بۇرىنعى ستسەناري قايتا قولعا الىندى ما؟

2539
Adyrna.kz Telegram

كەيىنگى كەزدە پاۆلودار وبلىسىنىڭ اكىمى بولات جۇمابەكۇلى باقاۋوۆتىڭ قىزمەتى مەن جەكە باسىنا بايلانىستى قازاق، ورىس تىلدەرىندەگى سىن ماتەريالدار ءتۇرلى پورتالداردا ءۇستى-ۇستىنە جارىق كورۋدە. كەيبىر اۆتورلار اكىمنىڭ جۇمىسى مەن ءىس-ارەكەتتەرىن ءار قىرىنان تالداپ، اق-قاراسىن كورسەتۋدى ماقسات ەتپەگەندىكتەن بولار، تەك بىرىڭعاي قارا بوياۋمەن سيپاتتاپتى. ماسەلەن، «اباي كز» پورتالىندا ءشارىپحان قايساردىڭ «باقاۋوۆ ەل مەن ەلباسىنىڭ سەنىمىن اقتاي الدى ما؟» دەپ اتاۋىن ايقايلاتىپ قويعان ماقالاسى الگىندەي جاريالانىمداردىڭ ءبىرى دەسەم، قاتەلەسە قويماسپىن. 
ماقالا اۆتورى بولات باقاۋوۆتىڭ تەگىن، اۋەلدە، «بوقاۋوۆ» دەپ بۇرمالاپ جازعان ەدى. جۋرناليستىك ادەپ اياسىنا سىيمايتىن مۇنداي مادەنيەتسىزدىككە وقىرماندار نارازىلىعىن بىلدىرگەن سوڭ، تۇزەتىپتى. مۇمكىن اۆتور مەنىڭ دە پىكىرىمدى ەسكەرەر دەگەن ۇمىتپەن: «ءشارىپحان قايسار مىرزا، بىلتىر بولات باقاۋوۆ ارۋاقتارعا قۇران باعىشتاتپادى دەگەن ءسوزىڭىز شىندىقپەن مۇلدە سايكەسپەيدى. شىندىعىندا، بىلتىر وبلىس يمامى ناريمان قاجى جانە قۋعىن-سۇرگىن قۇرباندارىن ەسكە الۋ كۇنى وقا-دان كەرەكۋگە ارنايى كەلگەن قۇربانالى سوپى ارۋاقتارعا قۇران باعىشتادى، مۇنى ءسىز بىلمەيتىن شىعارسىز. ودان ارعى جىلى وبلىستىڭ ورتالىق مەشىتىندە ارۋاقتارعا قۇران وقىلىپ، اس بەرىلگەنىنەن دە حابارسىز بولارسىز. كەزىندە بۇل جونىندەگى اقپاراتتار فەيسبۋكتە جاريالاندى. قاجەت ەتسەڭىز، سوندا تۇسىرىلگەن فوتولاردى سىزگە جىبەرەيىن» دەگەن جازبا قالدىردىم. بىراق ەشتەڭە وزگەرتىلگەن جوق. سوندىقتان، جاۋاپ ماقالا جازۋعا بەل بۋدىم.
ءشارىپحان قايساردىڭ پايىمداۋىنشا، پاۆلودار وبلىسىنىڭ اكىمى لاۋازىمىنا تەك مينيسترلىكتەردە جوعارى قىزمەت اتقارعاندار عانا تاعايىندالۋى كەرەك ەكەن. وسى پايىمىن نەگىزدەۋ ءۇشىن جەرگىلىكتى جەردە ىستەپ اكىم بولعان دانيال احمەتوۆتى اۋىزعا الىپتى دا، ەل يگىلىگىن «تىستەگەننىڭ اۋزىندا، ۇستاعاننىڭ قولىندا» جىبەرگەن ىسىراپقور باسشى كەيپىندە سيپاتتاپتى... ال ەڭبەك جولىن قاراپايىم جۇمىسشىدان باستاعان جۇمابەك باقاۋوۆتىڭ اۋىل شارۋاشىلىعى سالاسى دامىعان اۋدانداردىڭ ءبىرى قاشىردا، ودان سوڭ ەلىمىزدەگى ءىرى ءوندىرىس ورىندارى ورنالاسقان اقسۋ، پاۆلودار قالالارىندا اكىم بولىپ ىستەپ، مول تاجىريبە جيناعانى جونىندە ءتىس جارماپتى...
ەگەر ءشارىپحان قايسار دەر كەزىندە الگى ماسەلەنى كوتەرسە، اق ورداداعى ۇلىقتار باقاۋوۆتىڭ كانديداتۋراسى جونىندە ويلانىپ، باسقاداي شەشىم قابىلدار ما ەدى، كىم ءبىلسىن... ەندى ءجۇرىپ كەتكەنىنە ەكى جىلداي بولىپ قالعان پوەزدىڭ سوڭىنان جۇگىرگەنى نەسى، ماقساتى نە؟..
ال اكىمدەر رەيتىنگىسىنە كەلەتىن بولساق، وسى قىزمەتكە تاعايىندالعانىنا سونشا كوپ ۋاقىت وتپەگەن بولات باقاۋوۆتى قانشا جىلدان بەرى ايماق باسشىسى بولىپ كەلە جاتقان تاجىريبەسى دە مول، جاسى دا ۇلكەن قىرىمبەك كوشەرباەۆ، بەردىبەك ساپارباەۆ سەكىلدى ەسىمدەرى ەلگە تانىمال اكىمدەردىڭ دەڭگەيىنەن كورىنبەدى دەپ كۇستانالاساق، ورىنسىز بولار ەدى. ەسكەرەرلىك جايت، «Sayasat.org» اقپاراتتىق پورتالى جاساعان رەيتينگ قورىتىندىسى بويىنشا ب.ج. باقاۋوۆتىڭ جۇمىسىنا قاتىستى سىن پىكىرلەر ايتىلۋمەن قاتار، وڭ وزگەرىستەردىڭ بار ەكەنى دە كەلتىرىلگەن.
بولات جۇمابەكۇلى وزىنە دەيىنگى باسشىلار قولعا الماعان اۋىلدىق ايماقتاردىڭ كەم دەگەندە 50 پايىزىن ساپالى اۋىز سۋمەن قامتۋ، جاڭا دياگنوستكيالىق ورتالىق اشۋ، ونكولوگيالىق ديسپانسەردىڭ جاڭا عيماراتىن سالۋ ماسەلەلەرىنىڭ وڭ شەشىمىن تاپتى. اكىم وڭتۇستىكتەگى اعايىنداردى پاۆلودار وبلىسىنا كوشىرۋ ماسەلەسىنە دە ءمان بەردى. سونىڭ ناتيجەسىندە وڭتۇستىك قازاقستان، جامبىل، الماتى، قىزىلوردا سياقتى تۇرعىندار تىعىز ورنالاسقان وڭىرلەردەن وبلىسقا 292 ادام كوشىرىلدى. سونداي-اق، وتكەن جىلى وزبەكستاننان، موڭعوليادان، رەسەيدەن، قىتايدان، ۋكراينادان 349 ادام كوشىرىلىپ، ولاردىڭ ءبارى ورالمان مارتەبەسىنە يە بولدى; مەكتەپ جاسىنداعى بالالارى تۇگەلدەي وقۋعا قابىلداندى، مەكتەپ جاسىنا دەيىنگى بالالار بالا-باقشالارمەن قامتىلدى. تۇرعىلىقتى جەرلەرىنە جىلدامىراق بەيىمدەلىپ كەتۋلەرىنە جان-جاقتى كومەك كورسەتىلىپ، قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ زاڭنامالارىنا سايكەس زەينەتاقى جانە باسقا دا الەۋمەتتىك تولەمدەر تولەنۋدە.
بولات جۇمابەكۇلى ۇلتتىق رۋحتى كوتەرىپ، جاستاردىڭ ساناسىنا وتاندىق پاتريوتيزم سەزىمدەرىن ءسىڭىرۋ ماقساتىندا ەرتىس وزەنىنىڭ جاعاسىنداعى كوكوراي القاپتاردا ەتنوفەستۆيال وتكىزۋدى داستۇرگە اينالدىردى. وتكەن جىلى «ۇلى دالا ەلى» فەستيۆالىندە 100-دەن اسا كيىز ءۇي تىگىلىپ، ۇلتتىق سالت-ءداستۇرىمىز بەن ادەت-عۇرىپتارىمىز ناسيحاتتالدى.
وبلىستا سوڭعى جىلدارى ىسكە قوسىلعان مەكتەپتەردىڭ ءبارى دە مەملەكەتتىك تىلدە ءبىلىم بەرەدى. 2015 جىلى پاۆلودار قالاسىندا اشىلعان №37 زاماناۋي مەكتەپ پەن 2016 جىلى ەكىباستۇز قالاسىندا اشىلعان 1200 ورىندىق №36 مەكتەپ-ليتسەي تە مەملەكەتتىك تىلدە وقىتادى. سونداي-اق، 2016 جىلى اقسۋ قالاسىنىڭ №9 شاعىن اۋدانىندا پايدالانۋعا بەرىلگەن 280 ورىندىق «اينالايىن» بالا باقشاسى بۇلدىرشىندەرگە مەملەكەتتىك تىلدە ءتالىم-تاربيە بەرۋدە.
پاۆلودار قالاسىندا كەڭەستىك كەزەڭدە چەكيستىڭ اتىنا قويىلعان دەريباس كوشەسى مەن پرولەتارياتتىڭ كوسەمىنىڭ قۇرمەتىنە قويىلعان لەنين كوشەسىنىڭ اتاۋلارى تىكەلەي ب. ج. باقاۋوۆتىڭ قولداۋىمەن وزگەرتىلدى! بۇل – بۇرىنعى اكىمدەردىڭ ەشقايسى جۇزەگە اسىرا الماعان ۇلكەن جەتىستىك! پاتشاشىل-كەڭەسشىل توپتار مەن ءورىستىلدى تاۋەلسىز باسىلىمدار نەشەمە جىلدار بويى جان-تانىمەن قورعاپ كەلە جاتقان يدەولوگيالىق جاعىنان ءمانى ەلەۋلى نىسان – ورتالىق كوشە اتاۋىن اكىمنىڭ قاجىرلىعى ارقاسىندا «استانا» دەپ وزگەرتۋگە قول جەتكىزدىك! امالى تاۋسىلعان الگىلەر ايماق باسشىسىنىڭ سايقىمازاق سۋرەتىن سالىپ، الەۋمەتتىك جەلىلەر ارقىلى تاراتتى. وندا بولات جۇمابەكۇلى تەلەفون ارقىلى «باكە، قايداسىز؟» دەگەن ساۋالعا: «استانادا ءجۇرمىن...» – دەپ جاۋاپ قايتارىپ تۇر...
سولاي ايتقانىمىزبەن، وڭىرىمىزدە مەملەكەتتىك، ۇلتتىق مۇرات-مۇددە سىنعا تۇسكەن شاقتاردا يمپەرياشىل تاۋەلسىز ءورىستىلدى جۋرناليستەرمەن، شوۆينيستىك، نيگيليستىك ۇستانىمداعى بەلسەندىلەرمەن ىمىراسىز كۇرەسكە تۇسە كەتەتىن جەرگىلىكتى قازاق ازاماتتارى اكىمگە قولداۋ كورسەتەتىنىن دە اتاپ ءوتۋىمىز كەرەك. بۇلار – قىزىل يمپەريا زامانىندا وتارلاۋ ساياساتىنا قارسى شىققانى ءۇشىن قۋدالاۋعا ۇشىراعان، باس بوستاندىعىنان ايرىلعان جانە ەگەمەندىك كەزەڭىندە جەز كەرنەيدىڭ وڭەشىنەن وتكەن ۇلتشىل قوعام قايراتكەرلەرى مەن زيالى قاۋىم وكىلدەرى. راس، بۇلار كوپشىلىك ورىندار مەن كولىكتەردە قىزمەت كورسەتۋشىلەردىڭ مەملەكەتتىك تىلدە سويلەۋىن تالاپ ەتىپ جانجال شىعارعان ەمەس جانە ترامۆاي جۇرگىزۋشىسىنىڭ يا ساتۋشىسىنىڭ ورەسكەل قىلىعى ءۇشىن وبلىس اكىمىن ايىپتاعان جوق.
ەگەر بۇل ازاماتتار ىستەگەن ءاربىر ءىسىن الەۋمەتتىك جەلىلەردە «مەن ءويتتىم، مەن ءبۇيتتىم، مەن ءسويتتىم، اناۋ ويتكەن جوق، مىناۋ بۇيتكەن جوق!» دەگەن سىقىلدى ارزان سوزدەرمەن ايگىلەسە نەمەسە قۇقىق قورعاۋ ورگاندارىنان جازىقسىز جاپا شەككەن ءمۇساپىردىڭ كەيپىنە ەنىپ كوپشىلىكتەن كومەك سۇراسا – الدەقاشان تانىمالدىلىققا يە بولار ەدى! بىراق مۇنداي ءىس-ارەكەتتەرگە ولاردىڭ ار-وجدانى جىبەرمەيدى. ويتكەنى ولار – دەموكراتيا مەن جاريالىلىق زامانىنىڭ ەركەتوتايلارى ەمەس، كەڭەستىك كەزەڭنەن بەرى ساياسي كۇرەستە ءجۇرىپ ەگەمەن ەلدىگىمىزدىڭ نىعايۋىنا شاما-شارقىنشا ۇلەس قوسقان ناعىز پاتريوتتار!
ايتسە دە، وبلىستا ەلىمىزدىڭ وزگە سولتۇستىك وڭىرلەرىندەگى سياقتى ءتىل، ونوماستيكا سالالارىندا پروبلەمالار از ەمەس ەكەنىن ايتۋعا ءتيىستىمىز! بۇلاردى بولات باقاۋوۆقا دەيىنگى اكىمدەر دە تۇبەگەيلى شەشە العان جوق، بولات باقاۋوۆ تا شەشە المايدى، ودان كەيىن اكىم بولاتىندار دا ءبارىن بىردەن شەشۋى نەعايبىل. ءۇش ءجۇز جىلدىق بوداندىق داۋىرىنەن تۇيىندەلىپ قالعان ماسەلەلەردىڭ شەشىلۋى ءالى ونداعان جىلدارعا سوزىلاتىنىنا كۇمان كەلتىرمەيمىن. ويتكەنى، ەلىمىزدىڭ مەملەكەتتىك ءتىل ساياساتى مەن ونوماستيكا ساياساتى جۇمساق، قر ءتىل تۋرالى زاڭى دا بوساڭ. سونىمەن قاتار، ءبىزدىڭ وبلىستىڭ وزىندىك ەرەكشەلىگى بار – قانداستارىمىزدىڭ ۇلەس سالماعى ەلەۋلى باسىمدىققا يە ەمەس، ءارى ساپا جاعىنان ءبارى بىردەي جوعارى دەڭگەيگە كوتەرىلگەن جوق.
ونىڭ ۇستىنە، وڭىردەگى تاۋەلسىز ءورىستىلدى باسىلىمدار جۋرناليستەرى مەن قوعام بەلسەندىلەرى، سونداي-اق رەسپۋبليكالىق پورتالدار تىلشىلەرى ءالى دە مىقتى: وناماستيكا مەن ءتىل ساياساتىن جۇرگىزۋگە نيەتتى اكىمدەردىڭ ءىس-ارەكەتتەرىن جۇرتشىلىققا تەرىس ءتۇسىندىرىپ، ءوزىن قۇبىجىق كەيپىندە كورسەتۋگە تاس-ءتۇيىن دايىن وتىر! ولار ەرلان ارىننىڭ كەزىندە الگىندەي ىستەردى جۇزەگە اسىرىپ ىسىلدى، توسەلدى، ماشىقتاندى.
سول كەزدە باسقا كۇشتەر دە استىرتىن قيمىلداپ، اكىمدى بارىنشا قارالاۋدىڭ ستسەناريىن جاساعان سەكىلدى جانە باستى رولدەردى ويناۋعا جەرگىلىكتى قازاق جۋرناليستەرى مەن ءتىل جاناشىرلارىن تارتقان سياقتى. ماسەلەن، قازىرگى كەزدە وبلىستىق «Ertis» تەلەارناسىنىڭ باسشىسى مىندەتىن اتقارىپ جۇرگەن قازاقتىلدى تەلەجۋرناليست بولات امانباەۆتىڭ رەسپۋبليكالىق ارنادان پاۆلودار وبلىسىن جۇت جايلادى دەگەن سارىندا شىندىقپەن سايكەسپەيتىن حابار تاراتۋىنا بىرەۋلەر ىقپال ەتكەن تارىزدەنەدى. سونداي-اق ەندى پاتريوت ەسەبىندە تانىلىپ جۇرگەن بىرەۋدىڭ اتىشۋلى الەكساندر ۆەرۆەكين دەگەن جۋرناليسكە مەملەكەتشىل، ۇلتشىل اكىم ەرلان ارىندى قازاق ءتىلىنىڭ قاس جاۋى سياقتى سيپاتتاپ سۇحبات بەرۋىندە دە گاپ بار سياقتانادى. ايتا كەتەتىن جايت، ا. ۆەرۆەكين بولسا، ەرتىستىڭ كەرەكۋ ءوڭىرىن جاۋلاعان پاتشا اسكەرلەرىن دارىپتەۋ ماقساتىندا رەسەيدىڭ ومبى قالاسىنان پاۆلودار وبلىسىنا «دوروگامي بۋحگولتسا» اتتى ەكسپەديتسيانىڭ كەلۋىنە باستاماشىلىق تانىتتى جانە «يرتىش ي ەگو كرەپوستي» اتتى دوكۋمەنتالدى فيلم ءتۇسىردى...
قازىرگى جاعداي سول وقيعانىڭ جالعاسى سياقتى ما، قالاي ءوزى؟.. ءبىر جۋرناليستەردىڭ جازعانىنا زەر سالساق، بولات باقاۋوۆتىڭ تۇسىندا پاۆلودار وبلىسى بارلىق كورسەتكىشتەرى بويىنشا قۇلدىراپ، اپاتتى جاعداي شەگىنە جەتىپتى... ءبىر ءتىل جاناشىرىنىڭ سوزىنە قۇلاق تۇرسەك، بولات باقاۋوۆ قازاق ءتىلىنىڭ قاس جاۋى ەكەن...
سونىمەن، بۇرىنعى ستسەناري قايتادان قولعا الىندى ما؟.. ءدال قازىر تاپ باسۋ ايتۋ قيىن. تەك سوڭى قايىرلى بولعاي!


ارمان قاني،
پاۆلودار قالاسى.

پىكىرلەر