باسپانا جىرى: 75 باپ قايدا، باسپانا قايدا؟

2609
Adyrna.kz Telegram

زاڭ جۇزىندە قر «تۇرعىن ءۇي قاتىناستارى تۋرالى» زاڭىنىڭ 75 بابىندا جازىلعانداي، قر ءار ازاماتىنا تيەسىلى 10-15 سوتىق جەر نە الەۋمەتتىك جاعدايىمەن رەتتەلەتىن پاتەر الۋ قۇقىعى ەسكەرىلمەيتىن كورىنەدى.

ءالى 2013 جىلدان بەرى ەكس-پرەزيدەنت ن. ءا. نازارباەۆتىڭ جولداۋىنداعى «قولجەتىمدى باسپانا – 2020» باعدارلاماسى بويىنشا 2012 جىلدىڭ قاڭتار-قىركۇيەك ايلارىندا قارجىلاندىرۋدىڭ بارلىق كوزدەرى ارقىلى 281,6 ميلليارد تەڭگە ينۆەستيتسيا تارتىلىپ، 6,6 ملن. شارشى مەتر تۇرعىن ءۇي سالىنۋى ءتيىس بولاتىن جانە ول جىلى العاشقى 1573 پاتەر سالىنىپ، پايدالانۋعا بەرىلدى. سول جىلى تاعى 6000 پاتەر قۇرىلىس ۇستىندە ەدى. جولداۋدا ايتىلعانداي، ءساتىن سالسا، 2020 جىلعا دەيىن 49 مىڭ پاتەر قۇرىلىسى اياقتالىپ، قولدانۋعا بەرىلۋى كەرەكتىن. الايدا پاتەرلەر تەگىن بەرىلەدى دەگەن ءسوز بولعان جوق. جولداۋداعى مىندەتتەردى تولىعىمەن ورىنداۋ ءۇشىن ۇزاق مەرزىمگە جالعا بەرۋ، ودان كەيىن ساتىپ الۋدىڭ ەكى ءتۇرلى جولىن قاراستىرۋ كەرەك ەكەنى ايتىلدى. ارينە، ءۇيدى تەك قاراجاتى بارلار عانا جالداي الادى. بىراق تۇرعىن ۇيگە تىزىمگە تۇرىپ قويعان ادامداردىڭ قولىنا ءبىر شارشى مەتر دە تيمەدى. ءبىزدىڭ ەلىمىزدە 2017 ج. كورسەتكىشتەرى بويىنشا باسپاناعا مۇقتاج 2 ملن 300 مىڭ ادام رەسمي تۇردە تىركەلگەن ەكەن، ال تىركەلمەگەندەرى ودان دا كوپ. 2017 جىلى ولاردىڭ استاناداعى سانى دا 100 مىڭعا جۋىقتاپ قالىپتى. ال تۇرعىن ءۇي الۋ كەزەگىندە باس قالامىزدا 40 مىڭ وتباسى تۇر دەسەدى. «كازجيلستروي-كووپەراتسيا» كووپەراتيۆى مەكتەپتەر مەن اۋرۋحانالاردا وتكىزگەن الەۋمەتتىك زەرتتەۋ بويىنشا قىزمەتكەرلەردىڭ 65-70%-ى جالدامالى پاتەرلەردە تۇراتىنى انىقتالدى. بۇل ۇرپاعىمىزدىڭ ءبىلىمى مەن دەنساۋلىعىنا جاۋاپ بەرەتىن مۇعالىمدەر مەن دارىگەرلەردىڭ ۇشتەن ەكىسى ءۇيسىز-كۇيسىز ءجۇر دەگەن ءسوز. ولاردىڭ كۇيى جۇمىس ساپاسىن تومەندەتەتىنى ايدان انىق. ءۇيسىز جۇرگەن جاس وتاۋلاردىڭ جاعدايلارى ءتىپتى اۋىر. ادەتتە بۇلار ەرىنىڭ ءبىر جالاقىسىنا ءومىر سۇرەدى. ول تابىستىڭ جارتىسىن «بالاسىنىڭ اۋزىنان جىرىپ» پاتەر جالىنا تولەيدى. ەندەشە جاس جانۇيا بالالارىمەن مولشەرى 40-75 مىڭ بولاتىن جارتى ايلىققا ءومىر ءسۇرىپ، بالالارىن تاربيەلەپ، وقىتۋ نە پاتەر جالىن تولەۋ شەشىمىنىڭ ەكى ورتاسىندا قالىپ وتىر.

«نۇرلى جەر» باعدارلاماسى بويىنشا جاس وتباسىلاردى تۇرعىن ۇيمەن قامتاماسىز ەتۋ كەرەك ەدى. الايدا «نۇرلى جەر» باعدارلاماسىنىڭ ماقساتى بويىنشا كوپپاتەرلى ۇيلەر قۇرىلىسى مەن جەكە تۇرعىن ءۇي قۇرىلىسىن دامىتۋ اياسىندا حالىقتى قولجەتىمدى باسپانامەن قامتاماسىز ەتۋ بولعانمەن، مۇندا دا كەزەكتە تۇرعاندار شەگەرىلىپ، ءۇي الۋ جاعدايىن قاراجاتى بارلار ءۇشىن عانا ىڭعايلاستىرعان ەكەن. رەسمي دەرەكتەر بويىنشا 7 جىلدا وسى ساناقتان ارتىق ادام پاتەرمەن قامتاماسىز ەتىلگەنى ەش جەردە جاريالانبادى. ق-ج. كەمەلۇلى توقاەۆتىڭ 2021 جىلعى جولداۋىندا «باسپانا حيت» جانە «7-20-25» سياقتى تۇرعىن ءۇي باعدارلامالارىنىڭ مەرزىمى تاياۋ ارادا اياقتالاتىنى ايتىلعان، بىراق حالىقتا قۇرىلىس جۇمىستارىنىڭ دا ۋاقىتىلى اياقتالعانىنا كۇمان بار. سەبەبى m.alashainasy.kz اقپاراتتىق اگەنتتىگى «ورالعا قاراستى زاشاعان كەنتىندەگى جاڭا شاعىن اۋداندا 2020 جىلعا دەيىن قۇنى 35 ملرد. تەڭگە تۇراتىن جالپى الاڭى 280 مىڭ شارشى مەتر 40-تان استام تۇرعىن ءۇيدى سالىپ ءبىتىرۋ كوزدەلۋدە – دەپ حابارلاعان بولاتىن. مۇندا مەملەكەتتىك باعدارلامالارعا سايكەس 10,6 ملرد. تەڭگەگە جالپى الاڭى 90 مىڭ شارشى مەتر 14 ءۇي ىسكە قوسىلۋ جوسپارلانعان ەدى. الاشاينانىڭ پايىمداۋىنشا، بۇد رەكوردتىق كورسەتكىش دەۋگە بولادى. سونىڭ ىشىندە «نۇرلى جەر» باعدارلاماسىنا سايكەس 9 ءۇي سالىنىپ، 1004 پاتەر كەزەكتە تۇرعاندارعا بەرىلۋ كوزدەلدى. بارلىعى 1562 پاتەر 5 مىڭنان استام قالا تۇرعىنىن باسپانامەن قامتىماق بولاتىن. الايدا بۇل ماقالا 2016 جىلدىڭ 14 اقپانىندا شىقتى، ال زاشاعان كەنتىندە ماجىلىسمەندەردىڭ ەسەبى بويىنشا 2019 جىلى جالپى، ورال-ساراتوۆ تراسساسى بويىندا بەكىتىلگەن قۇجاتقا سايكەس 9 ءۇي سالۋ جوسپارعا ەندى جانە سول جىلى 7-ءنىڭ قۇرىلىس جۇمىسى باستالعان بولاتىن. ەگەر 3 جىلدا ءالى تەك 9 قاباتتى 9 ءۇيدىڭ عانا ماسەلەسى قاراستىرىلىپ جاتقان بولسا، وندا 40 مىڭنان استام ءۇيدى 2020 جىلعا دەيىن قالاي بىتىرمەك ەدى، دەگەن ورىندى سۇراق تۋىندايدى.

بۇگىنگى تاڭدا primerministr.kz رەسمي اقپاراتتىق رەسۋرسىنىڭ حابارلاۋىنشا، قر پرەزيدەنتى ق-ج. توقاەۆ نارىقتىق يپوتەكا ستاۆكاسى ءالى دە جوعارى جانە جۇرتتىڭ بارىنە بىردەي قولجەتىمدى ەمەس ەكەنىن ايتتى. وسىعان وراي، بىرىڭعاي تۇرعىن ءۇي باعدارلاماسى ازىرلەنەتىن بولادى.

- ۇلتتىق دامۋ ينستيتۋتىنا اينالاتىن «وتباسى بانكى» ونىڭ اكىمشىسى بولىپ بەلگىلەنەدى. بانك الدىندا «ءبىر تەرەزە قاعيداتى» بويىنشا ەسەپ جۇرگىزىپ، ازاماتتارعا تۇرعىن ءۇي ءبولۋ مىندەتى تۇر – دەدى ول.

قاسىم-جومارت كەمەلۇلى بۇعان دەيىن زەينەتاقى جيناعىن مەرزىمىنەن بۇرىن پايدالانۋ تۋرالى باستامانىڭ وڭ اسەرى تۋرالى ايتتى. سونداي-اق، بۇل ادامداردىڭ جۇمىس بەرۋشىلەردەن ءوز ەڭبەكاقىسىن اشىق تۇردە تالاپ ەتۋىنە مۇمكىندىك بەردى. زەينەتاقى جيناعىنىڭ ارتىق مولشەرىن تۇرعىن-ءۇي ساتىپ الۋ ماقساتىندا «وتباسى بانكىندەگى» ەسەپشوتقا اۋدارۋ كەرەك دەگەن ۇسىنىس بەردى.
- سونىمەن قاتار، بۇل قادام جۇرتتىڭ قاراجات جيناۋدى جانە ونى ساۋاتتى جۇمساۋدى داعدىعا اينالدىرۋىنا مۇمكىندىك بەرەدى – دەدى پرەزيدەنت.

ازىرگە تۇرعىن-ءۇي الۋدى جەڭىلدەتۋدىڭ جولى وسى عانا، ەندى بۇل باعدارلامانىڭ ناتيجەسى دە تەك ۋاقىت ەنشىسىندە.

رامازان ەسماعامبەت

پىكىرلەر