بۇحار جىراۋ كەسەنەسى بۇحار جىراۋ اۋدانى، دالبا تاۋىنىڭ ەتەگىندە ورنالاسقان.
بۇقار جىراۋ قالقامانۇلى (1668—1781) — قازاقتىڭ ۇلى جىراۋى، 18 ع. جوڭعار باسقىنشىلارىنا قارسى قازاق-جوڭعار سوعىسىنىڭ باستاۋشىسى ءارى ۇيىمداستىرۋشىسى اتاقتى ابىلاي حاننىڭ اقىلشىسى.
شىققان تەگى ارعىن تايپاسىنىڭ قارجاس رۋىنان. زامانىنداعى سىنشىلار ونى «كومەكەي اۋليە» دەپ اتاعان. سويلەگەندە كومەكەيى بۇلكىلدەپ، اۋزىنان تەك ولەڭ ءسوز توگىلەدى ەكەن.
بۇقار جىراۋ قازاق حالقىنىڭ جوڭعار باسقىنشىلىعى تۇسىندا، ەلدىڭ بولاشاعى قىل ۇستىندە تۇرعان كەزدە ءومىر ءسۇرىپ، سول الماعايىپ زامانداعى كۇردەلى ماسەلەلەرگە ءوز جىرلارىمەن جاۋاپ بەرە ءبىلدى. وسىنداي اۋىر ساتتەردە ابىلاي حانعا دۇرىس كەڭەس بەرىپ، ەل-جۇرتتى باسقىنشى جاۋعا قارسى كۇرەستە بىرىكتىرۋگە، ءبىر تۋدىڭ استىنا توپتاستىرۋعا كۇش سالدى. ءوزىنىڭ ساياسي-الەۋم. ءماندى جىر-تولعاۋلارىمەن سول جالىندى كۇرەستىڭ جىرشىسىنا اينالدى. وسى ماقساتتا ول ابىلاي حاندى بىردەن-ءبىر قاجەتتى باسشى ساناپ، وعان حالىق بىرلىگىن ساقتاپ قالاتىن كوسەم تۇرعىسىندا ۇلكەن سەنىم ارتتى. ابىلاي حان دا سول بيىك تالاپتان تابىلىپ، ەلدىڭ بىرلىگى مەن جارقىن بولاشاعى ءۇشىن جان اياماي قىزمەت ەتتى.
جىراۋ سول ازاتتىق جولىندا ولىمگە باس بايلاپ، ەرلىكتىڭ نەبىر عاجايىپ ۇلگىلەرىن كورسەتكەن حان مەن ونىڭ باتىرلارىن جىرعا قوسىپ، ولاردىڭ وشپەس ادەبي بەينەلەرىن جاسادى. اسىرەسە، ابىلاي حاننىڭ كورەگەندىگى مەن دانالىعىن، اۋىر كەزەڭ، قيىن ساتتەردە ەل ۇيىتقىسى بولا بىلگەنىن اسقاق جىرلادى:
“قايعىسىز ۇيقى ۇيىقتاتقان، حانىم-اي،
قايىرۋسىز جىلقى باقتىرعان، حانىم-اي،
قالىڭسىز قاتىن قۇشتىرعان، حانىم-اي.
ءۇش جۇزدەن ءۇش كىسىنى قۇربان قىلسام،
سوندا قالار ما ەكەن قايران جانىڭ-اي!”.
“رۋحاني جاڭعىرۋ” باعدارلاماسى اياسىندا
قاراعاندى وبلىستىق مادەنيەت، مۇراعات
جانە قۇجاتتاما باسقارماسى مەن “ادىرنا”
ۇلتتىق پورتالىنىڭ بىرلەسكەن جوباسى
