Osydan on bes jyl buryn 1993 jyly sol kezdegi «Órken-Gorızont» gazetine, keıin 2009 jyly «Jas qazaq úni» gazetine «Elbasy Naýryz kóje beredi me?» degen maqala jazyp edim. Ótkende Mádenıet jáne sport mınıstri Arystanbek Muhamedıulynyń «Egemen Qazaqstan» gazetinde Naýryz merekesin jańasha qalaı ótkizý kerektigi týraly súbeli suhbaty shyqty. El kóńilinde júrgen oı bolǵan soń, kópshilik bul maqalany qazir qyzý talqylap jatyr.
Jaqynda Mádenıet jáne sport mınıstrliginiń uıytqy bolýymen osy Naýryz merekesin qalaı ótkizý kerektigi jóninde Almatyda talqylaý boldy. Oǵan barlyq BAQ basshylary, mádenıet pen óner mekemeleri jetekshileri qatysyp, óz pikirleri men usynystaryn aıtty. Sonda men jıyrma bes jyldan beri kóterip kele jatqan máselem – Naýryz merekesinde Elbasynyń Naýryz kóje berýin taǵy da sóz ettim. Endi osymen úshinshi ret jazyp otyrmyn. Al endi el Rýhanı jańǵyryp jatqanda Ulystyń Uly kúni – Naýryz merekesinde bul másele kún tártibine qaıta kóterilýi zańdy da, tabıǵı dep bilemiz.
Jańa jyl merekesiniń bedeli ne úshin joǵary? Óıtkeni oǵan Elbasydan bastap, eldiń bári, Aqordadan bastap, aýylǵa deıin úlken mán berip keledi. Tipti, bizdiń ata-babamyzdan beri san ǵasyr boıy moınymyzǵa burshaq salyp, Alla taǵaladan tilep alǵan Táýelsizdigimiz de osy jańa jyldyń kóleńkesinde qalyp keledi… Keıingi kezde qazaq basylymdarynyń attandaýynyń arqasynda ǵana biraz óńirlerde 1 jeltoqsannan tigiletin Jańa jyldyq shyrsha 16 jeltoqsan – Táýelsizdik kúninen keıin ornatylatyn boldy.
Jańa jyl merekesiniń mereıin asyryp turǵan másele – Prezıdent shyrshasy. Oǵan eldiń ár túkpirinen úzdik oqýshylarmen qatar jaǵdaıy tómen oqýshylar da kelip, qatysady. Prezıdent shyrshasy bolǵan soń, buǵan zor mán berilip, ol oblys, qala, aýdan ákimderi shyrshasy bolyp, óńirlerde qaıtalanyp, qarqyn alady.
Eger, biz jıyrma bes jyl buryn jazǵanymyzdaı, búkil Shyǵystyń jańa jyly, Túrki halyqtarynyń Jyl basy – Naýryz merekesinde Prezıdenttiń Naýryz kójesi de dástúrli túrde berilse, bul merekeniń de máni artyp shyǵa keler edi…
Ári bul Elbasymyzdyń jylda qasıetti Ramazan aıynda aýyzashar berip júrgenindeı, jetim-jesir, jaǵdaıy nashar jandardyń jáne ardagerlerimizdiń jyl saıyn kútetin búkilhalyqtyq ımandy da, ıgilikti sharasyna aınalar edi.
Sebebi, Naýryz kóje jeti dámnen quralatyn, Eldiń jyl boıy ańsap kútken qasıetti asy bolǵandyqtan, Elbasynyń Jylbasy kóje berýi Ulystyń Uly kúni merekesiniń mańyzyn tipti aspandatyp, qadirin asyrar edi.
Sol Mádenıet mınıstrligi uıymdastyrǵan jıynda kóterilgendeı, Naýryz merekesinde kóp balaly analar men áleýmettik jaǵdaıy nasharlarǵa bankilerimiz nesıe jeńildikterin jasap, kásiporyndar qaıyrymdylyq pen kómek kórsetip jatsa, nur istine nur bolar edi…
El saǵyna kútken Náýirzek qus oralyp, qystan qalǵan qar-muzdy qaqyrata jaryp shyqqan Báısheshek Kóktemniń kelgenine súıinshi surap, búr jarǵanynda búkil jer júzi tabıǵatynyń tońy jibip, tolyqsı bastaıdy.
Naýryz kelip, Jer betinde Kún men Tún teńelgende el bir-birimen qaýyshyp, aq tilegin aqtaryp jatsa, budan artyq ne bar?
Samarqannyń kók tasy da jibigende, salqyn tartqan jandar, sarymaıdaı erip, bir-birine keshirim jasap, qushaq jaıa kórisip jatsa, mine, bizdiń Elbasynyń sara saıasatyndaǵy Yntymaq, Birlik, Tatýlyq osy emes pe?
Bizde Jańa jylda balalardyń Aıaz Atadan syılyq kútkeni sekildi Ulystyń Uly kúni Naýryz merekesinde Qydyr atanyń jaqsylyq alyp keler jarqyn obrazyn sımvoldyq beınege aınaldyrý jaǵy jetispeı jatyr.
«Qazaqtyń dástúrli ulttyq kıimine kúlli álem tamsana, qyzyǵa qaraıdy. Barlyǵymyz osy qasıetti kúni, basqa da ataýly kúnderi ulttyq kıim kıip shyǵaıyq! Baıqasańyz, Táýelsizdik tańy atqaly beri joǵarǵy bılikten Naýryz merekesinde Elbasy Nursultan Ábishuly Nazarbaev qana ádemi shapan kıip, Ulys kúninde qalaı júrýdiń keremet mádenıetti úlgisin kórsetýde. …Merekeniń ózine sáıkes aıshyqtaryn túlete otyryp, folklorlyq-etnografııalyq aýqymnan jalpy qazaqstandyq mereke dárejesine jetkizý kerek. Bul máselede Ulttyq namys pen rýhanı bolmysymyzdy jańǵyrtý degen asqaq oı jatyr. Qazir Naýryz degende, tigilgen kıiz úılerge kelip, qonaq bolyp ketetinder men syrttan baqylaıtyndar dep ekige bólip qaraýǵa bolady. Merekede baqylaýshylar bolmaıdy, bári de qatysýshy bolý kerek» dedi Mádenıet jáne sport mınıstri Arystanbek Muhamedıuly atalmysh suhbatynda. Sonymen qatar mınıstr Naýryzdyń negizgi keıipkerleri eń aldymen balalar bolý kerektigi týraly oryndy usynys aıtty.
Ulttyq kıim demekshi, qazaqtyń qoshqar múıizdi ulttyq oıý-órnekpen kórkemdelgen shapanyn esh 
halyqtyń shapanymen salystyrýǵa bolmaıdy. Týys halyqtarymyz, qyrǵyzdar aq qalpaǵymen, ózbekter ala taqııasymen ózgeshelense, qazaqtar ulttyq shapanymen erekshelenedi. Osy jerde aıta ketý kerek, úsh jyl buryn kásipqoı bokstan áıgili álem chempıony Gennadıı Golovkın álem arenasyndaǵy jeńisterine shatasyp, shyǵys shapanyn (ózbek shapany) kıip shyǵyp júrdi. Keıin Ońtústik Qazaqstan oblysy Otyrar aýdanyndaǵy kásipker-meenat Ábdimájıt Syzdyqbek arnaıy qazaqy oıýly shapan tiktirip, Monakoǵa alyp baryp, ózi kıgizdi. Sodan beri qazaq boksshysy Golovkın álemdik áıgili jekpe-jekterine qazaq shapanyn kıip shyǵyp júr. Sol kezde biz bul jańalyqty Feısbýk paraqshasynda jarııalaǵanda 3 myńnan asa adam bólisip, 2 myńǵa jýyq pikir jazylǵan bolatyn. Endeshe, biz nege ózimizdiń Ulystyń Uly kúnimizdi ulttyq shapanymyzben kórkeıte túspeımiz?
Sondyqtan da mınıstrdiń sózi qýana quptarlyq usynys.
Bala kezimizde aýylda Naýryz toıyn toılaý úshin barlyq aýyl turǵyny kógalǵa shyǵyp, taıqazanǵa ár úıdiń jasap kelgen Naýryz kójesi quıylyp, odan bári dám tatyp, aq tilekterin aıtar edi. Onyń sońy ulttyq dástúrli oıyn-saýyqqa, kúres pen kókparǵa ulasatyn. Keıin el bala-shaǵasymen birge úıdi-úıge kirip, dám tatyp, soǵymnan saqtalǵan sybaǵadan jasalǵan Naýryz kóje isher edi. Kósheni kógaldandyrý jumystary da, aǵash egip, aýla tazalaý da osy Naýryz merekesi aıasyna kiretin.
Naýryz merekesi elimizdiń Batys óńirlerinde 14 naýryzda Amal kúni –Kórisýmen bastalady. Qazir kóp jerde bul mereke bir aptadan bir aıǵa deıin jalǵasyp keledi.
Eń bastysy, bıliktiń bul Naýryz merekesin sol kúni ǵana qazaqy shapan kıip, qazy-qarta jep, qymyz iship ketetin meıram dep qana emes, Uly dala elindegi Ulystyń Uly kúnine – Ulttyq merekege aınaldyrýǵa túbegeıli bet burys jasaýy kerek.
Onyń alǵyshartyn Mádenıet mınıstri Arystanbek Muhamedıuly jasap, Alashqa saýyn aıtyp, saýal tastady. Endi bul ult kútken utymdy usynys uzaǵynan súıindirsin dep, el bolyp, jemisti bolýyna úles qosaıyq, halaıyq
Ulystyń Uly kúni – jyl basy Áz Naýryz merekesi qutty bolsyn, aǵaıyn! Alla jar bolyp, Merekemiz Berekege ulassyn!
Qazybek ISA,
«Qazaq úni» gazeti
