پرەمەر-ءمينيستردىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارى ءا.سمايىلوۆقا ءماجىلىس دەپۋتاتى ا.ابىلداەۆ دەپۋتاتتىق ساۋالدى جولدادى.
ونىڭ ايتۋىنشا، قازاقستان حالقىنىڭ بانكتەردىڭ الدىنداعى بەرەشەگى كۇن ساناپ ارتىپ بارا جاتىر. قازىرگى ۋاقىتتا حالىقتىڭ 27 پايىزى – بانكتەرگە بورىشكەر. ال يپوتەكالىق نەسيەدەگى بەرەشەگى 2,716 ترلن تەڭگەگە جەتكەن. تۇتىنۋشىلىق ماقساتتارعا الىنعان نەسيە 5,19 ترلن تەڭگە بولسا، مەرزىمى وتكەن بەرەشەك مولشەرى — 199 ملرد تەڭگە.
— ەلىمىزدە زاڭدى تۇلعالاردىڭ بانكروتتىعى تۋرالى زاڭ بۇرىننان جۇمىس ىستەپ كەلەدى. ال، جەكە تۇلعالاردىڭ، ياعني قاراپايىم ازاماتتاردىڭ بانكروتتىعى تۋرالى زاڭ جوق. «اق جول» پارتياسىنىڭ دەپۋتاتتارى «جار قۇلاعى جاستىققا تيمەي» بۇعان دەيىن «جەكە تۇلعالاردىڭ بانكروتتىعى تۋرالى زاڭ جوباسى كەرەك» دەپ جۇرگەنىنە ون شاقتى جىل بولدى. بۇل باستامانى سول كەزدە قارجى مينيسترلىگى ءىلىپ اكەتكەنىمەن، ءالى كۇنگە دەيىن ءۇنسىز قالىپ، ۇكىمەتتەن دە قولداۋ تاپپاي وتىرمىز. ال، حالىق قارىزعا بەلشەسىنەن باتىپ بارادى. الەمدىك تاجىريبەلەرگە سۇيەنسەك، جەكە تۇلعالاردىڭ بانكروتتىعى تۋرالى زاڭ ولاردا قولدانىستا ءجۇر. ءبىزدىڭ قوعامىمىزعا دا اتالمىش زاڭنىڭقاجەتتىلىگى وتكىر بولىپ تۇر.
تاۋەلسىزدىك العاننان كەيىن، ەلىمىزدىڭ وركەندەۋىنەوز ۇلەسىمىزدى قوسامىز دەپ- جالعىز پاتەرىن كەپىلدىككە قويىپ، ءوز ىستەرىن باستاعان ازاماتتاردىڭ قازىرگى تاڭدا 90 پايىزى نەسيە الىپ، كوپشىلىگى ونى قايتارا الماي بانكروت بولدى. بۇل جاعداي اسىرەسە، ۆاليۋتامەن نەسيە العاندارعا تيەسىلى. ويتكەنى28 جىلدا ءوزىمىزدىڭ ۇلتتىق ۆاليۋتامىز وڭداعان ەسە ارزانداپ،بانكتەردىڭ تىلىمەن ايتقاندا جۇزدەگەن پايىزعا قۇنسىزداندى. بۇندايعا قانداي كاسىپكەر شىداي الادى!؟ بانكتەر كەپىلدىككە قويىلعان مۇلىكتى وزدەرىنىڭ ۇناعان باعالارىنا ساتىپ، قالعان اقشانى بورىشكەردىڭ مويىنا ىلەدى. ەكىنشى دەڭگەيلى بانكتەر ۇلتتىق بانكتىڭ الدىندا پروۆيزيا تولەمەۋ ءۇشىن سوممالاردى وزدەرىنىڭ بانكتىك جۇيەسىنەن شىعارىپ، كوللەكتورلىق كومپانيالارىعا تومەنگى باعامەن ساتادى.بۇدان جەكە بانكيرلەردى بايىتقاننان باسقا، مەملەكەتكە ءتۇسىپ جاتقان ەشبىر پايدا جوق، — دەدى ءماجىلىس دەپۋتاتى.
ونىڭ ايتۋىنشا، بانكتەر مەن ميكروكرەديتتىك ۇيىمدار حالىققا نەسيە بەرىپ،كومەك قولىن سوزادى، ال ول اقشانى قايتارۋ كەزىندە تۇسىنىستىكپەن قارامايدى. ءوز بەدەلىن ساقتاپ، سۇتتەن اق، سۋدان تازا كۇيىندە قالادى دا، حالىقتان سوڭعى تيىنىنا دەيىن سىپىرىپ الۋدى كوللەكتورلارعا بەرىپ قويادى.
— فەدور اندرەەۆيچ ششەربين ءوزىنىڭ «كيرگيزسكايا نارودنوست ۆ مەستاح كرەستيانسكيح پوسەلەني» اتتى جازباسىندا، قازاقتاردى «مۇنداي باۋىرمال حالىق الەمدە نەكەن-ساياق كەزدەسەدى» - دەگەن انىقتاما بەرگەن. سول باۋىرمالدىلىق قايدا؟ ال كوللەكتورلىقتىڭ "قىلىقتارى" بارشاعا ءمالىم. قازىرگى تاڭداولار - جاناشىرلىق، قامقورلىق بىلدىرەتىن قۇندىلىقتارىمىزدان جۇرداي بولىپ،قاراقشىدان دا سوراقى بولىپ بارادى. قاراقشىنىڭ ءوزى سوڭعىسىن تارتىپ العان. ولار الەۋمەتتىك كومەك پەن زەينەت اقىعا دا قول سۇعىپ وتىر. سوندا ول ازامات قالاي ءومىر سۇرمەك؟ تەك وعان- شاراسىزدىقتان ءوز وزىنە قول جۇمساۋ عانا قالادى.بۇل اششى دا بولسا - شىندىق. كەشە عانا مەملەكەت باسشىسىنىڭ تاپسىرماسىن ورىنداۋ ماقساتىندا «قازاقستان رەسپۋبليكاسى تاۋەلسىزدىگىنىڭ 30 جىلدىعىنا بايلانىستى راقىمشىلىق جاساۋ تۋرالى» قازاقستان رەسپۋبليكاسى زاڭىنىڭ جوباسىن قولدادىق. ول زاڭ جوباسى قىلمىس جاساپ سوتتالعان ادامدارعا تاۋەلسىزدىكتىڭ 30 جىلدىعىنا بايلانىستى راقىمشىلىق جاساۋعا باعىتتالعان. ال ەندى، قىلمىس جاساپ سوتتالعاندارعا راقىمشىلىق جاساپ وتىرعان مەملەكەت - قانداي دا ءبىر وقىس وقيعاعا ۇشىراۋىنىڭ سالدارىنان قارجىلىق قيىندىققا تىرەلىپ وتىرعان ازاماتتارىمىزعا نەگە قامقورلىق جاساماسقا؟ ايتارىم، قارىزىن تولەي الماي قان قاقساپ وتىرعان جاندار دا،ءبىزدىڭ قوعامىمىزدىڭ ءبىر بولشەگى ەمەس پە؟ جەكە تۇلعالاردىڭ بانكروتتىعى تۋرالى زاڭ قابىلدامادىق، تىم قۇرىعاندا نەگە ولارعا دا امنيستيا جاسامايمىز؟!
مەملەكەتتىك ورگاندار ءبىر نارسەنى ءتۇسىنۋى كەرەك: ەگەر وسىنداي جۇيەلى پروبلەمانى بىزدەر سوعان ساي جۇيەلى جولمەن شەشپەسەك، ياعني، اتالمىش زاڭدى قابىلداماساق – قيىن جاعدايعا ۇشىراعاندار تاراپىنان بۇنداي نەسيەلى امنيستيا تۋرالى تالاپتار جىل سايىن كوتەرىلە دە، كۇشەيە بەرەدى. وسىعان بايلانىستى، قۇرمەتتى ءاليحان اسقانۇلى، «اق جول» دەموكراتيالىق پارتياسىنىڭ دەپۋتاتتارى پارلامەنتكە قاراۋ ءۇشىن «جەكە تۇلعالاردىڭ بانكروتتىعى تۋرالى زاڭ جوباسىن» تەزدەتىپ دايارلاپ، ەنگىزۋدى نەمەسە تاۋەلسىزدىكتىڭ 30 جىلدىعىنا بايلانىستى قانداي دا ءبىر وقىس وقيعاعا ۇشىراۋىنىڭ سالدارىنان قارجىلىق قيىندىققا تىرەلىپ وتىرعان ازاماتتارىمىزعا راقىمشىلىق جاساۋدى جانە سول زاڭ قابىلدانعانشا، كوللەكتورلىك كومپانيالاردى، ياعني «زاڭداستىرىلعان رەكەتتى» تىزگىندەۋدى سۇرايمىز، — دەدى ا.ابىلداەۆ ءوزىنىڭ دەپۋتاتتىق ساۋالىندا.
«ادىرنا» ۇلتتىق پورتالى.
