ەلىمىزدەگى جوعارى وقۋ ورىندارىنىڭ ءبىلىم بەرۋ قىزمەتىنە قويىلاتىن تالاپتار وزگەردى. جاڭاشىلدىقتار ماماندىقتارعا بايلانىستى ەنگىزىلدى جانە جوعارى ءبىلىمنىڭ پراكتيكالىق باعدارلانۋىن كۇشەيتۋگە باعىتتالعان، دەپ حابارلايدى "ادىرنا" ۇلتتىق پورتالى مينيسترلىكتىڭ Facebook-تەگى پاراقشاسىنا سىلتەمە جاساپ.
ماسەلەن، ەگەر بۇرىن-سوڭدى «پەداگوگيكالىق عىلىمدار» باعىتى بويىنشا وقىتۋشىلاردىڭ 45%-ىندا عىلىمي دارەجەنىڭ بولۋى مىندەتتى بولسا، ال قازىر بۇل كورسەتكىش كەمىندە 50%-دى قۇرايدى. بۇدان باسقا، جوعارى وقۋ ورىندارى دۋالدىق وقىتۋ جۇيەسىن ەنگىزىپ، ىسكە اسىرۋى قاجەت. ياعني، ستۋدەنتتەر ءبىلىم بەرۋ ۇيىمدارىندا تاجىريبەدەن ءوتىپ، جوو-دا وقۋ كەزىندە پراكتيكالىق داعدىلاردى الۋى ءتيىس. ول ءۇشىن ۋنيۆەرسيتەتتەر ءبىلىم بەرۋ ۇيىمدارىمەن جانە سالالىق مەكەمەلەرمەن تىعىز بايلانىستا بولۋى قاجەت. وتكەن جىلى پەداگوگتەردى دايارلاۋ بويىنشا تالاپتار ەنگىزىلگەن. اتاپ ايتساق، ءبىلىم بەرۋ باعدارلامالارىنىڭ پەداگوگتىڭ كاسىبي ستاندارتىنا سايكەستىگى جانە بەيىندى باعىت بويىنشا كەمىندە 7 ليتسەنزيانىڭ بولۋى قاجەتتىگى تۋرالى. بۇل پەداگوگيكالىق باعىتتار بويىنشا ءبىلىم بەرەتىن جوعارى وقۋ ورىندارىنىڭ سانىن 86-دان 55-كە دەيىن قىسقارتۋعا مۇمكىندىك بەردى. وسى تالاپتارعا سايكەس كەلەتىن جوعارى وقۋ ورىندارىنىڭ سانى ودان دا از بولعاندىقتان، ليتسەنزيالاردى قايتارۋ بويىنشا جۇمىس جالعاساتىن بولادى. مۇنداي جاڭاشىلدىقتاردىڭ ناتيجەسىندە پەداگوگتەردى ساپالى ءبىلىم بەرۋ باعدارلامالارى مەن بىلىكتى وقىتۋشىلار قۇرامى بار، سونداي-اق ءتيىستى ماتەريالدىق-تەحنيكالىق بازامەن جابدىقتالعان ۋنيۆەرسيتەتتەر عانا دايىندايتىن بولادى.
«دەنساۋلىق ساقتاۋ» باعىتىنا كەلەتىن بولساق، وقىتۋشىلاردىڭ قۇرامى مەن دارەجەسى بويىنشا تالاپتار وزگەرىسسىز قالدى. بىراق ەندى بەيىندى پاندەردى جۇرگىزەتىن وقىتۋشىلاردىڭ 50%-ىندا دەنساۋلىق ساقتاۋ ۇيىمدارىندا كەمىندە 5 جىل پراكتيكالىق جانە كلينيكالىق جۇمىس تاجىريبەسى بولۋى ءتيىس. بۇعان دەيىن دەنساۋلىق ساقتاۋ سالاسىنداعى وقىتۋشىلارعا مۇنداي تالاپتار قويىلماعان. باكالاۆريات تۇلەكتەرىنىڭ جۇمىسقا ورنالاسۋ كورسەتكىشى ولاردىڭ جالپى سانىنىڭ كەمىندە 80%-ىن قۇراۋى ءتيىس، ال بۇرىن 50% جەتكىلىكتى بولاتىن.
«ساۋلەت جانە قۇرىلىس» باعىتى بويىنشا وقىتۋشىلارعا كەمىندە 5 جىل پراكتيكالىق جۇمىس تاجىريبەسىنىڭ بولۋى تۋرالى تالاپ العاش رەت ەنگىزىلىپ وتىر. مۇنداي وقىتۋشىلاردىڭ سانى پەداگوگتەردىڭ جالپى سانىنان 50%-دان كەم بولماۋى ءتيىس. سونداي-اق وقىتۋشىلار كەمىندە 5 جىلدا ءبىر رەت عىلىمي-زەرتتەۋ، ىزدەستىرۋ، جوبالاۋ جانە وندىرىستىك ۇيىمداردا بىلىكتىلىگىن ارتتىرۋى قاجەت. بۇدان باسقا، جوعارى وقۋ ورىندارىندا ەندى مامانداندىرىلعان اۋديتوريالار (قۇرىلىس ماتەريالدارى مەن قۇرىلىس فيزيكاسى بويىنشا، ستۋديالىق ساباقتار ءۇشىن، گيپس فيگۋرالار قورى بار ماكەتتىك شەبەرحانا، ساۋلەت بولشەكتەرى، مولبەرتتەر جانە ت.ب.) جانە ارنايى ماتەريالدارى بار 3D-پرينتەرلەرمەن جابدىقتالعان زەرتحانالاردىڭ بولۋى تالاپ ەتىلەدى.
«قۇقىق» باعىتى بويىنشا ستۋدەنتتەرگە جىل باسىنان 72 جوو ءبىلىم بەردى، بۇگىندە ولاردىڭ سانى 67-گە دەيىن قىسقاردى. دەگەنمەن، ولاردىڭ كوپشىلىگىندە ءبىلىم ساپاسى كوڭىل كونشىتپەيدى. سوندىقتان ولاردىڭ ءبىلىم بەرۋ باعدارلامالارىنا قويىلاتىن تالاپتار كۇشەيتىلدى. العاش رەت وقىتۋشىلاردىڭ كەم دەگەندە 60%-ى كەمىندە 5 جىل تاجىريبەسى بار زاڭگەرلەر بولۋى كەرەك دەگەن تالاپ ەنگىزىلدى. عىلىمي دارەجەدەن وتكەن وقىتۋشىلار سانى 50%-عا دەيىن ءوسۋى ءتيىس. بۇرىن-سوڭدى بۇل كورسەتكىش 40%-دى قۇرايتىن.
ستۋدەنتتەردىڭ پراكتيكالىق داعدىلاردى الۋ مۇمكىندىگى بولۋى ءۇشىن جوعارى وقۋ ورىندارىندا ادىلەت جانە/نەمەسە ىشكى ىستەر ورگاندارىمەن (پوليتسيامەن) جانە/نەمەسە پروكۋراتۋرامەن جانە/نەمەسە سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى قىزمەتپەن جانە/نەمەسە ەكونوميكالىق تەرگەۋ قىزمەتىمەن جانە/نەمەسە ادۆوكاتتار القاسىمەن جانە/نەمەسە نوتارياتتىق پالاتالارمەن جانە/نەمەسە زاڭ كونسۋلتانتتارى پالاتالارىمەن كەلىسىمشارت بولۋى قاجەت. ستۋدەنتتەر تەك ۋنيۆەرسيتەتتەردەگى كىتاپحانالارعا عانا ەمەس، سونىمەن بىرگە ليتسەنزيالانعان حالىقارالىق جانە ۇلتتىق قۇقىقتىق اقپارات قورىنا دا قول جەتكىزە الۋى ءتيىس.
«ءبىز بارلىق جاڭاشىلدىقتى جوعارى وقۋ ورىندارى ءبىلىم الۋشىلارعا تەوريالىق قانا ەمەس، پراكتيكالىق ءبىلىم بەرۋى ءۇشىن جانە ستۋدەنتتەر تاڭداعان ماماندىعىن تۋرالى تەوريا بويىنشا ەمەس، تاجىريبە جۇزىندە يگەرۋى ءۇشىن ەنگىزەمىز. وزگەرىستەردى ەنگىزبەس بۇرىن، ءبىز بۇل تەتىكتەردى بولاشاقتا جوو تۇلەكتەرىن جۇمىسقا قابىلدايتىن جۇمىس بەرۋشىلەرمەن تالقىلادىق. ياعني، قازىر وقىتۋشىلاردىڭ عىلىمي دارەجەسىنىڭ بولۋى جانە ولاردىڭ ءدارىس وقۋى جەتكىلىكسىز. وقىتۋشىلاردىڭ ءبىر بولىگى ستۋدەنتتەردى قازىرگى ەڭبەك نارىعىنىڭ سۇرانىستارىنا ساي وقىتا الاتىن تاجىريبەلى ماماندار بولۋى ماڭىزدى. وقىتۋشى جۇمىس ىستەيتىن سالاسىنا سايكەس ساباق بەرۋى ءتيىس. سوندا ستۋدەنتتەرىمىز وزدەرىنىڭ ءارى قارايعى جۇمىسىندا قولدانىلاتىن ءبىلىم مەن داعدىلارعا يە بولادى. جاڭاشىلدىقتار وقىتۋشىلار قۇرامىنا دا، ءبىلىم بەرۋ باعدارلامالارى، پراكتيكا بازالارى جانە ماتەريالدىق-تەحنيكالىق جاراقتاندىرۋعا دا قاتىستى. وسى كەشەندى وزگەرىستەردىڭ بارلىعى وقىتۋ ساپاسى مەن كادرلاردى دايارلاۋ پروتسەسىن جاقسارتۋعا باعىتتالعان. ءبىرىنشى كەزەكتە، بۇعان جوعارى وقۋ ورىندارىنىڭ وزدەرى مۇددەلى بولۋى ءتيىس»، – دەپ اتاپ ءوتتى قر بعم ءبىلىم جانە عىلىم سالاسىندا ساپانى قامتاماسىز ەتۋ كوميتەتىنىڭ ءتورايىمى گۇلزات كوبەنوۆا.
سونىمەن قاتار قر بعم «جۋرناليستيكا»، «قوعاممەن بايلانىس»، «مەيرامحانا ءىسى»، «بۋحگالتەريا»، «تۋريزم»، «قىزمەت كورسەتۋ»، «قارجى»، «اقپاراتتىق-كوممۋنيكاتسيالىق تەحنولوگيالار»، «ستاندارتتاۋ جانە سەرتيفيكاتتاۋ»، «كولىك قىزمەتتەرى» سياقتى ءبىلىم بەرۋ باعدارلامالارى بويىنشا تالاپتاردى وزگەرتتى.
مىسالى، ەگەر بۇرىن جۋرناليستيكا نەمەسە IT سالاسىنداعى وقىتۋشىلاردىڭ كەمىندە 40%-ىندا عىلىمي دارەجەنىڭ بار بولۋى تالاپ ەتىلسە، ەندىگى كەزەكتە ءبىلىم بەرۋ پروتسەسىنە تاجىريبەسى بار مامانداردى تارتۋ ءۇشىن دارەجەلىلىك پايىزى ايتارلىقتاي تومەندەدى. شتاتتاعى وقىتۋشىلاردىڭ بولۋىنا قويىلاتىن تالاپتار بويىنشا دا وزگەرىستەر ەنگىزىلدى. ەندى وسى باعىتتار بويىنشا دايىندىقتى جۇزەگە اسىراتىن جوعارى وقۋ ورىندارى پراكتيكتەر مەن جۇمىس پەن وقىتۋ پروتسەسىن قاتار الىپ جۇرەتىن مامانداردى تارتۋ مۇمكىندىگىنە يە بولدى.
«جۋرناليستيكا»، «قوعاممەن بايلانىس»، «مەيرامحانا ءىسى»، «تۋريزم» جانە ت.ب. باعىتتار بويىنشا كادرلار دايارلاۋدىڭ ەرەكشەلىكتەرىنە سايكەس، ءبىز بۇل سالالاردا وقىتۋشىلاردىڭ عىلىمي دارەجەلەرىنىڭ بولۋى جونىندەگى تالاپقا باسىمدىق بەرىلمەيتىنىن تۇسىنەمىز. مامانداردىڭ پراكتيكالىق ءبىلىمى الدەقايدا ماڭىزدى. ماسەلەن، ءوز تاجىريبەسىمەن ءبولىسىپ، قازىرگى جۋرناليستيكا سالاسىندا ماماندارعا قويىلاتىن تالاپتار تۋرالى ايتا الاتىن تاجىريبەلى جۋرناليست ساباق بەرسە، جۋرناليستيكا فاكۋلتەتىنىڭ ستۋدەنتتەرى وقۋعا كوبىرەك قىزىعۋشىلىق تانىتادى. بۇل باعدارلاماشىلار، بۋحگالتەرلەر نەمەسە اۋديتورلاردى دايارلاۋعا دا قاتىستى. جۇمىس بەرۋشىلەر اراسىندا جوعارى وقۋ ورنىن بىتىرگەننەن كەيىن قازىرگى زامانعى ەڭبەك نارىعىنىڭ تالاپتارىنا ساي ماماندار سۇرانىسقا يە ەكەنىن بىلەمىز", – دەدى قر بعم ءبىلىم جانە عىلىم سالاسىندا ساپانى قامتاماسىز ەتۋ كوميتەتىنىڭ ءتورايىمى گۇلزات كوبەنوۆا.
"ادىرنا" ۇلتتىق پورتالى
