دۇنيەجۇزىلىك دەنساۋلىق ساقتاۋ ۇيىمى مەن سەرىكتەستەر ينفەكتسيامەن كۇرەسۋ ءۇشىن كۇشتەرىن بىرىكتىرۋدە. ەپيدەميولوگيالىق جاعدايدى باقىلاۋ، اۋرۋمەن كۇرەسۋدىڭ امالدارىن ۇسىنۋ جانە مۇقتاج ادامدارعا دەنساۋلىق ساقتاۋدىڭ ماڭىزدى ونىمدەرىن تاراتۋ ارقىلى ەكپەنىڭ تەز دامۋىنا ىقپال ەتەدى. بۇگىندە ددۇ (دۇنيەجۇزىلىك دەنساۋلىق ساقتاۋ ۇيىمى) رۇقسات ەتكەن جانە ەلدەردە كەڭ قولدانىسقا ەنگەن ەكپەلەر ءتىزىمى بەلگىلى.
بۇگىنگى تاڭدا World Health Organizations (WHO) 2021 ج. 15 شىلدەدە شىققان ەسەبى بويىنشا الەم جۇزىندە 30 ءتۇرلى ۆاكتسينا كلينيكالىق تەكسەرىسكە جىبەرىلىپ، 17 ەكپە زەرتتەۋدەن ءوتتى.
سونىمەن قاتار russian.rt اقپاراتتىق اگەنتتىگى اقپان ايىندا رەسەي پرەپاراتىنىڭ Twitter-ىندە بريتاندىق Astra Zeneca كومپانياسىنىڭ AZD1222 ۆاكتسيناسى مەن رەسەيلىك Sputnik Lite ەكپەلەرى ارالاستىرىلعان «قوس ۆاكتسينانى» كلينيكالىق تەكسەرىستەن وتكىزۋدى باستادى دەپ حابارلادى.
زەرتتەۋگە 150 ناۋقاس قاتىستى جانە 2022 جىلدىڭ 2 ناۋرىزىنا دەيىن اياقتاۋ جوسپارلانعان. رەسەيدىڭ تىكەلەي ينۆەستيتسيالىق قورىنىڭ باسشىسى كيريلل دميتريەۆ پەتەربۋرگ حالىقارالىق ەكونوميكالىق فورۋمى اياسىندا «ۆاكتسينالار كوكتەيلى» وتە وزەكتى تاقىرىپ ەكەنىن ايتتى. ونىڭ پايىمداۋىنشا، ەكپەلەردىڭ ارالاستىرىلۋى مۋتاتسيامەن كۇرەسۋگە وتە ءتيىمدى.
ال ەۋروپالىق مەديتسينا اگەنتتىگى ادامعا ارنالعان ءدارى-دارمەكتەر جونىندەگى كوميتەتى ەكپەنىڭ ساپاسى، قاۋىپسىزدىگى مەن تيىمدىلىگى تۋرالى ماعلۇماتتاردى مۇقيات تەكسەرىپ، ەۋروپالىق كوميسسيا ءبىراۋىزدان قابىلدانعان شەشىم بويىنشا كلينيكالىق تەكسەرىسكە جىبەرىلگەن Moderna ۆاكتسيناسىن نارىققا ەنگىزۋدىڭ رەسمي شارتتى رۇقساتىن بەرۋدى ءجون كوردى. بۇل ەو ازاماتتارىن ۆاكتسينانىڭ ەۋرووداقتىڭ ستاندارتتارىنا سايكەس كەلەتىنىنە كوزدەرىن جەتكىزەدى جانە ەۋرووداقتا ەكپە الۋعا نەگىز بولاتىن قاۋىپسىزدىك شارالارىن، باقىلاۋ مەن مىندەتتەمەلەردى ەنگىزۋگە سەپتىگىن تيگىزەدى.
«بۇل ەكپە ءبىزدى توتەنشە جاعدايمەن كۇرەسۋدىڭ جاڭا قۇرالىمەن قامتاماسىز ەتەدى» – دەدى ەۋروپالىق مەديتسينالىق اگەنتتىگىنىڭ باس ديرەكتورى ەمەر كۋك.
«ددۇ پاندەميانى جاريالاعاننان كەيىن، ءبىر جىل وتكەن سوڭ ەكپەگە ەكىنشى رەت وڭ ۇسىنىس بەرىلگەندىكتەن، بارلىق قاتىسۋشىلار ەكپە جاساۋدا وسىنشاما كۇش سالىپ، تىرىسىپ باعۋدا.
ال كۇللى ءدارى-دارمەكتەرگە كەلەر بولساق، ەو ازاماتتارىنىڭ دەنساۋلىعىن قورعاۋ ءۇشىن، ءبىز ەكپەلەردىڭ قاۋىپسىزدىگى مەن ونىمدىلىگى جايلى مالىمەتتەردى مۇقيات باقىلاپ وتىراتىن بولامىز» – دەدى ول.
ءىرى كلينيكالىق زەرتتەۋلەردىڭ ناتيجەسى بويىنشا Moderna ەكپەسى 18 جاستان كەيىنگى ادامداردىڭ اعزاسىندا COVID-19-دىڭ الدىن الۋى ءۇشىن ءتيىمدى ەكەنى انىقتالدى.
زەرتتەۋگە 30 مىڭعا جۋىق ادام قاتىستى. ولاردىڭ جارتىسى ەكپەنى، جارتىسى بوس پرەپاراتتى قابىلدادى. البەتتە، قاتىسۋشىلار ەكسپەريمەنت جايلى بەيحابار بولدى.
شامامەن 28000 ادامدا ەكپەنىڭ تيىمدىلىگى 18 جاستان 94 جاسقا دەيىنگى ارالىقتا بايقالدى، ولاردا بۇرىنعى ينفەكتسيا بەلگىلەرى بولعان جوق.
سىناق بوس پرەپارات ەگكەن (14.073 ادامنان 185) جانە ۆاكتسينانى قابىلداعان ادامدارمەن سالىستىرعاندا (14.134 ۆاكتسينانىڭ 11-ءى COVID-19 العان) COVID-19 سيمپتومدىق جاعدايلارى 94.1%-عا تومەندەگەنىن كورسەتتى. ال بوس پرەپارات قابىلداعان ادامدار سيمپتومدارى بار COVID-19 جۇقتىرعانى بايقالدى. بۇل ۆاكتسينانىڭ سىناق كەزىندە 94,1%-عا ءتيىمدى بولعانىن بىلدىرەدى.
سونىمەن قاتار «سىناق سوزىلمالى وكپە اۋرۋى، جۇرەك اۋرۋى، سەمىزدىك، باۋىر اۋرۋى، قانت ديابەتى نەمەسە ايتۆ-ينفەكتسياسى بار ناۋقاستاردى قوسا العاندا، COVID-19-دىڭ اۋىر ءتۇرى بولۋ قاۋپى بار قاتىسۋشىلارعا قارسى 90,9% تيىمدىلىگىن كورسەتتى. جوعارى ناتيجەلى تيىمدىلىك جىنىستىق، ناسىلدىك جانە ەتنيكالىق توپتاردا دا ساقتالدى» – دەپ حابارلادى ەۋروپالىق مەديتسينالىق اگەنتتىگىنىڭ ءباسپاسوز قىزمەتى.
ازىرگە الەم جۇزىندە 9 ۆاكتسينا كلينيكالىق تەكسەرىستەن ءوتىپ، نارىققا شىقتى. ناۋرىز ايىنىڭ سوڭىنا قاراي دۇنيەجۇزىندە 141 مەملەكەت ەكپە سالدىردى. ولارعا رەسەيلىك «Sputnik V»، نەمىس BioNtech كومپانياسىنىڭ «Pfizer» ۆاكتسيناسى، امەريكاندىق فارماتسەۆتيكالىق كومپانياسىنىڭ «Moderna» ەكپەسى، بريتاندىق كومپانيانىڭ «Astra Zeneca» ەكپەسى، ءنوۆوسىبىر قالاسىنىڭ «ۆەكتور» عىلىمي ورتالىعىنىڭ پەپتيدتىك ۆاكتسيناسى «EpiVacCorona»، قىتايلىق Sinovac Biotech كومپانياسىنىڭ قايتا جاساعان «CoronaVac» ۆاكتسيناسى، CanSino Biologics فارماتسەۆتيكالىق كومپانياسىنىڭ 5-ءشى تۇردەگى ادام ادەنوۆيرۋسىنا نەگىزدەلىپ جاسالعان تاعى ءبىر قىتايلىق ۆاكتسينا Ad5-nCoV («Convision») ەكپەسى، China National Biotech Group جاساعان تاعى ءبىر قىتايلىق «CNBG» ۆاكتسيناسى جانە 11 ناۋرىز كۇنى ەو ماقۇلداعان امەريكالىق Johnson & Johnson كورپوراتسياسىنىڭ «Janssen» ەكپەسى كىرەدى.
ال Our World in Data دايەكتەر قورى سايتىنىڭ 2021 جىلدىڭ 30 شىلدەدەگى مالىمەتى بويىنشا قازاقستانعا 8,95 ملن. ۆاكتسينا دوزاسى كىرگىزىلىپ، تولىق ۆاكتسيناتسيادان 3,63 ملن. ادام ءوتتى. تولىق ۆاكتسيناتسيادان وتكەندەر 19,6% قۇرايدى.
ەسكە سالا كەتەيىك، قازاقستاندا ەكپە سالدىرۋ 11 اقپاندا باستالدى. قازىر قازاقستاندا ۆاكتسينانىڭ ءتورت ءتۇرى بار: قازاقستاندىق «QazVac»، رەسەيلىك «Sputnik V»، قىتايلىق «Hayat-Vax» جانە «CoronaVac». ءار ۆاكتسينانىڭ ەرەكشەلىكتەرىن عالىم، نازارباەۆ ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ پروفەسسورى، Medsupportkz نەگىزىن قالاۋشىسى جانە ەرىكتى دانا اقىلبەكوۆا سيپاتتادى.
CoronaVac – قىتايلىق Sinovac Biotech كومپانياسى جاساعان بەلسەندى ەمەس ۆاكتسينا. قىتايدان الىنعان تۇپنۇسقا SARS-CoV-2 ۆيرۋسى جاسۋشالىق Vero ساۋلەسىنىڭ كومەگىمەن كوپ مولشەردە ءوستى. پايدا بولعان ۆيرۋستار بەتا-پروپولاكتونعا مالىنعان، ول ولاردى گەنەتيكالىق ماتەريالمەن بايلانىستىرۋ ارقىلى يناكتيۆاتسيالايدى جانە ولتىرەدى، ال باسقا ۆيرۋستىق بولشەكتەر وزگەرىسسىز قالادى.
CoronaVac-تى دۇنيەجۇزىلىك دەنساۋلىق ساقتاۋ ۇيىمى ماقۇلدادى جانە قىتايدان بولەك برازيليا، بوليۆيا، چيلي، فيليپپين، سينگاپۋر، تۇركيا، تايلاند سياقتى 40-تان استام ەلدەردە قولدانىلادى.
Hayat-Vax – بىرىككەن اراب امىرشىلىگىندە شىعارىلعان پەكين سينوفارم بيولوگيالىق ونىمدەر ينستيتۋتىنىڭ قىتايلىق ۆاكتسيناسى. سونىمەن قاتار «Hayat-Vax» ۆيرۋس بەتا-پروپيولاكتونمەن ولتىرىلگەن بەلسەندى ەمەس ۆاكتسينا. 2021 جىلدىڭ مامىرىندا ءباا مەن باحرەيندە JAMA-دا جاريالانعان 3-ءشى كەزەڭنىڭ زەرتتەۋلەرىنىڭ ناتيجەلەرى سيمپتومتومدىق جاعدايلاردا 78,1%، اۋىر جاعدايلاردا 100% تيىمدىلىگىن كورسەتتى.
Hayat-Vax ەكپەسىن دە ددۇ ماقۇلدادى جانە قازىرگى تاڭدا قىتاي، ارگەنتينا، باحرەين، ەگيپەت، ماروككو، پاكىستان، پەرۋ، ءباا سياقتى 34 ەلدە قولدانىلادى.
Sputnik V – گامالەيا اتىنداعى رەسەي ۇلتتىق ەپيدەميولوگيا جانە ميكروبيولوگيا عىلىمي ورتالىعى جاساعان ۆەكتورلىق ۆاكتسينا ەكى كومپونەنتتەن تۇرادى. ەكەۋىندە دە ۆيرۋستىڭ ءوزى ەمەس، SARS-CoV-2 ۆيرۋسىنىڭ S-اقۋىزىنىڭ گەنى عانا بار، سونىمەن قاتار ادام اعزاسىنداعى ادەنوۆيرۋستىڭ 5-ءشى سەروتيپ (rAd5) جانە 26-شى سەروتيپىنە (rAd26) نەگىزدەلگەن ۆەكتورلار، ولار ءوزارا كوبەيە المايدى. ۆەكتور ۆيرۋستىڭ گەنەتيكالىق ماتەريالىن تاسىمالداۋ جانە قورعاۋ فۋنكتسياسىنا يە. The Lancent جۋرنالىندا زەرتتەۋدىڭ ءۇشىنشى كەزەڭىنىڭ ارالىق ناتيجەلەرىن جاريالادى، ۆاكتسينا 91,6%-عا ءتيىمدى بولىپ شىقتى، ال COVID-19-دىڭ ورتاشا جانە اۋىر جاعدايىندا 100%-عا ءتيىمدى بولدى.
ريا نوۆوستي اقپاراتتىق اگەنتتىگىنىڭ مالىمەتىنشە، ددۇ Sputnik V ۆاكتسيناسىنىڭ قاۋىپسىزدىگىنە ءوز باعاسىن ماۋسىم ايىنىڭ اياعىندا نەمەسە شىلدەدە بەرۋى مۇمكىن دەدى. قازىردىڭ وزىندە «Sputnik V» سەربيا، ۆەنگريا، ءباا، مەكسيكا، تۇركيا، برازيليا، يوردانيا، شري-لانكا سياقتى 64 ەلدە رۇقسات ەتىلگەن.
QazVac – بۇل قر ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگىنىڭ بيولوگيالىق قاۋىپسىزدىك ماسەلەلەرى عىلىمي-زەرتتەۋ ينستيتۋتى جاساپ شىعارعان بەلسەندى ەمەس ۆاكتسينا. ۆيرۋس فورمالدەگيدپەن يناكتيۆاتسيالاندى. قازىرگى ۋاقىتتا بۇل ۆاكتسينانىڭ تيىمدىلىگىن دالەلدەيتىن عىلىمي باسىلىم جوق.
بۇعان دەيىن ددۇ باسشىسى تەدروس ادحانوم گەبرەيەسۋس «QazVac» ۆاكتسيناسىنىڭ دامۋىن قۇپتادى جانە ونى ددۇ توتەنشە جاعدايلاردا قولدانۋ ءۇشىن ۇسىنعان ءدارى-دارمەكتەر تىزىمىنە ەنگىزۋ مۇمكىندىگىن قاراستىرۋعا دايىن ەكەنىن مالىمدەدى. ال دەنساۋلىق ساقتاۋ ءمينيسترى الەكسەي تسوي ءباا مەن كاتاردى قوسقاندا 10-عا جۋىق ەل قازاقستاندىق ەكپەگە قىزىعۋشىلىق تانىتقانىن ايتتى.
ايتا كەتەلىك دۇنيەجۇزىلىك دەنساۋلىق ساقتاۋ ۇيىمنىڭ باس عالىمى سۋميا سۆاميناتان «ماقۇلدانعان پرەپاراتتار ينفەكتسيانى 100% الدىن المايدى، بىراق ولار COVID-19-دىڭ اۋىر تۇرىنەن 90%-دان استامىن قورعايدى – دەدى.
سونىمەن قاتار قازاقستاندا Hayat-Vax جانە CoronaVac كوروناۆيرۋسىنا قارسى ۆاكتسينالاردىڭ قورى تاۋسىلىپ جاتىر. ال 9-شى شىلدەدە Tengrinews.kz اقپاراتتىق اگەنتتىگى قر دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلىگى ەلدەگى Hayat-Vax قالدىعى 185 مىڭ دوزاسى، CoronaVac - 260 مىڭ دوزاسى قالعانىن حابارلاعان بولاتىن. ونىڭ ۇستىنە مينيسترلىك بۇل پرەپاراتتاردى تاعى دا الار، المايتىنىن حابارلاعان جوق.
رامازان ەسماعامبەت
"ادىرنا" ۇلتتىق پورتالى
