Qurylys — oblys ortalyǵynan 400 shaqyrym qashyqtyqta ornalasqan aýyl. Munda 200-ge jýyq tútin bar. Eldi meken halqynyń deni mal sharýashylyǵymen aınalysady. Turǵyndardyń kóp bóligi malyn kezekpen baǵady. Ár kún saıyn tańerteń malyn óriske aıdap, keshke kútip alady. Tólesin Janpeıisova úsh jyldan beri jaldanyp mal baǵady. Mal baǵýǵa múmkindigi nemese adamy joq turǵyndar qoıshy kelinshekke eńbegin tólep, qoı-eshkilerin baqtyrady. Jazdyń ystyǵynda, kúzdiń sýyǵynda mańdaı terimen adal nan taýyp, balalaryn ósirip otyrǵan qoıshy kelinshekpen tildesken edik. Álqıssa...
— Tólesin, siz oblys ortalyǵynan shalǵaı jatqan aýylda turady ekensiz. Búgingi aýylyńyzdyń jaǵdaıyn, turmys-tirshiligin aıtyp berseńiz.
— Men oblys ortalyǵynan 400, al aýdan ortalyǵynan 45 shaqyrym qashyqtyqtan ornalasqan Qurylys aýylynda turamyn. Aýylymyzda turǵyndar negizinen mal sharýashylyǵymen aınalysady. Munda orta mektep, klýb, kitaphana, medıınalyq ambýlatorııa jáne balabaqsha bar. Jýyrda aýylymyzǵa gaz kelip, endi beınetimiz azaıatyn boldy dep qýanyp jatyrmyz. Ázirge gaz aýyldyń shetine kelip tur, úılerge endi tartylmaq. Qazir aýyldaǵy turǵyndardyń barlyǵy úılerine jóndeý jumystaryn júrgizip, gaz qubyrlaryn kirgizýge ázirlenip jatyr. Bul — bizdiń kópten kútken qýanyshymyz. Buǵan deıin ár jaz-kúz aılarynda qysqa otyn daıyndap, tezek-qı jınaıtynbyz. Úıde pesh jaǵyp, kún jylynǵansha kúl tasydyq. Mine, endi osy beınetten arylatyn boldyq. Aýylymyzda aýyzsý, jaryq, uıaly baılanys, ınternet — bári bar. Aýyzsý aýylymyzǵa osydan on shaqty jyl buryn tartyldy. Jalpy aýyldyń jaǵdaıy jaqsy, halyqtyń turmysy da jaman emes. Byltyrdan bastap aýylymyzda jańadan úı salyp jatqandardyń sany artty. Árıne, osyndaı jaqsy bastamalar kóńil qýantady. Eń bastysy, aýylymyzda ómir súrý úshin barlyq jaǵdaı bar. Tek erinbeı eńbek etseń bolǵany.
— Siz birneshe jyldan beri jaldanyp qoı-eshki baǵady ekensiz. Bul kásiptiń qandaı qıyndyǵy bar? Aıyna qansha tabys tabasyz?
— Ókinishke qaraı, qazir aýylda mal baǵyp, taıaq ustaýdan tartynatyndar kóbeıdi. Maldyń beınetinen qashatyn jastar bar. Asylynda, aýylda mal baǵyp, eńbek etken adam ǵana jaqsy ómir súredi. Qazaqta «Mal ósirseń, qoı ósir, paıdasy onyń kól-kósir» degen naqyl sóz bar. Sol sııaqty men de qoı-eshki baǵýdy úsh jyldan beri kásipke aınaldyrdym.
Jalpy men bala kezimnen maldyń ishinde ósken janmyn. Olaı deıtinim, meniń ata-anam — ómir boıy mal baqqan jandar. Ákem 43 jasynda ómirden ótti. Soǵan deıin ákem mal baǵyp, eńbek etti. Anam qazir zeınet demalysynda, degenmen áli de úı sharýasyna aralasady. Al úlken apam Gúlmıra kóp jyl aýyl jurtynyń malyn baqty. Kezekke shyǵyp, sıyr, qoı-eshki baǵyp, otbasyn asyrady. Qandaı qıyndyq bolsa da moıymaı, balalaryn ósirip, qazir kórgen beınetiniń zeınetin kórip otyr. Balalary úılenip, nemere súıip, búgingi kúni otbasy, oshaq qasynda.
Qoı-eshki kezegi, negizinen, ár tútinge aıyna úsh ret keledi. Búgingi kúni aýylymyzda kezek baǵý úsh aýdanǵa bólinedi. Men sol úsh aýdannyń bireýiniń malyn baǵamyn. Shamamen 300-ge jýyq usaq mal bar. Kóbine úıde mal baǵatyn balasy nemese múmkindigi joq adamdar jaldap kezek baqtyrady. Shilde aıynan bastap bir kúngi «jumysymnyń» aqysyn 4 myń teńgege kóterdim. Sebebi osyndaı aptap ystyqta mal baǵý óte qıyn.
Bıylǵy qýańshylyqtyń saldarynan aýyl mańynda jaıylym da joq, shóp suıyq, jer qunarsyz. Sondyqtan maldy jaıý úshin aýyldan alysqa uzaýǵa týra keledi. Maldy jaıaý júrip baǵamyn. Bıyl aýylǵa jaýyn-shashyn túspegen soń maldyń jaǵdaıy da nashar, usaq mal álsiz. Jalpy bıylǵy jyly qýańshylyqtyń kesirinen sharýa jaqsy bolmaı tur. Mal ishetin sý joq, shóp te qymbattap ketti. Búgingi kúni aýyldaǵy sharýalar shóptiń bir býmasyn 7 myń teńgege satyp jatyr.
Ortasha alyp qarasaq, aı saıyn keminde 10-15 kezek baǵamyn. Ár kezekke 4 myń teńgeden alamyn. Endi ózińiz esepteı berińiz. Sóıtip otbasymdy asyrap, balalarymdy oqytyp otyrmyn.
— Neshe balańyz bar? Olar sizge mal baǵýǵa, úı sharýasyna kómektese me?
— Úsh ulym bar. Úlkeni 9-synypta oqıdy. Ortanshy ulym — 8-synypta. Al kishkentaı ulym bıyl 6-synypqa barady. Úsheýi de maǵan qolǵabys etedi. Jazǵy demalys kezinde úlken eki ulym qoı baǵady. Olar tańerteń erte turyp, qoı-eshkini óriske aıdap ketedi. Tús mezgili jaqyndaǵanda ózim shyǵyp, olardy úıge keri qaıtaramyn. Osylaısha kún uıasyna batýǵa az qalǵansha ózim maldy jaıyp kelemin. Jalpy balalarym tilalǵysh, eńbekqor, senimdi. Sharshaǵan kezimde maldy keıde ózderi de baǵyp keledi. Alaıda jaýapkershilikti óz moınyma alǵan soń, óriske balalardy bir aýysymǵa ǵana jiberemin.
Mine, jańa oqý jyly da jaqyndap qaldy. Endi qyrkúıekten bastap úsh balam da oqýǵa kirisedi. Sondyqtan qoı kezekti endi jalǵyz ózim baǵamyn. Kún sýyp, halyq maldy qoraǵa ustaǵansha, osy kásibimdi toqtatpaımyn. Al qys aılarynda aýyldaǵy ákimdikte ot jaǵamyn. Árıne, mal baǵý, ot jaǵý sııaqty kúndelikti bitpeıtin tirlikten sharshaısyń. Degenmen balalarymnyń bolashaǵy úshin aıanbaı eńbek etýim kerek. Adal eńbek etip, olardy jetkizýge tıispin.
— Óriste qoı-eshki týyp nemese aýyryp qalǵan kezde ne isteısiz? Turǵyndar tarapynan osy kúnge deıin jumysyńyzǵa kóńili tolmaı, shaǵym aıtqandar boldy ma?
— Óriste usaq mal týsa, tólin maldyń ıesine ákelip beremiz. Eshkiler jylyna birneshe ret tóldeıdi ǵoı. Keı kezderi tóldegen eshkilerdi laǵymen birge alyp júrip, «úıine» jetkizgenshe kútim jasaǵan kezderimiz boldy. Jaz aılarynda maldyń tóldep, qatarǵa qosylýy asa qıyn emes. Kúz aılarynda, ásirese, kún sýytqan kezeńde bul turǵyda biraz qıyndyqtar bolatyny ras. Qatty jaýyn-shashynnan maldyń yqtap ketýi, tuıaǵy júrýge jaramsyz nemese quıryǵy qurttaǵan qoılardyń júrmeı qalýy, taǵy basqa jaǵdaılar bolýy múmkin. Degenmen onyń bárin jeńip shyǵýǵa bolady. Bastysy, óz kásibińdi adal, jaýapkershilikpen atqara bilý kerek.
Meniń úsh jyldyq tájirıbemde aýyl adamdary eshqandaı shaǵym aıtpady. Árıne, keıde balalarǵa eskertý jasap jatatyndar bolady. Ondaı jaǵdaıda men balalaryma ózgeniń malyn baǵý úlken jumys, jaýapkershilik jáne eńbek ekenin túsindiremin. Jalpy mal baǵý — úzdiksiz jumys. Onyń beıneti de, zeıneti de bar. Meniń biletinim, kúndiz-túni eńbek etip, adal nan tapsań, maqsatyńa qol jetkizesiń. Al maqsatyna qol jetkizgen adam qashan da baqytty.
— Áńgimeńizge raqmet!
Áńgimelesken Danagúl BAIMUQASh,
«Adyrna» ulttyq portaly.
