«RİK» teleradiokompaniiasynyŋ negızın qalauşy Serık Medetbekov 1999 jyly Qazaqstannan ketuge mäjbür bolǧan. 2005 jyldyŋ mamyr aiynda Almaty qalasynyŋ Medeu audandyq sotyna ol eks-prezident Nūrsūltan Nazarbaev reiderlık jolmen käsıbın basyp aldy dep şaǧym tüsırdı. Alaida ol kezde ıs turaly mälımet jariialanbaǧan. Būl turaly “Adyrna” ūlttyq portaly “orda.kz” saityna sılteme jasap habarlaidy.
QazTAG redaksiiasy käsıpkerdıŋ kuälıgımen bölıstı.
«90-jyldardyŋ basynda men Almatyda RİK teleradiokompaniiasyn qūryp, belsendı jūmys jasadym. RİK teleradiokompaniiasy aiasyndaǧy eŋ tanymal jobalardyŋ bırı – 1998-1999 jyldary eŋ tanymal radiostansiialar tızımınde jetekşı oryn alǧan «Resei radiosy» jobasy. Qazırgı uaqytta «Orys radiosy» jobasy ūlttyq radiojelı bolyp kettı. Ol kezde men saiasatqa aralaspadym, bıraq täuelsızdık saqtauǧa tyrystym jäne Nazarbaevtar äuletınen şyqqan mediamagnattar – Dariǧa Nūrsūltanqyzy jäne Rahat Älievpen (Nazarbaevanyŋ būrynǧy küieuı, 2015 jyly Avstriia türmesınde qaitys boldy) aiqyn bäsekelestık tanytty. Ol osy üşın japa şektı» delıngen Medetbekov mälımdemesınde.
Serık Medetbekov 1999 jyldyŋ jazynda «quatty otbasymen janjaldasyp qalǧanyn» naqtylady.
«Menıŋ ömırıme naǧyz qauıp töndı. 1999 jyldyŋ tamyzynda men Qazaqstannan Kanadaǧa qaşyp, saiasi baspana sūrauǧa mäjbür boldym. 1999 jyldan berı men Kanadanyŋ Monreal qalasynda tūramyn. 1999 jyly mamyrda men Londonda A.M. Qajygeldinmen (Äkejan, Qazaqstannyŋ eks-premerı) kezdestım. Oqiǧalar 1999 jyldyŋ mamyr aiynyŋ soŋynan, men Londonnan kelgennen keiın dami bastady. Būl kezde KTK («Kommersiialyq telearna» AQ, respublikadaǧy belgılı telekompaniialardyŋ bırı) basşylyǧy auysa bastady, al şyn mänınde arnany İ.P. Egarmin basqardy, ol Nazarbaeva men Älievtıŋ qarjysy men kompaniialaryn basqaratyn adam», - dedı käsıpker sotta.
Medetbekov būl kezde «Karavan» tolyqtai Nazarbaevanyŋ menşıgınde bolǧanyn atap öttı.
«Londondaǧy Qajygeldinmen kezdesuımızden keiın Vadim Boreiko (ol kezde älı de QIJK-nıŋ jetekşı ofiserı) baiandama jasady. Ol turaly Nazarbaevaǧa dereu habarlandy. Nazarbaevamen alǧaşqy kezdesuge kelgenımızden keiın Vladimir Rerihtıŋ (ol kezde ol bas redaktor – Nazarbaevanyŋ «Habar» agenttıgınıŋ orynbasary bolatyn) ıstı baiandauynşa men Qajygeldinnıŋ jaqyn adamdarynyŋ bırıne ainaldym. Onyŋ üstıne, keiın «Qazaqgeit» bolyp atalyp ketken ıs boiynşa joǧary deŋgeidegı sybailas jemqorlyqtyŋ alǧaşqy derekterın bılıp, ony jasyruǧa tyryspadyq. Egarmin İgor Petrovichke būl aiyp ūnady, öitkenı ol menıŋ jurnalisterım bergen jaŋalyqtarǧa ünemı Resei radiosynda senzurany engızuge tyrysty. Onyŋ tüsındıruınşe, būl Nazarbaevanyŋ ötınışı boiynşa jasalǧan. Al men oǧan eşqaşan rūqsat etpegendıkten, ol Nazarbaeva men Älievke menıŋ ışkı jau ekenımdı aita berdı. Olar eŋ täuelsız jurnalister men didjeilerdı jūmystan şyǧarudy talap etıp, maǧan bırneşe ret qysym körsetuge tyrysty. Sondai-aq, Nazarbaevanyŋ negızgı talaptarynyŋ bırı Deutsche Welle jäne BBC täuelsız baǧdarlamalarynyŋ qaita transliasiiasyn qysqartu ne tolyǧymen jabu boldy», dep qosty media menedjer.
Aituynşa, Egarmin Nazarbaeva men Älievtıŋ qarjysy men kompaniialaryn basqarǧan adam.
«Ony Nazarbaevaǧa senımdı jäne jauapty adam retınde jeke tanystyrdy. Ol Resei azamaty edı, Mäskeude jabylmaǧan qarjylyq «qaryzdary» köp boldy jäne bır kezderı qaryzǧa ne qylmysqa bailanysty ol jaqtan qaşyp kettı. Naqtysyn bılmeimın. Ol ūzaq uaqyt boiy Rahattyŋ qant ortalyǧynyŋ (Äliev qūrǧan jäne baqylaityn kompaniia) bas direktory bolǧan. Sonymen qatar beiresmi türde Nūrbanktı basqarǧan, onyŋ keŋsesı Nūrbanktıŋ ekınşı qabatynda bolǧan. Onyŋ vizasynsyz Nazarbaeva men Älievke tiesılı kompaniialardyŋ barlyǧynda bırde-bır tölem jasalmaǧan. Bigeldin Ǧabdulinmen (būrynǧy «HHI ǧasyr» oppozisiialyq gazetınıŋ redaktory) arandatuşylyqty ūiymdastyryp, aqyry ony elden qaşuǧa mäjbür etken de sol. Egarmin qazır otbasymen Venada, Avstriiada tūrady» delıngen habarlamada.
Käsıpkerdıŋ aituynşa, ol 1998 jyly Nazarbaeva men Älievke tiesılı «Evropa plius Qazaqstan» radiokompaniiasynyŋ jarnamalyq agenttıgımen kelısımge otyruǧa mäjbür bolyp, onyŋ radiostansiialaryn «jabamyz» dep qorqytqan.
«Osy mäjbürlı kelısımge säikes, RİK teleradiokompaniiasyndaǧy barlyq jarnama üşın tölem resmi türde «Evropa plius» esep aiyrysu şoty arqyly, al ıs jüzınde «Habar» teleradiokompaniiasy arqyly jüzege asyryldy. Keiın bılgenımızdei, «Evropa plius» jarnama agenttıgı arqyly aiyna 50 000 dollarǧa deiın aqşa ötıp, ony eşqaida jazbai, prezidenttık sailau nauqanyna (1998-1999 j) jūmsalady degen syltaumen bızge audarmaǧan. Dariǧa Nazarbaeva menıŋ N.Ä.Nazarbaevtyŋ sailaualdy nauqanyn zaŋsyz qarjylandyru müldem zaŋsyz jäne bolaşaqta prezidenttıŋ zaŋdylyǧyna kümän tudyruy mümkın degen eskertuıme jauap bermedı. Degenmen, men osy mäselege qatysty keibır qūjattardyŋ köşırmelerın saqtap qoidym. Maǧan Qajygeldinmen qyzmettes boldy dep aiyp taǧylǧan soŋ, 1999 jyldyŋ mausym aiynan bastap bızdıŋ keŋsedegı telefondardyŋ barlyǧy tyŋdaldy. Būl turaly bızge tekseru üşın jaldaǧan mamandar habarlady»,- dedı Medetbekov sotta.
Sonymen bırge, onyŋ aituynşa, RİK radiostansiiasyndaǧy jarnama üşın tiıstı aqşany audaru toqtatyldy.
«Egarminnıŋ adamdarynan qauıp töndıretın qoŋyraular bastaldy. Egarminnıŋ özı menımen bırneşe ret kezdesıp, aqyry maǧan ultimatum qoidy. Ol radiostansiiany menıŋ qolymnan alyp jatqanyn, eger men öz erkımmen ısterdı jaŋa direktorǧa bermesem, üstımnen qylmystyq ıs qozǧaityndaryn aitty. Al būltartpau şarasy retınde olar sotqa deiın bas bostandyǧynan airylady. Sybailas jemqorlyq pen Qazaqstan sottarynyŋ bırjaqtylyǧynyŋ deŋgeiın bıle otyryp, Nazarbaevanyŋ halqyna qauıp töndırudıŋ qiyn emes ekenın tüsındım. Maǧan 1999 jyldyŋ 1 şıldesınen bastap barlyq qyzmetkerlerdı (jurnalister men didjeilerdı) jūmystan şyǧarudy sūrady. Uaqyt ūtyp, qūryltaişylardy auystyryp, qūjattardy qaita räsımdeuge kelısemın dep keiıp tanyttym. Maǧan İgılmanov İ. A. jaŋa direktor retınde tanystyrdy», - dep tolyqtyrdy media-menedjer.
Osydan keiın onyŋ aituynşa, keŋsesınde «jürgızuşısı men pulemetşısı bar kölıkter kezekşılıkke şyǧa bastaǧan, üi maŋynda da solai bolǧan».
«Men öz adamdarym arqyly İgılmanovtyŋ «RİK» jarnama agenttıgınıŋ buhgalterlık qūjattarynyŋ jalǧan köşırmelerın bergenın bıldım. Olar maǧan qatysty qylmystyq ıs qozǧap, jasyryn türde Resei radiosyn Respublika alaŋy, 13-ke (Nazarbaevaǧa tiesılı Habar, NTK, Hit FM, Europe Plus teleradiokompaniialary ornalasqan jer) köşıru üşın studiia daiyndai bastady. Osy kezde Yǧylmanov ARTPS-ke öz adamdarymen bırneşe ret kelıp, jalǧan senımhat pen joldamamen menıŋ qūral-jabdyqtarymdy alyp ketpek boldy. Tek ARTPS bas ekonomistınıŋ qyraǧylyǧynyŋ arqasynda ol mūny ıstei almady. Osy uaqyt boiy maǧan qorqytqan qoŋyraular jalǧasty»,- dedı käsıpker.
Ol osy oqiǧalarǧa deiın Yǧylmanovtyŋ 1997-1999 jyldar aralyǧynda jarnama agenttıgınıŋ direktory bolyp jūmys ıstegenın jäne barlyq qūjattarǧa qol jetkızuge, basyp şyǧaruǧa jäne qol qoiuǧa qūqyǧy bar ekenın tüsındırdı.
«Alaida belgılı bolǧandai, ol salyq tölemei menıŋ kompaniiam arqyly aqşany qolma-qol aqşaǧa ainaldyryp, kassadan 2,5 myŋ AQŞ dollaryn jymqyrǧan. Sonymen qatar ol abaisyzda kısı öltırgenı üşın kınälı ekenı belgılı boldy. Ony jasyrmaq bolǧan. Bız ūrlyq ısın sotqa bermeimız dep şeştık, bıraq men ony jalǧan qūjat jasaǧany üşın quyp jıberdım. Men İgılmanovty quyp jıbergen soŋ, Egarmin ony bırden jūmysqa aldy da, ol Eset Qosubaevpen ART ortalyǧynda jūmys ıstei bastady. Tamyz aiynda press-konferensiiadan keiın olardyŋ menı päterde tūtqyndamaqşy bolatynyn bıldım, sondyqtan bız şūǧyl türde tuystarymyzǧa köşıp, tünde zattardy, bes chemodandy alyp, qalǧandaryn qaldyrdyq. 1999 jyly 5 tamyzda Qazaqstanǧa tyǧyla almaǧan soŋ, şetelge ūşyp kettık. Bızdıŋ adamdar bızdı şekaradan ötkızıp jıberdı, äitpese bız odan ötpeitın edık. Būl kezeŋdegı qūjattardyŋ köpşılıgın Nazarbaevanyŋ adamdary ädeiı joiǧanyna ne qūrtyp jatqanyna senımdımın. Bıraq şyndyq qazaqstandyqtarǧa erte me, keş pe belgılı bolady dep oilaimyn»,-dep tüiındedı sözın Medetbekov.
Eske salsaq, 24 nauryzda Qazaqstanda ekonomikany monopoliiasyzdandyru jönındegı komissiia jūmysyn bastady. Onyŋ mındetterınıŋ qatarynda negızsız jekeşelendırılgen obektılerdı, sonyŋ ışınde ırı media resurstardy memleket menşıgıne beru bar.
“Adyrna” ūlttyq portaly
