ءيا. اقش-تا 1 شاحتەردىڭ ءولىمى جۇمىس بەرۋشى ءۇشىن — 40 ملن دوللار! سول ءۇشىن، امەريكادا شاحتادا جازاتايىم وقيعانى بولدىرماۋعا تىرىسادى. اۋىر وتەماقى سول ءۇشىن قويىلعان. ال بىزدە شە؟ قانشا؟
نەگە شاحتادا اپات وتە ءجيى بوپ كەتتى؟ باستى سەبەپ – شاحتا يەلەرىنىڭ پايدا تابۋ جولىنداعى ەشنارسەگە قاراماۋى.
2008 جىلى «اباي» شاحتاسىندا 30 شاحتەردىڭ قازا تابۋىنان كەيىن پروكۋراتۋرا ۇلكەن تەكسەرىس جۇرگىزگەن. سودان انىقتاعانى، شاحتاداعى قۇرالداردىڭ 70%-ى ابدەن ەسكىرگەن. باستى جەلدەتۋ جۇيەسى جەلدەتكىشتەرىنىڭ وزدەرىنىڭ نورماتيۆتەرىن ورىنداپ، ءتىپتى ونى 2-2,5 ەسە ارتىق ورىنداعانى انىقتالعان. ولار 60-شى جىلداردان بەرى ءالى قولدانىلىپ كەلەدى. ءارى 1967-1982 جىلى شىعارىلعان ەلەكتروۆوزدار قولدانىلادى.
ستاتسيونارلىق كونۆەيلەردىڭ 70%-ى ەسكىرگەن. مۇنداي جاعدايدا جۇمىس اتقارۋ - كۇندەلىكتى ولىمگە تاۋەكەل ەتۋمەن تەڭ. بۇل پروبلەمالار ءبىر كۇندە قالىپتاسقان جوق. «ارسەلور ميتتال» باسشىلىعى شاحتالاردى مودەرنيزاتسيالاۋعا قانشا قارجى جۇمسادى؟ نە تەحنيكا الىپتى، وسى ۋاققا دەيىن؟ الدە سوۆەتتىك قۇرالداردى توزعانشا قولدانىپ قالۋعا تىرىسىپ جاتىر ما، ءالى كۇنگە؟!
شاحتەردىڭ جاعدايى قالاي؟
كەنشىلەردىڭ ايلىقتارىنىڭ ورتاشا كورسەتكىشى 150 مىڭ تەڭگەنىڭ اينالاسىندا. مۇنداي قاراجاتقا شاحتەر قالاي كۇن كورمەك؟
بۇنى از كورگەندەي، شاحتەرلەردى زەينەتكە 63 جاسىنان شىعارامىز. ودان ەرتەرەك شىعۋىنا مۇمكىندىك جوق. وسى شەشىمگە قول قويعانداردىڭ وزدەرىن 63 جاسىندا شاحتانىڭ جۇمىسىنا سالىپ كورۋ كەرەك ەدى... قالاي بولار ەكەن. ادام ومىرىنە سونشالىقتى سەلقوس قارادى دەپ جۇرگەن كەڭەس وكىمەتىنىڭ ءوزى مۇنداي قادامعا بارماعان.
كەلەسى ماڭىزدى ماسەلە - شاحتەرلەردىڭ قۇقىقتىق تۇرعىدان قورعالماۋى. قازىرگى جاعداي بويىنشا، جۇمىس بەرۋشى جۇمىستان شىعارا سالۋى وپ-وڭاي. The Sunday گازەتى ءتىپتى، قازاق شاحتەرلەرىنىڭ جۇمىسىن قۇلداردىڭ ەڭبەگىمەن تەڭەگەنى بار.
ولاردىڭ جۇمىستارى دەنساۋلىققا اسا زيان. بىراق، كەڭەس بيلىگى كەزىندەگىدەي دەمالىسقا جىبەرۋ، ارنايى ەمحانانىڭ بولۋى سىندى جۇيە تولىعىمەن قيراعان.
قىسقاسى، قازاق شاحتەرىنىڭ بۇگىنگى بەينەسى – ايلىعى از، جۇمىسىنا بارسا، امان-ەسەن كەلە مە بەلگىسىز، جۇمىستان شىعارا سالۋى وڭاي، ەسكى تەحنولوگيامەن جۇمىس ىستەۋىمەن قاتار، قايتىس بولا قالعان جاعدايدا وتباسىنا بولماسىز جاردەماقى بەرىلەدى.
قايتپەك كەرەك؟
بىرىنشىدەن، گەرمانيانىڭ، اقش-تىڭ ۇزدىك جۇيەلەرىن ءوزىمىزدىڭ مەملەكەتكە لايىقتى كوشىرۋ قاجەت. لايىقتى قاراجات تولەنۋى مەن قاتار زەينەت جاسى قايتا قاراستىرىلۋى ءتيىس. شاحتەر قايتىس بولعانى ءۇشىن جۇمىس بەرۋشى ۇلكەن قاراجات تولەۋ جۇيەسىن ەندىرۋ قاجەت. بۇل ارقىلى شاحتا باسشىلىعىن تەحنولوگيالاردى جاڭارتۋعا ماجبۇرلەيتىن بولامىز.
ەكىنشىدەن، تەكسەرەتىن ۇيىمدار قاتاڭ پوزيتسياعا ءوتۋى ءتيىس. شاحتاعا تەكسەرىسكە باراتىن ينسپەكتورلار 60-70-شى جىلدارداعى ينسترۋكتسيامەن جۇمىس جاساۋعا ءماجبۇر. بۇگىندە وسىنداي 230-عا جۋىق قۇجات قايتا قاراۋدى تالاپ ەتەدى.
ۇشىنشىدەن، بولاشاقتا مەملەكەتتەگى شاحتالاردى وتاندىق كومپانيالارعا قايتارۋ ماسەلەسىن كوتەرۋ قاجەت. قىسقاسى، ەلىمىزدى اسىراپ وتىرعان ەڭبەك ادامدارىنىڭ ەڭبەگى لايىقتى باعالانۋى ءتيىس.
نۇربەك بەكباۋ،
"ادىرنا" ۇلتتىق پورتالى
