Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымы мен серіктестер инфекциямен күресу үшін күштерін біріктіруде. Эпидемиологиялық жағдайды бақылау, аурумен күресудің амалдарын ұсыну және мұқтаж адамдарға денсаулық сақтаудың маңызды өнімдерін тарату арқылы екпенің тез дамуына ықпал етеді. Бүгінде ДДҰ (Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымы) рұқсат еткен және елдерде кең қолданысқа енген екпелер тізімі белгілі.
Бүгінгі таңда World Health Organizations (WHO) 2021 ж. 15 шілдеде шыққан есебі бойынша әлем жүзінде 30 түрлі вакцина клиникалық тексеріске жіберіліп, 17 екпе зерттеуден өтті.
Сонымен қатар russian.rt ақпараттық агенттігі ақпан айында Ресей препаратының Twitter-інде британдық Astra Zeneca компаниясының AZD1222 вакцинасы мен Ресейлік Sputnik Lite екпелері араластырылған «қос вакцинаны» клиникалық тексерістен өткізуді бастады деп хабарлады.
Зерттеуге 150 науқас қатысты және 2022 жылдың 2 наурызына дейін аяқтау жоспарланған. Ресейдің тікелей инвестициялық қорының басшысы Кирилл Дмитриев Петербург халықаралық экономикалық форумы аясында «вакциналар коктейлі» өте өзекті тақырып екенін айтты. Оның пайымдауынша, екпелердің араластырылуы мутациямен күресуге өте тиімді.
Ал Еуропалық медицина агенттігі адамға арналған дәрі-дәрмектер жөніндегі комитеті екпенің сапасы, қауіпсіздігі мен тиімділігі туралы мағлұматтарды мұқият тексеріп, Еуропалық комиссия бірауыздан қабылданған шешім бойынша клиникалық тексеріске жіберілген Moderna вакцинасын нарыққа енгізудің ресми шартты рұқсатын беруді жөн көрді. Бұл ЕО азаматтарын вакцинаның Еуроодақтың стандарттарына сәйкес келетініне көздерін жеткізеді және Еуроодақта екпе алуға негіз болатын қауіпсіздік шараларын, бақылау мен міндеттемелерді енгізуге септігін тигізеді.
«Бұл екпе бізді төтенше жағдаймен күресудің жаңа құралымен қамтамасыз етеді» – деді Еуропалық медициналық агенттігінің бас директоры Эмер Кук.
«ДДҰ пандемияны жариялағаннан кейін, бір жыл өткен соң екпеге екінші рет оң ұсыныс берілгендіктен, барлық қатысушылар екпе жасауда осыншама күш салып, тырысып бағуда.
Ал күллі дәрі-дәрмектерге келер болсақ, ЕО азаматтарының денсаулығын қорғау үшін, біз екпелердің қауіпсіздігі мен өнімділігі жайлы мәліметтерді мұқият бақылап отыратын боламыз» – деді ол.
Ірі клиникалық зерттеулердің нәтижесі бойынша Moderna екпесі 18 жастан кейінгі адамдардың ағзасында COVID-19-дың алдын алуы үшін тиімді екені анықталды.
Зерттеуге 30 мыңға жуық адам қатысты. Олардың жартысы екпені, жартысы бос препаратты қабылдады. Әлбетте, қатысушылар эксперимент жайлы бейхабар болды.
Шамамен 28000 адамда екпенің тиімділігі 18 жастан 94 жасқа дейінгі аралықта байқалды, оларда бұрынғы инфекция белгілері болған жоқ.
Сынақ бос препарат егкен (14.073 адамнан 185) және вакцинаны қабылдаған адамдармен салыстырғанда (14.134 вакцинаның 11-і COVID-19 алған) COVID-19 симптомдық жағдайлары 94.1%-ға төмендегенін көрсетті. Ал бос препарат қабылдаған адамдар симптомдары бар COVID-19 жұқтырғаны байқалды. Бұл вакцинаның сынақ кезінде 94,1%-ға тиімді болғанын білдіреді.
Сонымен қатар «сынақ созылмалы өкпе ауруы, жүрек ауруы, семіздік, бауыр ауруы, қант диабеті немесе АИТВ-инфекциясы бар науқастарды қоса алғанда, COVID-19-дың ауыр түрі болу қаупі бар қатысушыларға қарсы 90,9% тиімділігін көрсетті. Жоғары нәтижелі тиімділік жыныстық, нәсілдік және этникалық топтарда да сақталды» – деп хабарлады Еуропалық медициналық агенттігінің баспасөз қызметі.
Әзірге әлем жүзінде 9 вакцина клиникалық тексерістен өтіп, нарыққа шықты. Наурыз айының соңына қарай дүниежүзінде 141 мемлекет екпе салдырды. Оларға ресейлік «Sputnik V», неміс BioNtech компаниясының «Pfizer» вакцинасы, американдық фармацевтикалық компаниясының «Moderna» екпесі, британдық компанияның «Astra Zeneca» екпесі, Новосібір қаласының «Вектор» ғылыми орталығының пептидтік вакцинасы «EpiVacCorona», Қытайлық Sinovac Biotech компаниясының қайта жасаған «CoronaVac» вакцинасы, CanSino Biologics фармацевтикалық компаниясының 5-ші түрдегі адам аденовирусына негізделіп жасалған тағы бір қытайлық вакцина Ad5-nCoV («Convision») екпесі, China National Biotech Group жасаған тағы бір қытайлық «CNBG» вакцинасы және 11 наурыз күні ЕО мақұлдаған Америкалық Johnson & Johnson корпорациясының «Janssen» екпесі кіреді.
Ал Our World in Data дәйектер қоры сайтының 2021 жылдың 30 шілдедегі мәліметі бойынша Қазақстанға 8,95 млн. вакцина дозасы кіргізіліп, толық вакцинациядан 3,63 млн. адам өтті. Толық вакцинациядан өткендер 19,6% құрайды.
Еске сала кетейік, Қазақстанда екпе салдыру 11 ақпанда басталды. Қазір Қазақстанда вакцинаның төрт түрі бар: қазақстандық «QazVac», ресейлік «Sputnik V», қытайлық «Hayat-Vax» және «CoronaVac». Әр вакцинаның ерекшеліктерін ғалым, Назарбаев Университетінің профессоры, Medsupportkz негізін қалаушысы және ерікті Дана Ақылбекова сипаттады.
CoronaVac – қытайлық Sinovac Biotech компаниясы жасаған белсенді емес вакцина. Қытайдан алынған түпнұсқа SARS-CoV-2 вирусы жасушалық Vero сәулесінің көмегімен көп мөлшерде өсті. Пайда болған вирустар бета-прополактонға малынған, ол оларды генетикалық материалмен байланыстыру арқылы инактивациялайды және өлтіреді, ал басқа вирустық бөлшектер өзгеріссіз қалады.
CoronaVac-ты Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымы мақұлдады және Қытайдан бөлек Бразилия, Боливия, Чили, Филиппин, Сингапур, Түркия, Таиланд сияқты 40-тан астам елдерде қолданылады.
Hayat-Vax – Біріккен Араб әміршілігінде шығарылған Пекин Синофарм биологиялық өнімдер институтының қытайлық вакцинасы. Сонымен қатар «Hayat-Vax» вирус бета-пропиолактонмен өлтірілген белсенді емес вакцина. 2021 жылдың мамырында БАӘ мен Бахрейнде JAMA-да жарияланған 3-ші кезеңнің зерттеулерінің нәтижелері симптомтомдық жағдайларда 78,1%, ауыр жағдайларда 100% тиімділігін көрсетті.
Hayat-Vax екпесін де ДДҰ мақұлдады және қазіргі таңда Қытай, Аргентина, Бахрейн, Египет, Марокко, Пәкістан, Перу, БАӘ сияқты 34 елде қолданылады.
Sputnik V – Гамалея атындағы Ресей ұлттық эпидемиология және микробиология ғылыми орталығы жасаған векторлық вакцина екі компоненттен тұрады. Екеуінде де вирустың өзі емес, SARS-CoV-2 вирусының S-ақуызының гені ғана бар, сонымен қатар адам ағзасындағы аденовирустың 5-ші серотип (rAd5) және 26-шы серотипіне (rAd26) негізделген векторлар, олар өзара көбейе алмайды. Вектор вирустың генетикалық материалын тасымалдау және қорғау функциясына ие. The Lancent журналында зерттеудің үшінші кезеңінің аралық нәтижелерін жариялады, вакцина 91,6%-ға тиімді болып шықты, ал COVID-19-дың орташа және ауыр жағдайында 100%-ға тиімді болды.
РИА Новости ақпараттық агенттігінің мәліметінше, ДДҰ Sputnik V вакцинасының қауіпсіздігіне өз бағасын маусым айының аяғында немесе шілдеде беруі мүмкін деді. Қазірдің өзінде «Sputnik V» Сербия, Венгрия, БАӘ, Мексика, Түркия, Бразилия, Иордания, Шри-Ланка сияқты 64 елде рұқсат етілген.
QazVac – бұл ҚР Білім және ғылым министрлігінің биологиялық қауіпсіздік мәселелері ғылыми-зерттеу институты жасап шығарған белсенді емес вакцина. Вирус формальдегидпен инактивацияланды. Қазіргі уақытта бұл вакцинаның тиімділігін дәлелдейтін ғылыми басылым жоқ.
Бұған дейін ДДҰ басшысы Тедрос Адханом Гебрейесус «QazVac» вакцинасының дамуын құптады және оны ДДҰ төтенше жағдайларда қолдану үшін ұсынған дәрі-дәрмектер тізіміне енгізу мүмкіндігін қарастыруға дайын екенін мәлімдеді. Ал Денсаулық сақтау министрі Алексей Цой БАӘ мен Катарды қосқанда 10-ға жуық ел қазақстандық екпеге қызығушылық танытқанын айтты.
Айта кетелік Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымның бас ғалымы Сумья Сваминатан «Мақұлданған препараттар инфекцияны 100% алдын алмайды, бірақ олар COVID-19-дың ауыр түрінен 90%-дан астамын қорғайды – деді.
Сонымен қатар Қазақстанда Hayat-Vax және CoronaVac коронавирусына қарсы вакциналардың қоры таусылып жатыр. Ал 9-шы шілдеде Tengrinews.kz ақпараттық агенттігі ҚР Денсаулық сақтау министрлігі елдегі Hayat-Vax қалдығы 185 мың дозасы, CoronaVac - 260 мың дозасы қалғанын хабарлаған болатын. Оның үстіне министрлік бұл препараттарды тағы да алар, алмайтынын хабарлаған жоқ.
Рамазан Есмағамбет
"Адырна" ұлттық порталы
