NURBEK BEKBAÝ: AQSh-ta 1 shahterdiń ólimi $40 mln

2725
Adyrna.kz Telegram

Iá. AQSh-ta 1 shahterdiń ólimi jumys berýshi úshin — 40 mln dollar! Sol úshin, Amerıkada shahtada jazataıym oqıǵany boldyrmaýǵa tyrysady. Aýyr ótemaqy sol úshin qoıylǵan. Al bizde she? Qansha?

Nege shahtada apat óte jıi bop ketti? Basty sebep – shahta ıeleriniń paıda tabý jolyndaǵy eshnársege qaramaýy.

2008 jyly «Abaı» shahtasynda 30 shahterdiń qaza tabýynan keıin prokýratýra úlken tekseris júrgizgen. Sodan anyqtaǵany, shahtadaǵy quraldardyń 70%-y ábden eskirgen. Basty jeldetý júıesi jeldetkishteriniń ózderiniń normatıvterin oryndap, tipti ony 2-2,5 ese artyq oryndaǵany anyqtalǵan. Olar 60-shy jyldardan beri áli qoldanylyp keledi. Ári 1967-1982 jyly shyǵarylǵan elektrovozdar qoldanylady.

Staıonarlyq konveılerdiń 70%-y eskirgen. Mundaı jaǵdaıda jumys atqarý - kúndelikti ólimge táýekel etýmen teń. Bul problemalar bir kúnde qalyptasqan joq. «Arselor Mıttal» basshylyǵy shahtalardy modernızaııalaýǵa qansha qarjy jumsady? Ne tehnıka alypty, osy ýaqqa deıin? Álde Sovettik quraldardy tozǵansha qoldanyp qalýǵa tyrysyp jatyr ma, áli kúnge?!
Shahterdiń jaǵdaıy qalaı?

Kenshilerdiń aılyqtarynyń ortasha kórsetkishi 150 myń teńgeniń aınalasynda. Mundaı qarajatqa shahter qalaı kún kórmek?
Buny az kórgendeı, shahterlerdi zeınetke 63 jasynan shyǵaramyz. Odan erterek shyǵýyna múmkindik joq. Osy sheshimge qol qoıǵandardyń ózderin 63 jasynda shahtanyń jumysyna salyp kórý kerek edi... Qalaı bolar eken. Adam ómirine sonshalyqty selqos qarady dep júrgen Keńes ókimetiniń ózi mundaı qadamǵa barmaǵan.

Kelesi mańyzdy másele - shahterlerdiń quqyqtyq turǵydan qorǵalmaýy. Qazirgi jaǵdaı boıynsha, jumys berýshi jumystan shyǵara salýy op-ońaı. The Sunday gazeti tipti, qazaq shahterleriniń jumysyn quldardyń eńbegimen teńegeni bar.
Olardyń jumystary densaýlyqqa asa zııan. Biraq, Keńes bıligi kezindegideı demalysqa jiberý, arnaıy emhananyń bolýy syndy júıe tolyǵymen qıraǵan.

Qysqasy, qazaq shahteriniń búgingi beınesi – aılyǵy az, jumysyna barsa, aman-esen kele me belgisiz, jumystan shyǵara salýy ońaı, eski tehnologııamen jumys isteýimen qatar, qaıtys bola qalǵan jaǵdaıda otbasyna bolmasyz járdemaqy beriledi.

Qaıtpek kerek?

Birinshiden, Germanııanyń, AQSh-tyń úzdik júıelerin ózimizdiń memleketke laıyqty kóshirý qajet. Laıyqty qarajat tólenýi men qatar zeınet jasy qaıta qarastyrylýy tıis. Shahter qaıtys bolǵany úshin jumys berýshi úlken qarajat tóleý júıesin endirý qajet. Bul arqyly shahta basshylyǵyn tehnologııalardy jańartýǵa májbúrleıtin bolamyz.

Ekinshiden, tekseretin uıymdar qatań pozıııaǵa ótýi tıis. Shahtaǵa tekseriske baratyn ınspektorlar 60-70-shy jyldardaǵy ınstrýkııamen jumys jasaýǵa májbúr. Búginde osyndaı 230-ǵa jýyq qujat qaıta qaraýdy talap etedi.

Úshinshiden, bolashaqta memlekettegi shahtalardy otandyq kompanııalarǵa qaıtarý máselesin kóterý qajet. Qysqasy, elimizdi asyrap otyrǵan eńbek adamdarynyń eńbegi laıyqty baǵalanýy tıis.

Nurbek Bekbaý,

"Adyrna" ulttyq portaly

Pikirler