شەتەلدە قازاقتىڭ اتىن تانىتىپ جۇرگەن عالىمدارىمىز وتە كوپ. سولاردىڭ ءبىرى – نۇعمان جارقىناي نوكەربانقىزى. ول الماتى وبلىسى، كەگەن اۋدانىنىڭ جىلىساي اۋىلىندا دۇنيەگە كەلگەن. پورتالىمىزدىڭ ءتىلشىسى بۇگىندە اقش-تا قىزمەت اتقاراتىن نانوتەحنولوگپەن تىلدەسىپ، از-كەم سۇقباتقۇردى.
– جارقىناي حانىم، عىلىمعا دەگەن قىزىعۋشىلىعىڭىز قالاي وياندى؟
– عىلىمعا دەگەن قىزىعۋشىلىعىمدى ستۋدەنت كەزىمدە انىق بايقاي باستادىم. مەكتەپتى ۇزدىك اياقتاعاننان كەيىن لەنين اتىنداعى قازاق پوليتەحنيكالىق ينستيتۋتىنىڭ (قازىرگى ق.ي.ساتباەۆ اتىنداعى قازاق ۇلتتىق تەحنيكالىق زەرتتەۋ ۋنيۆەرسيتەتى – رەد.) مەتاللۋرگيا فاكۋلتەتىنە ءتۇسىپ، وقۋىمدى جالعاستىردىم. بەس جىل «مەتالتانۋ جانە مەتالداردى تەرميالىق وڭدەۋ» ماماندىعىندا ءبىلىم الدىم. ۋنيۆەرسيتەتتىڭ ەكىنشى كۋرسىنان باستاپ عىلىمي جەتەكشىم بايىمبەتوۆ نۇرباي ارىقۇلىنىڭ زەرتحاناسىندا ىزدەندىم. وسىلايشا زەرتتەۋگە دەگەن قىزىعۋشىلىعىمنىڭ ويانعانىن ءتۇسىندىم. جوعارى وقۋ ورنىن قىزىل ديپلوممەن تامانداعان سوڭ، اراعا ءۇش جىل سالىپ، اسپيرانتۋراعا قابىلداندىم. وسىلايشا تەحنيكا عىلىمدارىنىڭ كانديداتى دارەجەسىن الدىم.
– 60 جىلدىق تاريحى بار داللاستاعى تەحاس ۋنيۆەرسيتەتى – ينجەنەريا جانە بيومەديتسينالىق عىلىمدار بويىنشا ماماندانعان بەلگىلى يننوۆاتسيالىق حالىقارالىق ينستيتۋت. جۇمىسقا شاقىرتۋدى قالاي الدىڭىز؟
– 2005 جىلى اقش-تىڭ CRDF (Civilian Research and Development Foundation) ازاماتتىق زەرتتەۋلەر مەن دامۋ قورى بۇرىنعى كەڭەس وداعىنىڭ 15 رەسپۋبليكاسىنىڭ عالىمدارى اراسىندا بايقاۋ جاريالادى. 5 گرانتتىڭ ءبىرىن ۇتىپ الىپ، ماسساچۋسەتس شتاتىنداعى بوستون قالاسىندا وتكەن MRS (Material Research Society) عىلىمي زەرتتەۋ كونفەرەنتسياسىنا قاتىستىم. ول ماعان الەمدىك وزىق تەحنولوگيالارمەن تانىسىپ، اتاقتى عالىمدارمەن كەزدەسۋگە مۇمكىندىك بەردى. سول كەزدەن باستاپ ءبىزدىڭ ەلدەگى عىلىمعا دەگەن ويىم وزگەرە باستادى. بىرنەشە جىل اقش-تىڭ عالىمدارىمەن بىرگە ءتۇرلى جوبالار جاساپ، قازۇتۋ-دا وقىتۋشى بولىپ جۇمىس ىستەدىم. 2010 جىلدىڭ ناۋرىز ايىندا 3 ايعا داللاستاعى تەحاس ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ (The University of Texas at Dallas (UTD) — رەد.) نانوتەحنولوگيا ينستيتۋتىنا عىلىمي قىزمەت اتقارۋعا شاقىرىلدىم. باسشىلىق ەڭبەگىمدى جوعارى باعالاپ، سول جىلدىڭ قىركۇيەك ايىندا تاعى ءبىر جىلعا شاقىرتۋ جىبەردى. بۇل جولى وزىممەن بىرگە بالالارىمدى الىپ كەلۋگە رۇقسات بەردى. ءبىر جىلدىڭ ىشىندە UTD مەن قازۇتۋ-دىڭ اراسىندا ۇلكەن جوبا جاسادىق. سول جوبانى ىسكە اسىرۋ ءۇشىن تاعى 3 جىل UTD-دە قىزمەت ەتتىم. قازۇتۋ-داعى كافەدرامدا كومىرتەك نانوتۇتىكتەرىن وندىرەتىن زەرتحانانى جاساۋعا ۇلەسىمدى قوستىم. كوپ جىلدار بويى ۋنيۆەرسيتەت دەڭگەيىندەگى عىلىممەن اينالىسقاندىقتان، ودان دا تەرەڭىرەك عىلىم دەڭگەيىنە اۋىسقىم كەلگەنىن ءتۇسىندىم. سودان Lintec NSTC جاپون-امەريكالىق نانو-عىلىم جانە تەحنولوگيا ورتالىعىنا عىلىمي قىزمەتكەر رەتىندە جۇمىسقا الىندىم. بۇل كومپانيادا قىزمەت ەتكەلى بەرى نە سەبەپتى جاپونيانىڭ الدىڭعى قاتارداعى مەملەكەت ەكەنىن تۇسىنگەندەيمىن.
– ناقتىلاي كەتسەڭىز...
– بۇل ەلدە «كۇرىشتىڭ ارقاسىندا كۇرمەك سۋ ىشەدى» دەگەن بولمايدى. ءار اپتانىڭ اياعىندا ىستەگەن جۇمىسىڭ، جاڭادان ۇيرەنگەن تاسىلدەرىڭ جانە جاساعان جاڭا جوبالارىڭ جايلى جازباشا تۇردە پرەزەنتاتسيا جاساۋ مىندەتتەلەدى. ەگەر ءسىزدىڭ جاڭا، تىڭ باستاماڭىز بولسا، ءارى ودان ناتيجە شىعاتىنىن كورسەتە الساڭىز، بىردەن قۇپتايدى. كەرەكتى ماتەرالدارىڭىزدى دا بىردەن اپەرەدى. ءسىز زەرتحانا دەڭگەيىندەگى ءپروتوتيپتى جاساپ شىقساڭىز، ءارى قاراي جاپونياداعى ءوندىرىس زاۋىتىندا وندىرە باستايدى. جالپى عىلىمعا دەگەن قولداۋ جوعارى.
– ال قازاقستان عالىمدارعا قانشالىقتى كوڭىل بولىنەدى؟
– شەتەلدە جۇرگەن عالىمدار وزدەرىنە جاسالعان مۇمكىندىكتەردى باعالايدى. ءبىزدىڭ ەلدە مىقتى عالىمدار كوپ، بىراق ولار بار پوتەنتسيالىن اشا المايدى. ويتكەنى مامانداردا مۇمكىندىك جوق.
– قازاق رەتىندە، عالىم رەتىندە ءسىزدى قانداي ماسەلە مازالايدى؟
– قازاقستاندىق ءبىر عىلىمي جۋرنالدا ەكى جىل بويى كوررەكتور بولدىم. رەداكتسياعا كەلگەن ماقالالاردى وقىپ، قارنىم اشۋشى ەدى. ەگەر عىلىمعا بولىنگەن قارجى سول سالادا تولىق پايدالانىلسا، قازاق عىلىمى دا الدىڭعى دەڭگەيگە شىعار ەدى.
– بولاشاقتا ەلگە ورالىپ، شاكىرت تاربيەلەۋىڭىز مۇمكىن بە؟
– ەگەر مەنىڭ پىكىرىمە قۇلاق اسىپ، شاكىرت تاربيەلەۋگە مۇمكىندىك بەرەتىن بولسا، ارينە، كەلەر ەدىم.
– اڭگىمەڭىزگە كوپ راقمەت! جۇمىسىڭىزعا ساتتىلىك تىلەيمىز!
«ادىرنا» ۇلتتىق پورتالى
