Elımızdegı joǧary oqu oryndarynyŋ bılım beru qyzmetıne qoiylatyn talaptar özgerdı. Jaŋaşyldyqtar mamandyqtarǧa bailanysty engızıldı jäne joǧary bılımnıŋ praktikalyq baǧdarlanuyn küşeituge baǧyttalǧan, dep habarlaidy "Adyrna" ūlttyq portaly ministrlıktıŋ Facebook-tegı paraqşasyna sılteme jasap.
Mäselen, eger būryn-soŋdy «Pedagogikalyq ǧylymdar» baǧyty boiynşa oqytuşylardyŋ 45%-ynda ǧylymi därejenıŋ boluy mındettı bolsa, al qazır būl körsetkış kemınde 50%-dy qūraidy. Būdan basqa, joǧary oqu oryndary dualdyq oqytu jüiesın engızıp, ıske asyruy qajet. Iаǧni, studentter bılım beru ūiymdarynda täjıribeden ötıp, joo-da oqu kezınde praktikalyq daǧdylardy aluy tiıs. Ol üşın universitetter bılım beru ūiymdarymen jäne salalyq mekemelermen tyǧyz bailanysta boluy qajet. Ötken jyly pedagogterdı daiarlau boiynşa talaptar engızılgen. Atap aitsaq, bılım beru baǧdarlamalarynyŋ pedagogtıŋ käsıbi standartyna säikestıgı jäne beiındı baǧyt boiynşa kemınde 7 lisenziianyŋ boluy qajettıgı turaly. Būl pedagogikalyq baǧyttar boiynşa bılım beretın joǧary oqu oryndarynyŋ sanyn 86-dan 55-ke deiın qysqartuǧa mümkındık berdı. Osy talaptarǧa säikes keletın joǧary oqu oryndarynyŋ sany odan da az bolǧandyqtan, lisenziialardy qaitaru boiynşa jūmys jalǧasatyn bolady. Mūndai jaŋaşyldyqtardyŋ nätijesınde pedagogterdı sapaly bılım beru baǧdarlamalary men bılıktı oqytuşylar qūramy bar, sondai-aq tiıstı materialdyq-tehnikalyq bazamen jabdyqtalǧan universitetter ǧana daiyndaityn bolady.
«Densaulyq saqtau» baǧytyna keletın bolsaq, oqytuşylardyŋ qūramy men därejesı boiynşa talaptar özgerıssız qaldy. Bıraq endı beiındı pänderdı jürgızetın oqytuşylardyŋ 50%-ynda Densaulyq saqtau ūiymdarynda kemınde 5 jyl praktikalyq jäne klinikalyq jūmys täjıribesı boluy tiıs. Būǧan deiın densaulyq saqtau salasyndaǧy oqytuşylarǧa mūndai talaptar qoiylmaǧan. Bakalavriat tülekterınıŋ jūmysqa ornalasu körsetkışı olardyŋ jalpy sanynyŋ kemınde 80%-yn qūrauy tiıs, al būryn 50% jetkılıktı bolatyn.
«Säulet jäne qūrylys» baǧyty boiynşa oqytuşylarǧa kemınde 5 jyl praktikalyq jūmys täjıribesınıŋ boluy turaly talap alǧaş ret engızılıp otyr. Mūndai oqytuşylardyŋ sany pedagogterdıŋ jalpy sanynan 50%-dan kem bolmauy tiıs. Sondai-aq oqytuşylar kemınde 5 jylda bır ret ǧylymi-zertteu, ızdestıru, jobalau jäne öndırıstık ūiymdarda bılıktılıgın arttyruy qajet. Būdan basqa, joǧary oqu oryndarynda endı mamandandyrylǧan auditoriialar (qūrylys materialdary men qūrylys fizikasy boiynşa, studiialyq sabaqtar üşın, gips figuralar qory bar makettık şeberhana, säulet bölşekterı, molbertter jäne t.b.) jäne arnaiy materialdary bar 3D-printerlermen jabdyqtalǧan zerthanalardyŋ boluy talap etıledı.
«Qūqyq» baǧyty boiynşa studentterge jyl basynan 72 joo bılım berdı, bügınde olardyŋ sany 67-ge deiın qysqardy. Degenmen, olardyŋ köpşılıgınde bılım sapasy köŋıl könşıtpeidı. Sondyqtan olardyŋ bılım beru baǧdarlamalaryna qoiylatyn talaptar küşeitıldı. Alǧaş ret oqytuşylardyŋ kem degende 60%-y kemınde 5 jyl täjıribesı bar zaŋgerler boluy kerek degen talap engızıldı. Ǧylymi därejeden ötken oqytuşylar sany 50%-ǧa deiın ösuı tiıs. Būryn-soŋdy būl körsetkış 40%-dy qūraityn.
Studentterdıŋ praktikalyq daǧdylardy alu mümkındıgı boluy üşın joǧary oqu oryndarynda ädılet jäne/nemese ışkı ıster organdarymen (polisiiamen) jäne/nemese prokuraturamen jäne/nemese sybailas jemqorlyqqa qarsy qyzmetpen jäne/nemese ekonomikalyq tergeu qyzmetımen jäne/nemese advokattar alqasymen jäne/nemese notariattyq palatalarmen jäne/nemese zaŋ konsultanttary palatalarymen kelısımşart boluy qajet. Studentter tek universitetterdegı kıtaphanalarǧa ǧana emes, sonymen bırge lisenziialanǧan halyqaralyq jäne ūlttyq qūqyqtyq aqparat qoryna da qol jetkıze aluy tiıs.
«Bız barlyq jaŋaşyldyqty joǧary oqu oryndary bılım aluşylarǧa teoriialyq qana emes, praktikalyq bılım beruı üşın jäne studentter taŋdaǧan mamandyǧyn turaly teoriia boiynşa emes, täjıribe jüzınde igeruı üşın engızemız. Özgerısterdı engızbes būryn, bız būl tetıkterdı bolaşaqta joo tülekterın jūmysqa qabyldaityn jūmys beruşılermen talqyladyq. Iаǧni, qazır oqytuşylardyŋ ǧylymi därejesınıŋ boluy jäne olardyŋ därıs oquy jetkılıksız. Oqytuşylardyŋ bır bölıgı studentterdı qazırgı eŋbek naryǧynyŋ sūranystaryna sai oqyta alatyn täjıribelı mamandar boluy maŋyzdy. Oqytuşy jūmys ısteitın salasyna säikes sabaq beruı tiıs. Sonda studentterımız özderınıŋ ärı qaraiǧy jūmysynda qoldanylatyn bılım men daǧdylarǧa ie bolady. Jaŋaşyldyqtar oqytuşylar qūramyna da, bılım beru baǧdarlamalary, praktika bazalary jäne materialdyq-tehnikalyq jaraqtandyruǧa da qatysty. Osy keşendı özgerısterdıŋ barlyǧy oqytu sapasy men kadrlardy daiarlau prosesın jaqsartuǧa baǧyttalǧan. Bırınşı kezekte, būǧan joǧary oqu oryndarynyŋ özderı müddelı boluy tiıs», – dep atap öttı QR BǦM Bılım jäne ǧylym salasynda sapany qamtamasyz etu komitetınıŋ töraiymy Gülzat Köbenova.
Sonymen qatar QR BǦM «Jurnalistika», «Qoǧammen bailanys», «Meiramhana ısı», «Buhgalteriia», «Turizm», «Qyzmet körsetu», «Qarjy», «Aqparattyq-kommunikasiialyq tehnologiialar», «Standarttau jäne sertifikattau», «Kölık qyzmetterı» siiaqty bılım beru baǧdarlamalary boiynşa talaptardy özgerttı.
Mysaly, eger būryn jurnalistika nemese IT salasyndaǧy oqytuşylardyŋ kemınde 40%-ynda ǧylymi därejenıŋ bar boluy talap etılse, endıgı kezekte bılım beru prosesıne täjıribesı bar mamandardy tartu üşın därejelılık paiyzy aitarlyqtai tömendedı. Ştattaǧy oqytuşylardyŋ boluyna qoiylatyn talaptar boiynşa da özgerıster engızıldı. Endı osy baǧyttar boiynşa daiyndyqty jüzege asyratyn joǧary oqu oryndary praktikter men jūmys pen oqytu prosesın qatar alyp jüretın mamandardy tartu mümkındıgıne ie boldy.
«Jurnalistika», «Qoǧammen bailanys», «Meiramhana ısı», «Turizm» jäne t.b. baǧyttar boiynşa kadrlar daiarlaudyŋ erekşelıkterıne säikes, bız būl salalarda oqytuşylardyŋ ǧylymi därejelerınıŋ boluy jönındegı talapqa basymdyq berılmeitının tüsınemız. Mamandardyŋ praktikalyq bılımı äldeqaida maŋyzdy. Mäselen, öz täjıribesımen bölısıp, qazırgı jurnalistika salasynda mamandarǧa qoiylatyn talaptar turaly aita alatyn täjıribelı jurnalist sabaq berse, jurnalistika fakultetınıŋ studentterı oquǧa köbırek qyzyǧuşylyq tanytady. Būl baǧdarlamaşylar, buhgalterler nemese auditorlardy daiarlauǧa da qatysty. Jūmys beruşıler arasynda joǧary oqu ornyn bıtırgennen keiın qazırgı zamanǧy eŋbek naryǧynyŋ talaptaryna sai mamandar sūranysqa ie ekenın bılemız", – dedı QR BǦM Bılım jäne ǧylym salasynda sapany qamtamasyz etu komitetınıŋ töraiymy Gülzat Köbenova.
"Adyrna" ūlttyq portaly
Ūqsas jaŋalyqtar
