ءومىردىڭ ءبىر ساتتە 180 گرادۋسقا جاقسى ارناعا وزگەرىپ كەتۋى عاجاپ ەمەس. مۇلدەم ويىمىزعا دا الماعان جەردە تۇرىپ, تۇسىمىزگە دە كىرمەگەن جەردە ءبىلىم الۋىمىز دا مۇمكىن. ونىڭ ناقتى دالەلى وڭتۇستىك كورەيا تۇرعىنى- قۇلپىناي بايتۋوۆا. ول ءوزىنىڭ ءومىرى از ۋاقىتتىڭ ءىشىندە قالاي وزگەرىپ، وڭتۇستىك كورەياعا قالاي كوشىپ بارعانى جايىندا قىزىقتى وقيعالارىمەن ءبولىسىپ، الەمدەگى ەڭ جاقسى دامىعان ەلدىڭ شىنايى ومىرىمەن تانىستىردى.
– سالەمەتسىز بە، قۇلپىناي حانىم! سىزبەن تانىسقانىما وتە قۋانىشتىمىن. ەڭ الدىمەن، كورەياداعى ءومىرىڭىزدىڭ العاشقى كەزەڭدەرىن ايتىپ وتسەڭىز. سالت-داستۇرىنە، مەنتاليتەنىنە، مادەنيەتىنە ۇيرەنىپ كەتۋ قيىنعا سوقتى ما؟
– العاشىندا مەن كورەياعا وقۋ ءۇشىن بارعانمىن. وقۋعا كەلمەس بۇرىن الماتىداعى كورەي مەيرامحاناسى مەن قوناق ۇيىندە جۇمىس جاساعانمىن. وسى جۇمىسىمنىڭ ارقاسىندا كورەي ءتىلىن ءبىرشاما مەڭگەردىم. ءدىنى دە، ءتىلى دە باسقا ەلگە كەلگەندە ازداپ قينالعان ساتتەرىم بولدى. ەڭ العاشقى كەزدە جاتاقحانادا تۇردىم جانە كەيبىر تاعامدارىنا اللەرگيام بولدى. شىندىعىندا كورەياداعى جانە قازاقستانداعى كورەيلەردىڭ ايىرماشىلىقتارى بار. باستاپقىدا تازا كورەيلىكتەردىڭ مادەنيەتىنە ۇيرەنىسە المادىم. ءتىلى، تاعامى بولەك بولعانمەن، مادەنيەتى، مەنتاليتەتى جاعىنان قازاقستانمەن وتە ۇقساس. وقۋ ورنىندا مەن سەكىلدى وزگە ۇلت وكىلدەرى دە بولدى. العاشقى 6 اي قينالعانىم راس، بىراق شەت ەلدىك رەتىندە كورەيانىڭ تىنىس-تىرشىلىگىنە تەز بەيىمدەلىپ كەتە الدىم.
– كورەياعا كوشىپ بارعالى كورەيلەردەن بويىڭىزعا سىڭىرگەن ادەتتەر بار ما؟ كورەيلىكتەردەن الۋىمىز كەرەك جاقسى ادەتتەردى اتاپ وتسەڭىز.
– كورەياعا كوشىپ كەلگەنىمە 8 جىل بولدى. وسى جىلدار ىشىندە قاتتى وزگەردىم دەسەم دە بولادى. بىرىنشىدەن، ۇنەمى كۇلىپ ءجۇرۋدى ۇيرەندىم. نەگە ەكەنىن بىلمەيمىن مەن قازاقستاندا بولعاندا اينالامداعىلار مەنى «سۋىق، كوڭىلسىز ادام» رەتىندە قابىلداعان ەدى. ال، كورەياعا كەلگەننەن كەيىن ۇنەمى كۇلىپ, جايدارلى ءجۇرۋ ادەتكە اينالىپ كەتتى. كۇلىپ ءجۇرۋ- سۇننەت. ەكىنشىدەن، وزىمە كوڭىل ءبولىپ، دەنساۋلىعىمدى كۇتە باستادىم. كورەيا حالقى ەڭ العاشقى كەزەكتە دەنساۋلىقتارىنا ءمان بەرەدى. سۋدى دا ءوز تارتىبىمەن ءىشىپ، تاعى ءبىر ادەت قالىپتاستىردىم. ۇشىنشىدەن، جىلدام بولۋدى ادەتكە اينالدىردىم. كورەيادا بارلىق ادام جۇمىسىنىڭ تەز بىتكەنىن ويلاپ، اسىعىپ جۇرەدى. ال، قازاقستاندا كەرىسىنشە عوي. كورەيلىكتەردەن ەڭبەكقور بولۋدى ۇيرەنگەن دۇرىس دەپ ويلايمىن. سەبەبى، كورەيلەر 2-3 جەردە جۇمىس جاساپ، كوبىرەك قاراجات تابۋعا تىرىسادى. ولار ءۇشىن كۇنىنە 3 ساعات قانا ۇيىقتاۋ وتە قالىپتى بولىپ سانالادى. ال، 1 ساعات ۇيدە بوس وتىرۋدى ولار «تاقىرعا وتىرۋ» دەپ ەسەپتەيدى. ارتىق ۋاقىت بولعان جاعدايدا جاڭا جۇمىس ىزدەپ، تىنىم تاپپايدى. كورەيلەردىڭ تاعى ءبىر ۇلگى الاتىن تۇسى- بىلىمدىلىكتەرى. مۇندا جاس تا، كارى دە وقۋ-بىلىمگە قۇشتار بولىپ تۇرادى. مىسالى، مەنىڭ قايىن اتام 60 جاستان اسقان، بىراق ءالى كۇنگە دەيىن كۋرستارعا قاتىسىپ، ءوزىن دامىتىپ جۇرەدى. مەن وقىعان ۋنيۆەرسيتەتتە ەگدە جاستاعى كىسىلەردى دە كەزدەستىرگەنمىن. كورەياعا كەلگەلى جىلىنا كەم دەگەندە 3-4 كۋرسقا قاتىسىپ كەلەمىن. ءبىزدىڭ ەلدە دە وسىنداي قاعيدا قالىپتاسسا، ءبىلىمدى ادامداردىڭ كوپ بولاتىنىنا سەنەمىن.
– كورەياداعى «توميريس» دياسپورا توبىنىڭ مۇشەسى ەكەنسىز. بۇل توپتىڭ ماقساتى قانداي؟ كورەيلىكتەردىڭ قازاقستان تاريحىنا، مادەنيەتىنە دەگەن قىزىعۋشىلىعى جايىندا وي بولىسسەڭىز.
– توپتىڭ ماقساتى- كورەيلىكتەرگە، كورەياداعى شەتەلدىكتەرگە قازاق حالقىنىڭ تاريحىن، سالت-ءداستۇرىن تانىستىرۋ. «توميريس» دياسپورا توبى كورەيادا قازاق مەرەكەلەرىن تويلاپ، فەستيۆال ۇيىمداستىرادى. كارىستەر بەلسەندى قاتىسىپ، ءبىزدىڭ ۇلتتىق كيىمدەرىمىزگە، دومبىراعا تاڭعالعان ساتتەرى بولدى. مەنىڭ تاعى ءبىر جۇمىسىم بار. بۇل جۇمىستا ماعان ءتۇرلى ۇسىنىستار تۇسەدى، ال مەن كورەيلىك بالاباقشالارعا، مەكتەپتەرگە قازاق مادەنيەتىن تانىستىرۋمەن اينالىسامىن.
– تۋعان جەرىڭىزدى ساعىنعان ساتتەردە نە ىستەيسىز؟ بولاشاقتا قازاقستانعا كوشىپ كەلۋ ويلارىڭىزدا بار ما؟
-جىلىنا 1 رەت وتباسىمىزبەن تۋعان جەرىمە بارىپ تۇرامىز. كارانتينگە بايلانىستى بەينەقوڭىراۋلار ارقىلى سويلەسىپ تۇرامىز، بىراق ساعىنىش مۇنىمەن باسىلمايدى. كورەيادا تۇراتىن قازاقتارمەن كەزدەسىپ، شاي ءىشىپ الاتىن كەزدەر بولادى (كۇلىپ). جۇبايىم قازاقستاننىڭ تابيعاتىن، سالت-ءداستۇرىن، تاعامىن قاتتى جاقسى كورەدى. ول «ۇلىمىز وقۋعا تۇسكەن كەزدە قازاقستانعا كوشىپ بارايىق» دەپ ايتقان بولاتىن. جۇبايىم قازاقستاندا 5 جىل وقىپ، جۇمىس جاساعاندىقتان كوشىپ بارۋ ويىندا بار.
– قازىرگى تاڭدا قانداي ىسپەن اينالىسىپ ءجۇرسىز؟ ءوزىڭىزدىڭ اۋدارماشىلىق قىزمەتىڭىز جايلى ايتىپ وتسەڭىز. قانداي تىلدەردى جەتىك بىلەسىز، اۋدارما ىسىندە قانداي تىلدەردى قولداناسىز؟
-بىرىنشىدەن، «Kulpynay TV» يۋتۋب كانالىن جۇرگىزەمىن. يۋتۋب كانالىمدا كورەيانىڭ ومىرىمەن تولىق تانىستىرامىن. بۇل كانالدى اشقان سەبەبىم- كورەياعا وقۋعا، جۇمىسقا كەلەتىن وتانداستارىمىزدى الدىن الا اقپاراتتاندىرۋ ەكىنشىدەن، ينستاگرام پاراقشامدا كورەي تىلىندە ساباق بەرەمىن. قازاقستانداعى جاندار ءۇشىن ونلاين، ال ينچحون قالاسىنداعى جاندار ءۇشىن وففلاين رەجيمدە كارىس تىلىندە ساباق جۇرگىزەمىن. كورەياعا كەلگەلى ءارتۇرلى سالادا ءبىلىم الدىم. مىسالى، سوت، زاڭگەرلىك، مەديتسينا سالاسىندا كۋرستارعا قاتىستىم. سول ءۇشىن اۋدارمامەن ءجيى اينالىسامىن. اۋدارماشى بولۋ ءۇشىن كارىس ءتىلىن تولىق ءبىلۋ كەرەك. كوپتەگەن ادامدار اعىلشىن ءتىلىن بىلسە، كورەيادا ءومىر سۇرە الامىز دەپ قاتەلەسەدى. كورەيلەر- وتە ۇلتشىل حالىق. اعىلشىن ءتىلىن ءبىلىپ تۇرعانىنا قاراماستان بارلىعى كارىسشە سويلەيدى. بانك، مەديتسينا سالاسىندا ءجيى اۋدارما جاسايمىن.
– اۋدارما ىسىنەن بولەك كورەي ءتىلىن ۇيرەتۋ كۋرستارىن وتكىزىپ ءجۇرسىز. قازاق جاستارىنىڭ ءتىل ۇيرەنۋگە دەگەن ۇمتىلىسىن تاجىريبەڭىز بويىنشا ايتىپ بەرسەڭىز.
-كءارىس ءتىلىن 2010 جىلدان بەرى وقىپ كەلەمىن. كوپتەگەن جاستاردىڭ ماقساتى كورەياعا گرانتقا وقۋعا ءتۇسۋ، سول سەبەپتى كارىس تىلىنە دەگەن سۇرانىس جوعارى. كورەيادا اۋدارما، مەديتسينا, IT سالالارىن مەڭگەرۋدى ارمانداپ، ءتىل ۇيرەنىپ جاتقان جاندار دا جەتەرلىك. شىنىمدى ايتسام، قازىرگى جاسوسپىرىمدەردىڭ بىلىمگە دەگەن قۇشتارلىعىناقاتتى تاڭعالامىن.
– كورەي ءتىلىن ۇيرەتۋدەگى باستى ماقساتىڭىز قانداي؟ كورەيادا قازاق ءتىلىن ۇيرەتۋگە قاتىستى وسىنداي كۋرستار بار ما؟
-يۋتۋب كانالىمداعى كورەرمەندەرىم ءتىل ۇيرەتۋىمدى وتىنگەننەن كەيىن وسى ءىستى قولعا الدىم. ماعان وقىتۋشى بولعان قاتتى ۇنايدى. باستى ماقساتىم- جاستارعا تۇسىنىكتى ءارى جەڭىل تىلدە ءبىلىم بەرۋ. قازىر مەن كورەيادا قازاقستانعا جىلىنا 3-4 رەت جۇمىسقا باراتىن كورەيلىكتەرگە قازاق ءتىلىن ۇيرەتەمىن. سونىمەن قوسا، كورەيانىڭ كەيبىر ۋنيۆەرسيتەتتەرىندە قازاق ءتىلىن ۇيرەتەتىن فاكۋلتەتتەر بار. قازاق تىلىندەگى دارىستەردى قازاق پروفەسسورلارى جۇرگىزەدى. مەنىڭ قازاق ءتىلىن ۇيرەءنىپ جۇرگەن كارىس دوستارىم دا از ەمەس. جاقىندا قازاق ءتىلىن وتە جاقسى مەڭگەرگەن ءبىر تانىسىم قازاقستانعا بارعان ەدى. بىراق ول ماعان: «قۇلپىناي، مۇندا مەن ۇيرەنگەن سوزدەردى قولدانا المايمىن. بارلىعى ورىسشا سويلەيدى» دەپ ايتتى. ارينە، بۇل- وكىنىشتى جاعداي.
– قازىر وڭتۇستىك كورەيانىڭ كەيبىر قالالارىندا كارانتين وتكىزىلىپ جاتىر. كورەيا- مەديتسيناسى، ەكونوميكاسى وتە جوعارى دەڭگەيدە دامىعان ەل. وسى كارانتين تۇسىندا مەملەكەت حالىققا قانداي كومەك ۇسىنادى؟
-كارانتيننىڭ ءتۇرلى ساتىلارى بولىپ تۇرادى. مىسالى، كارانتين 2.5 ساتىسىنا جەتكەن كەزدە ءار ادامعا 1000 دوللار بەرىلەدى. ءبىز 2 رەت الىپ كوردىك. سونىمەن قاتار، بالالارعا دا قاراجات بولەدى، ازىق-تۇلىكپەن قامتاماسىز ەتەدى. بىراق كومەك كورسەتۋ ءار قالادا ءارتۇرلى وتەدى. بيزنەسپەن اينالىساتىن كاسىپكەرلەرگە جۇمىس توقتاپ قالعاندىقتان 3000 دوللار كولەمىندە كومەك بەرەدى. حالىق تا وتە ۇقىپتى، ەشقاشان بەتپەردەسىز جۇرمەيدى. زاڭدى قاتاڭ تۇردە ساقتايدى.
– ۇلىڭىز جاقىندا مەكتەپكە بارادى ەكەن. مەكتەپ تاڭداۋ پروتسەسى ءجۇرىپ جاتقان سەكىلدى. جالپى وڭتۇستىك كورەيانىڭ مەكتەپتەرىنىڭ ارتىقشىلىقتارى قانداي؟
-كورەيادا اتا-انالار بالاسى ءۇشىن مەكتەپتى ەرتە باستان تاڭداپ قويادى. وقۋ جىلى بىزدە قىركۇيەكتە، ال كورەيادا ناۋرىزدا باستالادى. مۇندا بارلىق مەكتەپ 12 جىل ءبىلىم بەرەدى جانە باستاۋىش، ورتا، جوعارى سىنىپتارى ءبىر-بىرىنەن قاشىقتا ورنالاسقان. ءار سىنىپتا تەلەديدار بولادى. بالاباقشادا دا، مەكتەپتە دە ساباق باستالماس بۇرىن 30 مينۋت بويى تاربيە ساعاتى وتكىزىلەدى. جوعارى سىنىپ وقۋشىلارى تاڭعى 6-دا مەكتەپكە كەتىپ، تۇنگى 12-دە ورالادى. ەمتيحاندارى دا وتە قاتاڭ ءارى بارلىق وقۋشى ءۇشىن وتە ماڭىزدى بولىپ سانالادى. اتا-انالارى بىزدەگىدەي بالاسىنىڭ بولاشاعى ءۇشىن ءتۇرلى قوسىمشا كۋرستارعا اياماي اقشا جۇمسايدى. قازاقستاندا جازدا 3 اي دەمالسا، كورەيادا قىس مەزگىلىندە 3 اي دەمالادى. ودان بولەك مۇندا تەك قىزدار، تەك ۇلدار وقيتىن مەكتەپتەر وتە كوپ. قازىر ۇلىمىزدى وسىنداي باعىتتاعى مەكتەپكە اپارۋ ويىمىزدا بار.
– قازىرگى ەڭ ۇلكەن ارمانىڭىز قانداي؟
-بىرىنشىدەن، ىندەت جويىلىپ، كارانتينسىز، بەتپەردەسىز ءومىر سۇرسەك ەكەن. ەكىنشىدەن، كىتاپ جازعىم كەلەدى. قازاقستاندا كارىس ءتىلىن ورىسشا ۇيرەتەتىن كىتاپتار وتە كوپ. ال، مەن قازاقشا ۇيرەتەتىن كىتاپ جازۋدى ارماندايمىن، قازىر باستاپ تا كەتتىم. ابىرويلى ۇستاز بولۋدى جانە كورەيادا قازاقستاندىقتار ءۇشىن جۇمىس ۆيزاسى اشىلعانىن تىلەيمىن.
-ءبىز بىلمەگەن تىڭ دەرەكتەرمەن بولىسكەنىڭىز ءۇشىن كوپ راقمەت! ارماندارىڭىزدىڭ ورىندالۋىنا تىلەكتەسپىز.
اڭگىمەلەسكەن ايدانا شالقاروۆا،
«ادىرنا» ۇلتتىق پورتالى
