Taraz qalasy b.d.d 40-36 jyldary turǵyzylǵan. Uly Jibek jolyndaǵy tarıhı-mádenı ortalyqtardyń biri. Qala alǵash ret Vızantııa derekterinde 568 jyldary atalady. Al 630 jyldary osy óńirge saıahattap kelgen Qytaı saıahatshysy Sıýan-zıan: «Tarazdyń aýmaǵy 8-9 lı. Bul qalada kóptegen elderdiń saýdagerleri aıaldap, túrlishe zattar əkelip satady» dep jazǵan.
Arab saıahatshysy Ibn Haýkal da qalany dəl osylaı: «Taraz – musylmandardyń túriktermen saýda jasaıtyn qalasy», dep sýretteıdi. Al, arap tarıhshysy Ál-Makdısı bolsa: «Taraz – baqtary mol, turǵyndary tyǵyz ornalasqan úlken qala» - degen məlimetter qaldyrady. H ǵasyrdyń ortasynda Taraz qalasy Qarahanıdter ımperııasynyń iri mádenı ortalyǵy boldy.
Taraz qalasynyń kóne negizgi tarıhı ortalyǵy «ıtadel» dep atalady. Munda qalany bıleýshilerdiń rezıdenııasy ornalasqan. ıtadelge japsarlas qabyrǵamen qorshalǵan qalanyń «shahrıstan» dep atalatyn bóliginde zııaly qaýymnyń, baı saýdagerlerdiń, qolónershilerdiń úıleri jáne shyǵys bazary men meshit, al shahrıstan qabyrǵalaryna japsarlas qolónershilerdiń sheberhanalary, úıleri «rabad» ornalasty.
Ejelgi Taraz qalasynyń aýmaǵynda júrgizilgen arheologııalyq qazba jumystarynyń nátıjesinde qyshtan jasalǵan sý qubyrlary, qoǵamdyq monshalar, mys-qola teńgeler quıatyn oryn, tas tóselgen kósheler jáne basqa da qurylystar tabyldy.
“Rýhanı jańǵyrý” baǵdarlamasy aıasynda
Jambyl obylsy ákimdiginiń mádenıet,
arhıvter jáne qujattama basqarmasy men
“Adyrna”ulttyq portalynyń birlesken jobasy
