تاراز قالاسى ب.د.د 40-36 جىلدارى تۇرعىزىلعان. ۇلى جىبەك جولىنداعى تاريحي-مادەني ورتالىقتاردىڭ ءبىرى. قالا العاش رەت ۆيزانتيا دەرەكتەرىندە 568 جىلدارى اتالادى. ال 630 جىلدارى وسى وڭىرگە ساياحاتتاپ كەلگەن قىتاي ساياحاتشىسى سيۋان-تسزيان: «تارازدىڭ اۋماعى 8-9 لي. بۇل قالادا كوپتەگەن ەلدەردىڭ ساۋداگەرلەرى ايالداپ، تۇرلىشە زاتتار əكەلىپ ساتادى» دەپ جازعان.
اراب ساياحاتشىسى يبن حاۋكال دا قالانى دəل وسىلاي: «تاراز – مۇسىلمانداردىڭ تۇرىكتەرمەن ساۋدا جاسايتىن قالاسى»، دەپ سۋرەتتەيدى. ال، اراپ تاريحشىسى ءال-ماكديسي بولسا: «تاراز – باقتارى مول، تۇرعىندارى تىعىز ورنالاسقان ۇلكەن قالا» - دەگەن مəلىمەتتەر قالدىرادى. ح عاسىردىڭ ورتاسىندا تاراز قالاسى قاراحانيدتەر يمپەرياسىنىڭ ءىرى مادەني ورتالىعى بولدى.
تاراز قالاسىنىڭ كونە نەگىزگى تاريحي ورتالىعى «تسيتادەل» دەپ اتالادى. مۇندا قالانى بيلەۋشىلەردىڭ رەزيدەنتسياسى ورنالاسقان. تسيتادەلگە جاپسارلاس قابىرعامەن قورشالعان قالانىڭ «شاحريستان» دەپ اتالاتىن بولىگىندە زيالى قاۋىمنىڭ، باي ساۋداگەرلەردىڭ، قولونەرشىلەردىڭ ۇيلەرى جانە شىعىس بازارى مەن مەشىت، ال شاحريستان قابىرعالارىنا جاپسارلاس قولونەرشىلەردىڭ شەبەرحانالارى، ۇيلەرى «راباد» ورنالاستى.
ەجەلگى تاراز قالاسىنىڭ اۋماعىندا جۇرگىزىلگەن ارحەولوگيالىق قازبا جۇمىستارىنىڭ ناتيجەسىندە قىشتان جاسالعان سۋ قۇبىرلارى، قوعامدىق مونشالار، مىس-قولا تەڭگەلەر قۇياتىن ورىن، تاس توسەلگەن كوشەلەر جانە باسقا دا قۇرىلىستار تابىلدى.
“رۋحاني جاڭعىرۋ” باعدارلاماسى اياسىندا
جامبىل وبىلسى اكىمدىگىنىڭ مادەنيەت،
ارحيۆتەر جانە قۇجاتتاما باسقارماسى مەن
“ادىرنا”ۇلتتىق پورتالىنىڭ بىرلەسكەن جوباسى
