"Kezekte turǵan adamdarǵa kezekpen jer berý, jer úlestirý jergilikti bıliktiń mindeti emes pe?"

3173
Adyrna.kz Telegram

"Adyrna" portalynyń redakııasyna Saryaǵash qalasynyń turǵyndarynan hat kelip tústi. Baspana, jer máselesi boıynsha kezektegilerdiń qarasy kóp delingen hattyń negizgi bóliminde. Memleket basshysyna joldanǵan hatta bylaı delingen:

Qurmetti Qasym-Jomart Kemeluly!!!

Qazaqstan Respýblıkasy Álemge áleýmettik-ekonomıkalyq damyǵan memleket retinde tanylýda. Myń jylǵa jýyq Tarıhy bar Elimizdiń órkendep ósýine, keleshegi men bolashaǵy kemel, rýhanı bıik shyńdalýyna, saıası-ekonomıkalyq-áleýmettik damýyna óz tarapyńyzdan zor úles qosýyńyzǵa tilektespiz! Ádildiktiń, adaldyqtyń, tatýlyqtyń jalaýyn jelbiretip júrgenińizge alǵysymdy bildiremin.

Meniń aryz berý sebebim, Saryaǵash aýdanynyń ortalyǵy bolatyn Saryaǵash qalamyzda páterge, jerge kezekte turǵan adamdar sany óte kóp. Qazirgi zamanda páterlerdi jaldap turý áleýmettik turǵyda óte qıyn bolyp qalǵan. Adamdar jer alyp, óz úılerin soǵyp, urpaq tárbıelesek deıdi. «Óz úıim-óleń tósegim» degen babalardan qalǵan sóz bar.

Saryaǵash qalasynda turǵyn úı irgelik jer ýchaskesine kezekte turǵan azamattar 7000 adamdy quraıdy. Bul kezektilik 2003 jyldan bastap 2022 jyldar aralyǵynda kezekte turǵan azamattar, aldaǵy ýaqytta kezek sany  7000 nan óspese azaıar emes. Saryaǵash aýdany jáne Saryaǵash qalasyna 2003 jyldan beri qansha ákimder aýyssada halyqtyń qamyn oılaý, olardyń jaǵdaıyn jasaý, onyń ishinde jas otbasylarǵa arnalǵan qonys úılerin salýǵa kezekpen jer berý oılarynada kirip shyqpaıdy.

Kezekte turǵan adamdarǵa kezekpen jer berý, jer úlestirý jergilikti bıliktiń fýnkıonaldyq mindeti emes pe? Qalanyń bas josparyna sáıkes kezekpen beriletin jerler arada júrgen deldaldar men alaıaqtar arqyly, qala berse bılik ókilderi arqyly zańsyz qujattar rásimdelip, satylyp, zańsyz úıler salynyp ketken. Qazir qalanyń bas jospary jaramsyz jaǵdaıda tur. Kezekte turǵan azamattarǵa kezekpen jer berý úshin eń aldymen ınfraqurylym júıesin júrgizý, egjeı-tegjeı josparyn ázirleý qajet. Qazir 7000 adam jerge kezekte tur. Osy ýaqytqa deıin Saryaǵash qalasy ákimi apparaty jáne tıisti bılik ókilderi tarapynan ınfraqurylym júıelerin tartý úshin josparda daıyndamaı, egjeı-tegjeı josparyn da ázirlemeı kelgen. Sebebi, jerdi kezekpen berse sheneýnikterdiń jer satý bıznesi toqtap qalady ǵoı.

Samal, Telemunara, Kóktóbe móltek aýdandary aýmaǵynda zańsyz jerler satylyp, turǵyn úıler salynyp jatqanda tıisti qyzmetkerler men basshylardyń kózi qaıda bolǵan? Demek, jer máselesi boıynsha birneshe zań buzýshylyqtar men sybaılastyqtar bar. «Jer daýy, jesir daýy» ejelden kele jatqan kıkiljiń máselelerdiń biri. Jer saýdasynda birneshe mekemelerdegi opasyz qyzmetkerlerdiń qatysy bar. Jerdiń qujattaryn zańsyz rásimdeý Saryaǵash aýdanynyń ákimdigi, Saryaǵash qalasynyń ákimi apparaty, memlekettik jáne jeke Kadastrlar, aýdannyń jer bólimi, aýdannyń sáýlet jáne qala qurylysy bólimi, memlekettik arhıvter, natarıýstar, halyqqa qyzmet kórsetý (ON) ortalyǵy jáne arada júrgen posrednıkter arasynda  jasalýda.

2009 jyly Saryaǵash qalasy aýmaǵyna Tegisshil aýyldyq okrýgi aýmaǵynan birneshe gektar jer telimi berilgen. Tegisshil aýyldyq okrýginen berilgen jerler qazir Saryaǵash qalasy Kóktóbe jáne Telemunara móltek aýdandaryna qarasty jerler. 2009 jyldan bastap 2015-2017 jyldarǵa deıingi aralyqta bul jerler bos jatqan (eski kartadan kórýge bolady). Alaıda, Tegisshil aýyldyq okrýgi ákimshiligi tarapynan 2007 jyly Saryaǵash qalasyna berilgen jerlerge, ıaǵnı 65 azamatqa jerdi paıdalanýǵa sheshim shyǵaryp bergen.

Saryaǵash aýdany ákimine, Saryaǵash qalasy ákimine jer daýy, jer máselesi boıynsha turǵandar tarapynan berilip jatqan aryz-shaǵymdar men ótinishter sany kúnnen kúnge asyp keledi. Alaıda, Ákim myrzalar tarapynan osy ýaqytqa deıin halyqqa jerdi kezekpen berý úshin yqpaldarynyń joq ekendigin habarlaımyn. Sebebi, qazirgi ýaqytqa deıin egjeı-tegjeı josparynyń, ınfraqurylym júıelerin tartý boıynsha jobalyq-smetalyq qujattarynyń joq ekendigi dálel bola alady. Egemendi elimizde azamattarymyz ne úshin osy ýaqytqa deıin jer ala almaı kelýi kerek? Ne úshin óz úılerin sala almaı júrýi kerek?

2003 jyldan beri kezekte turǵan azamattarymyz qazirgi ýaqytqa deıin jer ala almaı, úı sala almaı ómirden ozyp barady. Jerge kezekte turǵandardy saralaıtyn bolsaq, ómirden ótkender sany kóp. Mine sonda bıliktegi otyrǵandardyń, arada júrgen alaıaqtardyń, deldaldardyń arqasynda kezekpen jer berý jyldan jylǵa qalyp kele jatyr.

Ata-Babamyzdan mura bolyp kele jatqan jerlerdi satý – Otandy satýmen teń! Sebebi, «Osy jer senińki, birinshi úı salyp al, sosyn qujattardy daıyndap beremin»-dep, arada júrgen alaıaqtar qarapaıym-qaıýana halyqty aldap, aqshasyn soryp, áýre sarsańǵa salýda. Aqsha úshin jerin satqan soń, kúnderdiń kúninde Otandy satpaýǵa kim kepil?

Alaıaqtardyń jerdi satýy, zańsyz qujattardy rásimdeýy tómendegi proesste júredi:

  1. Qala aýmaǵynda bos jerlerdi tabý;
  2. Tabylǵan bos jerlerdi satyp alatyn adam izdeý;
  3. Satyp alǵan soń, tez arada kishigirim bolsada úı saldyrý nemese irge tas saldyrý;
  4. Ákimshilikke baryp ótinish tastaý (jerdi zańdastyrý boıynsha)
  5. Sottan menshik quqyǵyn taný úshin jalǵan anyqtamalarmen irge tastardy sýretke túsirip nemese basqa úılerdi osy úı dep sýretke túsirip, sotty aldaıdy (soty aldaýyda kúmán týdyrady, sebebi sot pen prokýror tarapynan jergilikti jerge baryp tekserý júrgizbeıdi)
  6. Sot proessi kezinde aýdandyq arıtektýradan qyzyl syzyqqa engen nemese enbegeni jáne bas josparǵa sáıkestigi týraly jaýap alady. Aýdannyń jer qatynastary bólimi tarapynan aýdan qoryndaǵy jáne eldi meken aýmaǵyndaǵy memlekettik, jeke jáne zańdy tulǵalarǵa rásimdeletin jer ýchaskelerine sáıkestendirý qujattaryn rásimdeý barysynda jerge ornalastyrý jobasyna sáıkestigi boıynsha jaýap alady.
  7. Sottan menshik quqyǵyn tanyp bolǵan soń, Ákimshiliktegi sybaılastary jalǵan sheshim shyǵaryp, jalǵan anyqtamalar beredi, bul jerdi satýdyń bir tásili.
  8. Ekinshi tásili aýdandyq muraǵatqa ákim sheshimin tirkeý jýrnalyna zańsyz qoldan tirkep, (aýdandyq muraǵattaǵy sybaılastary joq sheshimderdi bar dep kóshirme retinde istep rastap beredi, 2007-20017 jyldary aralyǵyndaǵy ákim sheshimderinde alaıaqtar jasaǵan zańsyz sheshimderdiń ýaqyty men nómirleri tirkelmegen, mysaly osy jyldardyń 29,30,31 jeltoqsandarymen birneshe sheshimder muraǵattan rastalyp shyǵarylǵan. Biraq, 29,30,31 jeltoqsanda ákim tarapynan sheshimder shyqpaǵan. Budan bólek jalǵan sheshimderdegi jer bólý komıssııasynyń qorytyndylaryn jalǵan sheshim mazmunynda tirkeý kúni nómirin kórsetedi, al shynaıy sol qorytyndylar múldem túbiri joq qorytyndylar. Bir qyzyǵy jer qatynastary bólimi jerge ornalastyrý jobasyn tirkeý kezinde sol qorytyndylar bar joqtyǵyna nege mán bermeı kelgen? Eger jalǵan qorytyndy bolsa nege quqyq qorǵaý organdaryna hat joldanbaǵan. Bul boıynsha aqparattar arnaıy tekserý kezinde qosymsha beriledi).
  9. Osy qujattardy daıyndap bolǵan soń, memlekettik nemese jeke menshik jer kadastrlaryna jerge ornalastyrý úshin memlekettik akti rásimdetedi.
  10. Bas josparǵa sáıkes, Samal móltek emhanysynyń janynan berilgen QR Densaýlyq saqtaý jáne áleýmettik damý mınıstrligi eńbek, áleýmettik qorǵaý jáne kóshi-qon komıtetiniń Túrkistan oblysy boıynsha departamenti Saryaǵash aýdandyq medıınalyq áleýmettik saraptama bólimine ákimshilik ǵımarat qurylysy úshin berilgen jerdi jer kodeksterin buza otyryp, paıda kórý maqsatynda jeke tulǵaǵa satyp jibergen. Oǵan dálel Bas jospardaǵy atalǵan mekemeniń ornyna kásipkerlik nysandar (kólik jýý orny) ornalasyp ketken. Alaıda qazirgi tańǵa deıin atalǵan memlekettik mekemeniń ákimshilik ǵımaratyna arnalǵan jer telimi joq.
  11. Saryaǵash aýdandyq ortalyq aýrýhanasy Saryaǵash qalasynyń ortasynda ornalasqan. Aýrýhananyń ishki jáne syrtqy janama jerleri jeke tulǵalarǵa jeke menshikke satylyp ketken. Negizinde aýrýlardy emdeý jáne demalys oryndaryn ashý kózdelgen bolatyn jáne qorǵaý aımaǵynda bolatyn. Alaıda alaıaqtyq jolmen zańsyz qujattar rásimdelip jeke tulǵalarǵa satylyp ketken.
  12. Saryaǵash qalasy aýmaǵy boıynsha negizgi kósheler; Áıteke bı, Dúısebaıuly, Maılyqoja, Ismaılov, Ysqaq Kósherbaı, Báıterek, Alyp jáne Daýlet bazarlarynyń aınalasynda, Samal m/a Torǵaı kóshesi, Shymkent trassasy boıynda, Samal-1, Samal-2, Samal-3, Telemunara, Kóktóbe móltek aýdandary aýmaǵynda ınfraqurylym júıeleriniń, Kesken, Ramadan arnalarynyń qorǵaý aımaǵynda qyzyl syzyqqa enip zańsyz salynǵan (atap aıtqanda: tabıǵı gaz qubyry, aýyz sý qubyry, úlken qysymdy elektr jelileri, UQK-niń kabelderi, memleket aralyq T-7 kabeli ústine) kásipkerlik nysandar men jeke turǵyn úıler zańsyz qujattar arqyly rásimdelgen (atalǵan zańsyz nysandar boıynsha tolyq málimetter arnaıy tekserý komıssııasynyń is-júrgizý kezinde qosymsha beriledi).
  13. Saryaǵash qalasy Samal, Telemunara, Kóktabe m/a sharýa qojalyq maqsatynda 49 jylǵa berilgen jerlerdi halyqty aldap zańsyz turǵyn úı saldyryp, sol jerlerdi alaıaqtar satyp jalǵan qujattar rásimdep berýde. Bul boıynsha bılik ókilderi habardar bola tura zań aıasynda shara qoldanbaı kelýde. Mine bılik ókilderi men arada júrgen alaıaqtardyn arasyndaǵy sybaılastyqtar osyǵan dálel bola alady. Eki ortada qarapaıym halyq áýre sarsanǵa salynyp, zardap shegýde. 49 jylǵa berilgen sharýa qojalyq jerlerge turǵyn úı salýǵa zań shenberinde tıim salynǵan. Atalǵan sharýa qojalyq jer ıeleri zańsyz úıler salynyp jatqanyn bile tura eshbir shara qoldanbaǵan. Sebebi sharaýa qojalyq jer ıeleri bılik ókilderimen birge kelisip, zańsyz ońaı aqsha tabýdy kózdegen bolar...

Mine zańsyz jerdi rásimdep, halyqty aldap, jer satyp, aqsha tabý joly osy.

Saryaǵash qalasy ákimi appartynda jer berý boıynsha ákim orynbasary birneshe ret (shamamen 500 den astam) ákimniń ornyna ózi sheshimderge qol qoıyp, jalǵan ótinish jasap, ony tirkep jumys jasaǵan. Sebebi, sol kezdegi ákimderdiń qoly jalǵan sheshimderdegi qoldarǵa sáıkes kelmeıdi. Oǵan qosa, ótinish bergen azamattyń jeke kýáligindegi qoly ótinishtegi qolǵa múldem sáıkes kelmeıdi.

«2009 jyldan bastap osy jerde úıim bar dep aıt» dep halyqty aldaıdy. Mysalyǵa, 2011 jyldan 2021 jylǵa deıingi aralyqtaǵy Saryaǵash qalasynyń jerin gýgl kartasynan qarasa ol jerler bos bolǵanyn kórýge bolady.

Ákimderdiń aldyna birneshe múgedek jandar, kóp balaly otbasylar, jalǵyz bastylar, qart-qarııalar kelip, jerdi qashan beresińder? Qansha jyl boldy kútip júrgenimizge! Kezektiń sany nege kemimeıdi? Osy ýaqytqa deıin Kóktóbe, Telemunara, Samal móltek aýdandarynan myńdaǵan úıler salynyp jatyr ǵoı, olardy kim berdi dep jylap keledi. Biraq Ákim myrzalardyń júrekteri tastan jasalǵan, jandary ashymaıdy, olarǵa aqsha bolsa boldy. Jerdi kezekpen muqtaj jandarǵa bereıik dep bir jumys jasamaǵan ǵoı. Halyqty oılaıtyn bıliktegi sheneýnikter adaldyqtan, adamgershilikten, ımandyqtan qalǵan. Qaltaly azamattarǵa qaı ýaqyt bolsada júgirip kómektesedi. Al qara halyqqa jaýap berý bylaı tursyn mán beripte qaramaıdyda.

Jer máselesi boıynsha, zańsyzdyqtar boıynsha birneshe ret aýdandyq Polıııa bólimine, aýdandyq Prokýratýraǵa, aýdandyq sybaılas jemqorlyqqa qarsy is-qımyl basqarmasyna turǵyndar tarapynan aryz-shaǵymdar túsken. Alaıda, alaıaqtar turǵyndardan alǵan aqshalaryn qaıtaryp, kelisimge kelip, aryzdardy jaýyp kelgen. Sonda, qylmystardyń belgisi bolsada kelisimmen sheshilip kelgeni qalaı? Bul jerde quqyq qorǵaý organdary jumystaryn durys istemegen degan oı kúmánsiz keledi. Aýdanymyzdaǵy Bılik basynda otyrǵan sheneýnikter men arada júrgen alaıaqtar týysqandyq, jora-joldastyq, synyptastyq, grýppalastyq qatynastaǵy azamattar. Buny salystyrmaly turde qarasaq kezdeı-soq (soppadenıe) emes shyǵar. Demek, bul qylmysqa ushtasatyn zańsyzdyqtar epochka tárizdi júrgizilip kelýde eken.

Osyndaı bylyqqa batqan jer máselesin aýdan kóleminde barlyq bılik ókilderi bile tura osy ýaqytqa deıin eshbir jumys jasamaǵan. Tekserý ashylsa qaltalaryn toltyrtyp, tamaqtaryn toıdyryp, kıimderin kıdirip shyǵaryp salady.

Qurmetti, asa qadirmendi, mártebeli Qasym-Jomart Kemeluly, Sizdiń bastamaǵyzben «Jańa qazaqstandy» qurý úshin, osyndaı qyzmetterine opasyz bılik ókilderin qyzmetterinen bosatý, alaıaqtardy quryqtap, jazalaryn qatań túrde berý qajet. Memlekettiń birden bir qazynasy ol – HALYQ. Halyqtyń súıikti uly, ádil Prezıdent retinde Sizden:

  1. Osy aryzym úshin arnaıy tekserý komıssııasyn túzip, Saryaǵash aýdanyna jiberýińizdi;
  2. Arnaıy tekserý komıssııasy Meniń qatysýymmen is júrgizýin qamtamasyz etýińizdi;
  3. Arnaıy túzilgen komıssııa músheleri jumystaryn uqypty jáne adal isteýin, qatań tártipte júrgizýin qadaǵalaýyńyzdy suranamyn;
  4. Saryaǵash qalasy ákimi apparatyna jáne Saryaǵash aýdany ákimdigine jer máselesi boıynsha arnaıy tekserý taǵaıyndaýyn;
  5. Saryaǵash aýdanynyń muraǵatyna tez arada arnaıy tekserý júrgizýin; (sebebi muraǵattyn belgisiz sebeptermen órtenbeýine kim kepil? Sol úshin arnaıy tekserý komıssııasy kelgen sátten bastap muraǵattaǵy qujattardy óz qoldaryna alý qajet)
  6. Saryaǵash aýdanynyń jer qatynastary bólimine arnaıy tekserý taǵaıyndaýyn;
  7. Saryaǵash aýdanynyń qurylys, sáýlet jáne qala qurylysy bólimine tekserý taǵaıyndaýyn;
  8. «Azamattarǵa arnalǵan úkimet» memlekettik korporaııasy KE AQ-nyń Túrkistan oblysy Saryaǵash aýdany boıynsha jer kadastry jáne jyljymaıtyn ortalyǵy bólimshesine arnaıy tekserý taǵaıyndaýyn;
  9. Saryaǵash aýdanynyń jeke jáne memlekettik kadastrlarǵa arnaıy tekserý taǵaıyndalýyn;
  10. Saryaǵash aýdanynyń Polıııa bólimine arnaıy tekserý taǵaıyndalýyn;
  11. Arnaıy tekserý komıssııasy kelgen kezde qosymsha beriletin málimetter qupııa saqtalýyn;
  12. Qosymsha beriletin málimetterdegi azamattarǵa tergep-tekserý jumystaryn qatań júrgizýin;
  13. Eger tekserý kezinde zań buzýshylyqtar anyqtalǵan jaǵdaıda, zań talaptaryna sáıkes jazaǵa tartylýyn;
  14. Saryaǵash qalasynyń Bas josparyn jańalaýyna yqpal jasaýyn;
  15. Jerge kezekte turǵan azamattarǵa tez arada kezekpen zań sheńberinde jer telimderin berýin qadaǵalaýyn;
  16. Osy aryzym arnaıy tekserý komıssııasy kelgenge deıin jáne is júrgizý kezinde qupııa saqtalýyn;
  17. Arnaıy tekserý komıssııasynyń qorytyndylarymen meni kúndelikti habardar etýin;
  18. Joǵaryda kórsetilgen ótinish-talaptarymnyń oryndalýyn óz baqylaýyńyzǵa, qadaǵalaýyńyzǵa alýyńyzdy ótinip suraımyn.
  19. Osy aryzdaǵy máseleler boıynsha arnaıy komıssııa tekserý júrgizý barysynda meniń qaýipsizdigimdi kontstıtýııalyq quqyǵymdy qamtamasyz etýin suranamyn.

Bul aryzymda málimetterdi tolyq jazbadym. Sebebi, jazǵan aryzymnyń kóshirmeleri qoldan qolǵa ótip, aýdanymyzǵa arnaıy tekserý kelgenge deıin jetip kelmesi úshin. Eger, osy aryzym qupııa saqtalmasa Arnaıy tekserý kelgenge deıin alaıaqtar, sheneýnikter zańsyz qujattardy zańdastyrýǵa, qajetti qujattardy jasyrýǵa tyrysatyny anyq.

Joǵaryda kórsetilgen zań buzýshylyqtardy jasap júrgen sheneýnikterdiń respýblıka, oblys kóleminde tanystary kóp. Bul birlesken uıymdasqan toptyń is-áreketteri oblys kóleminde de barmaq basty kóz qysty bolyp sheshilip ketýi ábden múmkin.

Sol sebepti, arnaıy tekserý komıssııasyn bir ýaqytta Saryaǵash aýdanyna kelýin qamtamasyz etýińizdi suranamyn.

Qurmetti Prezıdent Qasym-Jomart Kemeluly, jaıdarly jerimiz Saryaǵashymyzda bolyp jatqan opasyzdyqtardy joıýǵa, Halyq pen Bıliktiń arasyna senimdi oıatýyńyzǵa, halyqqa qulaq asatyn memleket bolýyna senemin. Ótinish-Talabymdy qaraýǵa alyp, Baqylaýyńyzda ustaýyńyzdy suraımyn. Halqymnyń qamyn oılaý, jaı-kúıine jan-asharlyq tanytý meniń jáne Sizdiń birinshi boryshymyz. Bul Saryaǵash halqynyń Sizge degen amanaty...

              Aryz-shaǵym jáne ótinish jalpy 7 paraqta jazyldy.

 

Qumetpen jáne ótinishpen,

Saryaǵash qalasy turǵyndary

atynan Aýmaq bıi N.Bekmýrzaev

 

 

 

 

Pikirler