattar arasyndaǧy tıkelei qarym-qatynasqa baǧyttalǧan Qazaqstan kino künderı men jastar forumy öttı. Bışkek mektep-gimnaziialarynyŋ bırıne jazuşy Kemel Toqaevtyŋesımın beru Qyrǧyzstan tarapynan simvoldyq män boldy, būl fakt elder arasyndaǧy dostyqtyŋ özara qūrmetın jäne jeke ölşemın körsetedı. Osyndai bastamalardyŋ arqasynda gumanitarlyq yntymaqtastyq Qazaqstan men Qyrǧyzstannyŋ bolaşaq ūrpaqtary arasyndaǧy berık bailanystardyŋ negızın qalap, barǧan saiyn praktikalyq sipatqa ie bolady.
-
Qazaqstan-Qyrǧyzstan arasyndaǧy serıktestıktıŋ nätijelerı
Soŋǧy onjyldyqtardaǧy Qazaqstan men Qyrǧyzstannyŋ qarym-qatynasy saiasi tūraqtylyqty, ekonomikalyq özara tiımdılık pen mädeni jaqyndyqty bırıktıretın öŋır üşın sirek kezdesetın ornyqty dialog ülgısın körsetıp otyr. Bügınde odaqtastyq qatynastardy tereŋdetu jäne keŋeitu turaly şartqa qol qoiylǧannan keiın ekıjaqty yntymaqtastyq institusionaldyq deŋgeide bekıtılıp, strategiialyq sipatqa ie bolady.
-
Özara ärekettesudıŋ saiasi negızı
Ekı eldıŋ saiasi jaqyndyǧy üş onjyldyqta qalyptasty. 1997 jylǧy mäŋgılık dostyq turaly kelısım jäne 2003 jylǧy odaqtastyq qatynastar turaly kelısım 2024 jyly jaŋa odaqtyq qūjatpen keŋeitılgen berık negız qalady. 150-den astam kelısım qauıpsızdıkten mädenietke deiıngı qatynastardyŋ auqymyn retteidı.
Joǧary deŋgeidegı saparlar jüielılıkpen erekşelenedı: Qazaqstan men Qyrǧyzstan prezidentterı soŋǧy bes jylda on retten astam kezdesken. Qasym-Jomart Toqaevtyŋ 2022 jyly Bışkekke sapary şekara maŋyndaǧy yntymaqtastyqqa serpın berdı, al Sadyr Japarovtyŋ 2024 jyly Astanaǧa sapary jaŋa kezeŋnıŋ simvolyna ainaldy.
-
Ekonomikalyq yntymaqtastyq özegı retınde
Ekonomikalyq yntymaqtastyq-ekıjaqty bailanystardyŋ özegıne ainaldy. 2023 jyly tauar ainalymy 1,57 milliard dollarǧa jettı, al 2024 jyly $1,7 milliardtan asyp, 8% - ǧa östı. 2025 jyldyŋ bırınşı jartyjyldyǧynda būl körsetkış $721 milliondy qūrady (ötken jyldyŋ säikes kezeŋımen salystyrǧanda+13,7%).
Alaida sauda qūrylymy asimmetriialy. Qazaqstanǧa eksporttyŋ köp ülesı keledı: 2023 jyly $456 million importqa qaraǧanda $1,3 milliard eksport. 2025 jylǧy qaŋtar-mausymda Qazaqstan Qyrǧyzstanǧa tauary$541,9 million, al Qyrǧyzstan $179 million önım eksporttady.
Qazaqstan eksportynyŋ tauarlyq qūrylymy:
-
mūnai önımderı- $85,5 million,
-
temekı önımderı - $35,4 million,
-
mineraldy su - $29,9 million,
-
qara metaldar - $24,7 million,
-
qūrylys materialdary - $21,8 million,
-
dändı daqyldar - $21,3 million.
Qyrǧyzstan jetkızedı:
-
baǧaly metaldardyŋ kenderı men konsentrattary- $45,8 million,
-
plastmassa - $34,6 million,
-
süt önımderı - $12,6 million.
Būl sandar mynadai erekşelıkterdı körsetedı: Qazaqstan industriialyq jäne energetikalyq önımderdıŋ ırı jetkızuşısı retınde äreket etedı, al Qyrǧyzstan şikızat pen azyq-tülıkte öz ornyn saqtaidy.
Ösu perspektivalary aiqyn: taraptardyŋ mälımdeuınşe, 2030 jylǧa qarai tauar ainalymyn $3 milliardqa deiın ūlǧaitu josparlanuda, alaida būl üşın jetkızılımderdı ärtaraptandyru jäne bırlesken öndırıstı damytu qajet.
Sauda-sattyqtan bölek, investisiialyq yntymaqtastyq artyp keledı. Qazaqstan qazırdıŋ özınde qyrǧyz ekonomikasyna 1,3 milliard dollardan astam investisiia salǧan. 2023-2024 jyldardaǧy biznes-forumdar 300 million dollarlyq kelısımder äkeldı. Jobalardyŋ ışınde: Ystyqköl oblysyndaǧy kün elektr stansiiasy, Jalal-Abadtaǧy ferroqorytpa zauyty, sondai-aq şekaralas oblystardaǧy agroönerkäsıptık aimaqtar.
Şekaradaǧy 2026 jylǧa josparlanǧan Önerkäsıptık-sauda-logistikalyq keşen strategiialyq jobaǧa ainalady. Ol ötkızu beketterındegı sozylmaly problemalardy joiyp, Almaty-Bışkek kölık dälızınıŋ tıregıne ainalady.
Auyl şaruaşylyǧy kooperasiiasy tauar ainalymynyŋ 20% qūraidy. 2024 jyly auyl şaruaşylyǧy önımderınıŋ sauda kölemı 313,6 million dollarǧa (+5,5%) jettı. Qazaqstan astyq pen ūndy (90 myŋ tonnadan astam), Qyrǧyzstan süt önımderı men kökönısterdı eksporttaidy. Bırlesken «jol kartasyn» jasau jetkızudı ärtaraptandyruǧa jäne azyq-tülık qauıpsızdıgın nyǧaituǧa kömektesedı.
Qyrǧyzstan Syrdariia men Talastyŋ közderın baqylaidy, al Qazaqstan oŋtüstık oblystardy suaru üşın olarǧa täueldı bolǧandyqtan su resurstary mäselesı eŋ kürdelı mäselelerdıŋ bırı bolyp qala beredı. 2024 jyly elder sudy paidalanu kestesın sättı kelısıp, janjaldardy boldyrmauǧa kömektestı.
Bolaşaqtaǧy yntymaqtastyq Qambar-Ata su elektr stansiiasymen bailanysty, Qazaqstan Qyrǧyzstannyŋ energetikalyq täuelsızdıgın jäne aimaqty tūraqty sumen qamtamasyz etetın jobaǧa qatysuǧa müddelı.
Elder arasyndaǧy jük tasymaly ösude, 2024 jyldyŋ toǧyz aiynda avtomobilmen tasymaldau kölemı 1,7 million tonnaǧa (+16%) jettı. Alaida şekaranyŋ ötkızu mümkındıgı şekteulı. Jaŋa sauda-logistikalyq keşen mäselenıŋ şeşımı bolyp, Almaty-Bışkek dälızın «Bır beldeu – bır jol» bastamasymen bailanysty halyqaralyq tranzittık jelınıŋ bır bölıgıne ainaldyrady.
Qorytyndy
Yntymaqtastyqtyŋ tūraqty ösuıne qaramastan, qazaq-qyrǧyz qarym-qatynasynda erekşe nazar audarudy jäne naqty retteudı qajet etetın mäseleler älı de bar. Sonyŋ bırı, şekarany delimitasiialau jäne demarkasiialau üderısterın aiaqtau. Köptegen salalar boiynşa kelısımderge qol jetkızılgenımen, jekelegen mäseleler älı de sarapşylar men ükımetaralyq komissiialardyŋ talqylauynda. Ekı eldıŋ myŋdaǧan azamattary tūratyn şekaralas eldı mekender üşın kartadaǧy resmi syzyqtar emes, şekaradan ötu räsımderın jeŋıldetu, ötkızu punktterın jaŋǧyrtu jäne şekaralyq infraqūrylymdy damytu maŋyzdy.
Su jäne energetika kün tärtıbı erekşe maŋyzdy bolyp qala beredı. Qyrǧyzstan su energetikasyn belsendı türde damytyp, jaŋa jobalardy josparlauda, al Qazaqstan üşın oŋtüstık aimaqtardy jäne auyl şaruaşylyǧyn kepıldendırılgen sumen qamtamasyz etu basymdyq bolyp qala beredı. Būl müddeler bır-bırın joqqa şyǧarmaidy, bıraq naqty üilestırudı talap etedı, sumen jabdyqtaudyŋ kelısılgen kestelerı, resurstardy bırlesıp basqaru jäne özara tiımdı kelısımder kerek. Soŋǧy jyldar taraptardyŋ mūndai ymyraǧa keluge daiyndyǧyn körsetkenı maŋyzdy boldy.
Aqyrynda, auyl şaruaşylyǧy men energetika salalarynda teŋgerımdı damu mäselesı qalady. Ekı el de aimaqtyq naryqtardaǧy pozisiialaryn nyǧaituǧa ūmtyluda, bıraq sonymen bırge olar bırqatar maŋyzdy salalarda bır-bırıne täueldı: Qazaqstan mūnai önımderı men astyq, Qyrǧyzstan süt önımderı men şikızatty jetkızedı. Mūndai bırın-bırı tolyqtyru bırlesken jobalar men yntymaqtastyq üşın mümkındıkter aşady, būl äsırese EAEO jaǧdaiynda özektı bolyp tabylady. Būl jerde bäsekelestık emes, özara täueldılıktı ösu nüktesıne ainaldyra bılu maŋyzdy.
Toqaevtyŋ Bışkekke saparynyŋ jai ǧana hattamalyq ıs-şara emes ekendıgı de sondyqtan. Onda Qazaqstannyŋ Ortalyq Aziiadaǧy ūzaq merzımdı logikasy: jahandyq turbulenttılıkke jauap retınde aimaqtyq yntymaqtastyqqa nazar audaryldy. Qol qoiylǧan qūjattar jan-jaqty yntymaqtastyq josparynan sauda jäne kölık salasyndaǧy jol kartalaryna deiın, ekonomikalyq jäne gumanitarlyq bailanystar dauly mäselelerdı teŋestıretın senım infraqūrylymyn qūraidy.
Qazaqstan men Qyrǧyzstan yntymaqtastyǧyn aimaqtyq integrasiianyŋ «lokomotivıne» ainaldyruǧa qabılettı. Logistika, energetika, auyl şaruaşylyǧy jäne sifrlandyru salalaryndaǧy bırlesken jobalar Ortalyq Aziianyŋ basqa elderı de qosyla alatyn negız jasaidy. Syrtqy oiynşylardyŋ aimaqqa qysym körsetuı küşeiıp jatqan jaǧdaida ekı bauyrlas respublika arasyndaǧy yntymaqtastyq pen strategiialyq üilestırudıŋ körınısı ekıjaqty ǧana emes, sonymen bırge öŋırlık mänge ie bolady.
Qasym-Jomart Toqaevtyŋ Qyrǧyzstanǧa sapary Ortalyq Aziiadaǧy memleketaralyq qatynastardyŋ bükıl ülgısı üşın synaq boldy. Ol dauly mäseleler bolǧan jaǧdaida da ekı eldıŋ odaǧy ırgelı tarihi jaqyndyqqa süienetının jäne bäsekelestık pen özara täueldılık arasyndaǧy tepe-teŋdık taba alatynyn körsettı.
Qazaqstan men Qyrǧyzstan aimaqtaǧy şaǧyn jäne orta memleketter strategiialyq ärıptestıktı küş pozisiiasyna emes, ortaq bolaşaq üşın senım men jauapkerşılık logikasyna negızdei alatynyn körsetude. Būl sapardyŋ negızgı sabaǧy – naqty jobalarmen jäne institusionaldyq şeşımdermen rastalǧan bauyrlastyq bükıl Ortalyq Aziianyŋ tūraqtylyǧynyŋ faktoryna ainaluda.
Ainūr Baqytjanova
