“Qazaqstanda bärı orysşa söileidı”-degen söz - “Qazaq Elı Ruhani Täuelsızdık almaǧan, bärı tek qaǧaz jüzınde ǧana” degen söz! Resei elşısı Elımızdegı memlekettık tılımızdıŋ auyr halyn älemge äşkerelep berdı.
Jaqynda Reseidıŋ Qazaqstandaǧy Elşısı A.N.Borodavkin “Nezavisimaia gazeta” basylymyna arnaiy sūhbat berdı. Elşı sūhbatynyŋ soŋynda Qazaqstandaǧy qazaq tılınıŋ müşkıl halın, ǧalymdardyŋ latyn qarıpıne köşude älı bır bailamǧa kele almai jürgenın aitady.
«Qazaqstanda bärı orysşa söileidı. Tıptı köbı jaŋylmai jäne grammatikalyq qatelersız qoldanyp jür. Orys tılınıŋ resmi märtebesı Qazaqstan Konstitusiiasynda bekıtılgen. Būǧan eşkım özgerıs engızgelı jatqan joq. Onyŋ üstıne orys tılın bılu Qazaqstanda artyqşylyq retınde qarastyrylady. Mysaly, orys tılın bılmeitınderınıŋ bılıktı jūmysqa tūruy qiyn», – dedı ol.
Resei elşısı şynyn aitar bolsaq, aşy şyndyqty aşyp aityp, elımızdegı qazaq tılınıŋ jaǧdaiy älı reanimasiiadan şyǧa almai jatqanyn älemge äşkerelep berdı.
1.Täuelsızdık alǧanymyzǧa 30 jyl bolsa da, elımızdegı jaǧdai Keŋes imperiiasynyŋ otary kezındegımızden tük te özgermegenı, qaita tıl mäselesınde kerı ketkenın;
2. Älemdegı ärbır otarlyq qūldyqtan qūtylǧan elder jasaityn otarsyzdanu, ūlttyq ideologiiany ūstanu jolynda bızdıŋ elde 30 jylda tük te ıstelmegenın;
3.Bızdıŋ bilıktıŋ 30 jyl boiy “Täuelsız el retınde ūlttyq müddemızdı qorǧauda, memlekettık tıldı damytuda bärın qatyryp jatyrmyz” dep 100 paiyz ötırık aityp kelgenın äşkerelep berdı.
Resei elşısınıŋ Resei üşın ärine, maqtanyş retınde, bızdıŋ orysqūl bilık pen orysqūl intelligensiia üşın älı künge jetıstık retınde sanalǧan būl orys tılınıŋ artyqşylyqtary - Täuelsız el üşın masqara kemşılıkter!
Negızı Täuelsızdıktıŋ 30 jyldyǧynda, bızde orys tılın bılu bilık lauazymdary men memlekettık qyzmetterge tūru üşın artyqşylyqtar bolmauy tiıs edı. Bızde 30 jylda ösıp-öngen, ömırge kelgen jastar bır kezde özın otarlap alǧan eldıŋ tılın - Resei tılın bılmeuı tiıs-tūǧyn…. Mıne, sonda “Şyn Täuelsızdık alǧanbyz” dep maqtanuǧa bolady. Şyn täuelsızdık alǧan tuys elder Özbekstan, Äzŋrbaijan, Türkımenstan, anau Baltyq boiy elderı Litva, Latyş, Estoniia, Kap tauyndaǧy Gruziia, Armeniia elderınde, Ukraina bolsa da, solai, olarda memlekettık tıl men aǧylşyn tılın bıledı bärı. Bızde de memlekettık tıl - qazaq tılı men aǧylşyn tulın bıluge tiıspız. Bır kezdegı otarlauşy el Resei tılın bıluge tiıstı emespız. Orys tılın memleket qarjysyna, balabaqşalar men mektepterde, JOO-larda mındettı oqytumen emes, ärkım öz qalauynşa, öz qarjysyna üirenuı kerek!
Iаǧni, “Qazaqstanda bärı orysşa söileidı”-degen söz - “Qazaq Elı Ruhani Täuelsızdık almaǧan, bärı tek qaǧaz jüzınde ǧana” degen söz!
Otyz jyl boiy zarlap kele jatqan zarymyz, endı keşe ǧana qaŋtar qyrǧynynda köşege pūl üşın ǧana emes, tıl üşın de şyqqan qazaq jastarynyŋ ereuılınen keiın tuǧan “Jaŋa Qazaqstan” anyq, şyndyǧynda da jaŋa däuırge aiaq basu bolsa, ıs jüzıne asady dep senemız!
“Jaŋa Qazaqstan” eskı Qazaqstannyŋ saiasi häm ruhani qatelıgın qaitalamauy üşın, tek Memlekettık tılde söileuı tiıs! Bır tıl bolǧanda ǧana -Bır el, Bır müdde bolatynyn bılu üşın asa köregendıktıŋ qajetı joq endı. Basqany qaidam, Ūlttyq ideologiiada bosqa ötken bır däuır -Otyz jylǧy qylmysqa teŋ qatelıgımız körsetıp bergen joq pa bärın!
2020 jyly Konstitusiiadaǧy orys tılı turaly 7-baptyŋ 2-şı tarmaǧyn alyp tastap, Memlekettık tıl turaly zaŋ qabyldaudy talap etıp, QR Prezidentı Q.Toqaevqa jazylǧan Ūlt ziiadylarynyŋ üşınşı Aşyq hatyna elımızdıŋ älemge äigılı tarlandary Äbdıjämıl Nūrpeiısov, Dulat İsabekov, Asanälı Äşımov, Qabdeş Jūmädılov, Ömırzaq Aitbaev, Mekemtas Myrzahmetov, Töregeldı Şarmanov, Kamal Ormantaev, Nūrǧali Nüsıpjanov, Tölen Äbdık, Amangeldı Aitaly, Smaǧūl Elubai, Säbit Dosanov, Ǧabbas Qabyşev, Temırhan Medetbek, Beksūltan Nūrjekeev, İsrail Saparbai, Ūlyqbek Esdäulet jäne t.b. bastaǧan ūlt ziialylary qol qoidy.
Būl Aşyq hatqa «Qazaq ünı» ūlttyq portalynda bügınde 126 myŋnan astam adam qol qoiyp, qoldap, būrynǧy mejelerden 1000 esedei köp tarihi rekordtyq deŋgeige jetıp otyr. Ūlt müddesı üşın būryn mūnşalyqty qalyŋ qol jinalǧan emes. Būlar tek internetke qoly jetkender ǧana. Būl bırjarym aida ǧana 125 myŋnan asqan El patriottary artynda smartfon paidalana almaityn milliondaǧan halyq tūrǧany aiqyn. Būl qalyŋ qol ışınde tek qazaqtar ǧana emes, ärtürlı ūlt ökılderı de (50-ge juyq) jetkılıktı. Belgılı jurnalist, qoǧam qairatkerı Maksim Rojin bastaǧan köptegen orys ūlty ökılderı de Memlekettık tıldı talap etken Aşyq hatty qoldap, qol qoiyp, naǧyz otanşyl patriottyqtaryn körsettı.
Endı el taǧy da talai jyl aldauǧa könbeidı!
2011 jyly, būdan 11 jyl būryn, Konstitusiiadan 7 baptyŋ 2-tarmaǧyn alyp tastap, Memlekettık tıl turaly zaŋ qabyldaudy talap etıp, Prezidentke jazylǧan alǧaşqy äigılı 138-dıŋ haty kezınde, aqiyq aqyn Mūqtar Şahan bastap, “Saryarqa” kinoteatry janyndaǧy alaŋǧa mitingıge şyqqanda aitqan sözımızdı, öleŋ joldaryn taǧy da qaitalaimyz:
“Aqorda eşnärse şeşpese,
Alaŋda şeşıler barlyǧy!”
Özı de solai bolǧan joq pa keşe?!.
Iаǧni, Memlekettık tıl turaly zaŋ qabyldau kün tärtıbındegı künnen-künge küşeiıp kele jatqan eŋ basty özektı mäsele bolyp tūr.
Keŋ baitaq jerınde özı az qazaqtyŋ ärqaisysyn saqtau üşın, Qazaqtyŋ mäselesın Qazaq bilıgı özı şeşuı tiıs!
Qazybek İSA,
"Adyrna" ūlttyq portaly
Ūqsas jaŋalyqtar
