قۇرىلىس — وبلىس ورتالىعىنان 400 شاقىرىم قاشىقتىقتا ورنالاسقان اۋىل. مۇندا 200-گە جۋىق ءتۇتىن بار. ەلدى مەكەن حالقىنىڭ دەنى مال شارۋاشىلىعىمەن اينالىسادى. تۇرعىنداردىڭ كوپ بولىگى مالىن كەزەكپەن باعادى. ءار كۇن سايىن تاڭەرتەڭ مالىن ورىسكە ايداپ، كەشكە كۇتىپ الادى. تولەسىن جانپەيىسوۆا ءۇش جىلدان بەرى جالدانىپ مال باعادى. مال باعۋعا مۇمكىندىگى نەمەسە ادامى جوق تۇرعىندار قويشى كەلىنشەككە ەڭبەگىن تولەپ، قوي-ەشكىلەرىن باقتىرادى. جازدىڭ ىستىعىندا، كۇزدىڭ سۋىعىندا ماڭداي تەرىمەن ادال نان تاۋىپ، بالالارىن ءوسىرىپ وتىرعان قويشى كەلىنشەكپەن تىلدەسكەن ەدىك. القيسسا...
— تولەسىن، ءسىز وبلىس ورتالىعىنان شالعاي جاتقان اۋىلدا تۇرادى ەكەنسىز. بۇگىنگى اۋىلىڭىزدىڭ جاعدايىن، تۇرمىس-تىرشىلىگىن ايتىپ بەرسەڭىز.
— مەن وبلىس ورتالىعىنان 400, ال اۋدان ورتالىعىنان 45 شاقىرىم قاشىقتىقتان ورنالاسقان قۇرىلىس اۋىلىندا تۇرامىن. اۋىلىمىزدا تۇرعىندار نەگىزىنەن مال شارۋاشىلىعىمەن اينالىسادى. مۇندا ورتا مەكتەپ، كلۋب، كىتاپحانا، مەديتسينالىق امبۋلاتوريا جانە بالاباقشا بار. جۋىردا اۋىلىمىزعا گاز كەلىپ، ەندى بەينەتىمىز ازاياتىن بولدى دەپ قۋانىپ جاتىرمىز. ازىرگە گاز اۋىلدىڭ شەتىنە كەلىپ تۇر، ۇيلەرگە ەندى تارتىلماق. قازىر اۋىلداعى تۇرعىنداردىڭ بارلىعى ۇيلەرىنە جوندەۋ جۇمىستارىن جۇرگىزىپ، گاز قۇبىرلارىن كىرگىزۋگە ازىرلەنىپ جاتىر. بۇل — ءبىزدىڭ كوپتەن كۇتكەن قۋانىشىمىز. بۇعان دەيىن ءار جاز-كۇز ايلارىندا قىسقا وتىن دايىنداپ، تەزەك-قي جينايتىنبىز. ۇيدە پەش جاعىپ، كۇن جىلىنعانشا كۇل تاسىدىق. مىنە، ەندى وسى بەينەتتەن ارىلاتىن بولدىق. اۋىلىمىزدا اۋىزسۋ، جارىق، ۇيالى بايلانىس، ينتەرنەت — ءبارى بار. اۋىزسۋ اۋىلىمىزعا وسىدان ون شاقتى جىل بۇرىن تارتىلدى. جالپى اۋىلدىڭ جاعدايى جاقسى، حالىقتىڭ تۇرمىسى دا جامان ەمەس. بىلتىردان باستاپ اۋىلىمىزدا جاڭادان ءۇي سالىپ جاتقانداردىڭ سانى ارتتى. ارينە، وسىنداي جاقسى باستامالار كوڭىل قۋانتادى. ەڭ باستىسى، اۋىلىمىزدا ءومىر ءسۇرۋ ءۇشىن بارلىق جاعداي بار. تەك ەرىنبەي ەڭبەك ەتسەڭ بولعانى.
— ءسىز بىرنەشە جىلدان بەرى جالدانىپ قوي-ەشكى باعادى ەكەنسىز. بۇل كاسىپتىڭ قانداي قيىندىعى بار؟ ايىنا قانشا تابىس تاباسىز؟
— وكىنىشكە قاراي، قازىر اۋىلدا مال باعىپ، تاياق ۇستاۋدان تارتىناتىندار كوبەيدى. مالدىڭ بەينەتىنەن قاشاتىن جاستار بار. اسىلىندا، اۋىلدا مال باعىپ، ەڭبەك ەتكەن ادام عانا جاقسى ءومىر سۇرەدى. قازاقتا «مال وسىرسەڭ، قوي ءوسىر، پايداسى ونىڭ كول-كوسىر» دەگەن ناقىل ءسوز بار. سول سياقتى مەن دە قوي-ەشكى باعۋدى ءۇش جىلدان بەرى كاسىپكە اينالدىردىم.
جالپى مەن بالا كەزىمنەن مالدىڭ ىشىندە وسكەن جانمىن. ولاي دەيتىنىم، مەنىڭ اتا-انام — ومىر بويى مال باققان جاندار. اكەم 43 جاسىندا ومىردەن ءوتتى. سوعان دەيىن اكەم مال باعىپ، ەڭبەك ەتتى. انام قازىر زەينەت دەمالىسىندا، دەگەنمەن ءالى دە ءۇي شارۋاسىنا ارالاسادى. ال ۇلكەن اپام گۇلميرا كوپ جىل اۋىل جۇرتىنىڭ مالىن باقتى. كەزەككە شىعىپ، سيىر، قوي-ەشكى باعىپ، وتباسىن اسىرادى. قانداي قيىندىق بولسا دا مويىماي، بالالارىن ءوسىرىپ، قازىر كورگەن بەينەتىنىڭ زەينەتىن كورىپ وتىر. بالالارى ۇيلەنىپ، نەمەرە ءسۇيىپ، بۇگىنگى كۇنى وتباسى، وشاق قاسىندا.
قوي-ەشكى كەزەگى، نەگىزىنەن، ءار تۇتىنگە ايىنا ءۇش رەت كەلەدى. بۇگىنگى كۇنى اۋىلىمىزدا كەزەك باعۋ ءۇش اۋدانعا بولىنەدى. مەن سول ءۇش اۋداننىڭ بىرەۋىنىڭ مالىن باعامىن. شامامەن 300-گە جۋىق ۇساق مال بار. كوبىنە ۇيدە مال باعاتىن بالاسى نەمەسە مۇمكىندىگى جوق ادامدار جالداپ كەزەك باقتىرادى. شىلدە ايىنان باستاپ ءبىر كۇنگى «جۇمىسىمنىڭ» اقىسىن 4 مىڭ تەڭگەگە كوتەردىم. سەبەبى وسىنداي اپتاپ ىستىقتا مال باعۋ وتە قيىن.
بيىلعى قۋاڭشىلىقتىڭ سالدارىنان اۋىل ماڭىندا جايىلىم دا جوق، ءشوپ سۇيىق، جەر قۇنارسىز. سوندىقتان مالدى جايۋ ءۇشىن اۋىلدان الىسقا ۇزاۋعا تۋرا كەلەدى. مالدى جاياۋ ءجۇرىپ باعامىن. بيىل اۋىلعا جاۋىن-شاشىن تۇسپەگەن سوڭ مالدىڭ جاعدايى دا ناشار، ۇساق مال ءالسىز. جالپى بيىلعى جىلى قۋاڭشىلىقتىڭ كەسىرىنەن شارۋا جاقسى بولماي تۇر. مال ىشەتىن سۋ جوق، ءشوپ تە قىمباتتاپ كەتتى. بۇگىنگى كۇنى اۋىلداعى شارۋالار ءشوپتىڭ ءبىر بۋماسىن 7 مىڭ تەڭگەگە ساتىپ جاتىر.
ورتاشا الىپ قاراساق، اي سايىن كەمىندە 10-15 كەزەك باعامىن. ءار كەزەككە 4 مىڭ تەڭگەدەن الامىن. ەندى ءوزىڭىز ەسەپتەي بەرىڭىز. ءسويتىپ وتباسىمدى اسىراپ، بالالارىمدى وقىتىپ وتىرمىن.
— نەشە بالاڭىز بار؟ ولار سىزگە مال باعۋعا، ءۇي شارۋاسىنا كومەكتەسە مە؟
— ءۇش ۇلىم بار. ۇلكەنى 9-سىنىپتا وقيدى. ورتانشى ۇلىم — 8-سىنىپتا. ال كىشكەنتاي ۇلىم بيىل 6-سىنىپقا بارادى. ۇشەۋى دە ماعان قولعابىس ەتەدى. جازعى دەمالىس كەزىندە ۇلكەن ەكى ۇلىم قوي باعادى. ولار تاڭەرتەڭ ەرتە تۇرىپ، قوي-ەشكىنى ورىسكە ايداپ كەتەدى. ءتۇس مەزگىلى جاقىنداعاندا ءوزىم شىعىپ، ولاردى ۇيگە كەرى قايتارامىن. وسىلايشا كۇن ۇياسىنا باتۋعا از قالعانشا ءوزىم مالدى جايىپ كەلەمىن. جالپى بالالارىم تىلالعىش، ەڭبەكقور، سەنىمدى. شارشاعان كەزىمدە مالدى كەيدە وزدەرى دە باعىپ كەلەدى. الايدا جاۋاپكەرشىلىكتى ءوز موينىما العان سوڭ، ورىسكە بالالاردى ءبىر اۋىسىمعا عانا جىبەرەمىن.
مىنە، جاڭا وقۋ جىلى دا جاقىنداپ قالدى. ەندى قىركۇيەكتەن باستاپ ءۇش بالام دا وقۋعا كىرىسەدى. سوندىقتان قوي كەزەكتى ەندى جالعىز ءوزىم باعامىن. كۇن سۋىپ، حالىق مالدى قوراعا ۇستاعانشا، وسى كاسىبىمدى توقتاتپايمىن. ال قىس ايلارىندا اۋىلداعى اكىمدىكتە وت جاعامىن. ارينە، مال باعۋ، وت جاعۋ سياقتى كۇندەلىكتى بىتپەيتىن تىرلىكتەن شارشايسىڭ. دەگەنمەن بالالارىمنىڭ بولاشاعى ءۇشىن ايانباي ەڭبەك ەتۋىم كەرەك. ادال ەڭبەك ەتىپ، ولاردى جەتكىزۋگە ءتيىسپىن.
— ورىستە قوي-ەشكى تۋىپ نەمەسە اۋىرىپ قالعان كەزدە نە ىستەيسىز؟ تۇرعىندار تاراپىنان وسى كۇنگە دەيىن جۇمىسىڭىزعا كوڭىلى تولماي، شاعىم ايتقاندار بولدى ما؟
— ورىستە ۇساق مال تۋسا، ءتولىن مالدىڭ يەسىنە اكەلىپ بەرەمىز. ەشكىلەر جىلىنا بىرنەشە رەت تولدەيدى عوي. كەي كەزدەرى تولدەگەن ەشكىلەردى لاعىمەن بىرگە الىپ ءجۇرىپ، «ۇيىنە» جەتكىزگەنشە كۇتىم جاساعان كەزدەرىمىز بولدى. جاز ايلارىندا مالدىڭ تولدەپ، قاتارعا قوسىلۋى اسا قيىن ەمەس. كۇز ايلارىندا، اسىرەسە، كۇن سۋىتقان كەزەڭدە بۇل تۇرعىدا ءبىراز قيىندىقتار بولاتىنى راس. قاتتى جاۋىن-شاشىننان مالدىڭ ىقتاپ كەتۋى، تۇياعى جۇرۋگە جارامسىز نەمەسە قۇيرىعى قۇرتتاعان قويلاردىڭ جۇرمەي قالۋى، تاعى باسقا جاعدايلار بولۋى مۇمكىن. دەگەنمەن ونىڭ ءبارىن جەڭىپ شىعۋعا بولادى. باستىسى، ءوز كاسىبىڭدى ادال، جاۋاپكەرشىلىكپەن اتقارا ءبىلۋ كەرەك.
مەنىڭ ءۇش جىلدىق تاجىريبەمدە اۋىل ادامدارى ەشقانداي شاعىم ايتپادى. ارينە، كەيدە بالالارعا ەسكەرتۋ جاساپ جاتاتىندار بولادى. ونداي جاعدايدا مەن بالالارىما وزگەنىڭ مالىن باعۋ ۇلكەن جۇمىس، جاۋاپكەرشىلىك جانە ەڭبەك ەكەنىن تۇسىندىرەمىن. جالپى مال باعۋ — ۇزدىكسىز جۇمىس. ونىڭ بەينەتى دە، زەينەتى دە بار. مەنىڭ بىلەتىنىم، كۇندىز-ءتۇنى ەڭبەك ەتىپ، ادال نان تاپساڭ، ماقساتىڭا قول جەتكىزەسىڭ. ال ماقساتىنا قول جەتكىزگەن ادام قاشان دا باقىتتى.
— اڭگىمەڭىزگە راقمەت!
اڭگىمەلەسكەن داناگۇل بايمۇقاش،
«ادىرنا» ۇلتتىق پورتالى.
