Ómirdiń bir sátte 180 gradýsqa jaqsy arnaǵa ózgerip ketýi ǵajap emes. Múldem oıymyzǵa da almaǵan jerde turyp, túsimizge de kirmegen jerde bilim alýymyz da múmkin. Onyń naqty dáleli Ońtústik Koreıa turǵyny- Qulpynaı Baıtýova. Ol óziniń ómiri az ýaqyttyń ishinde qalaı ózgerip, Ońtústik Koreıaǵa qalaı kóship barǵany jaıynda qyzyqty oqıǵalarymen bólisip, álemdegi eń jaqsy damyǵan eldiń shynaıy ómirimen tanystyrdy.
– Sálemetsiz be, Qulpynaı hanym! Sizben tanysqanyma óte qýanyshtymyn. Eń aldymen, Koreıadaǵy ómirińizdiń alǵashqy kezeńderin aıtyp ótseńiz. Salt-dástúrine, mentalıtenine, mádenıetine úırenip ketý qıynǵa soqty ma?
– Alǵashynda men Koreıaǵa oqý úshin barǵanmyn. Oqýǵa kelmes buryn Almatydaǵy koreı meıramhanasy men qonaq úıinde jumys jasaǵanmyn. Osy jumysymnyń arqasynda koreı tilin birshama meńgerdim. Dini de, tili de basqa elge kelgende azdap qınalǵan sátterim boldy. Eń alǵashqy kezde jataqhanada turdym jáne keıbir taǵamdaryna allergııam boldy. Shyndyǵynda Koreıadaǵy jáne Qazaqstandaǵy koreılerdiń aıyrmashylyqtary bar. Bastapqyda taza koreılikterdiń mádenıetine úırenise almadym. Tili, taǵamy bólek bolǵanmen, mádenıeti, mentalıteti jaǵynan Qazaqstanmen óte uqsas. Oqý ornynda men sekildi ózge ult ókilderi de boldy. Alǵashqy 6 aı qınalǵanym ras, biraq shet eldik retinde Koreıanyń tynys-tirshiligine tez beıimdelip kete aldym.
– Koreıaǵa kóship barǵaly koreılerden boıyńyzǵa sińirgen ádetter bar ma? Koreılikterden alýymyz kerek jaqsy ádetterdi atap ótseńiz.
– Koreıaǵa kóship kelgenime 8 jyl boldy. Osy jyldar ishinde qatty ózgerdim desem de bolady. Birinshiden, únemi kúlip júrýdi úırendim. Nege ekenin bilmeımin men Qazaqstanda bolǵanda aınalamdaǵylar meni «sýyq, kóńilsiz adam» retinde qabyldaǵan edi. Al, Koreıaǵa kelgennen keıin únemi kúlip, jaıdarly júrý ádetke aınalyp ketti. Kúlip júrý- súnnet. Ekinshiden, ózime kóńil bólip, densaýlyǵymdy kúte bastadym. Koreıa halqy eń alǵashqy kezekte densaýlyqtaryna mán beredi. Sýdy da óz tártibimen iship, taǵy bir ádet qalyptastyrdym. Úshinshiden, jyldam bolýdy ádetke aınaldyrdym. Koreıada barlyq adam jumysynyń tez bitkenin oılap, asyǵyp júredi. Al, Qazaqstanda kerisinshe ǵoı. Koreılikterden eńbekqor bolýdy úırengen durys dep oılaımyn. Sebebi, koreıler 2-3 jerde jumys jasap, kóbirek qarajat tabýǵa tyrysady. Olar úshin kúnine 3 saǵat qana uıyqtaý óte qalypty bolyp sanalady. Al, 1 saǵat úıde bos otyrýdy olar «taqyrǵa otyrý» dep esepteıdi. Artyq ýaqyt bolǵan jaǵdaıda jańa jumys izdep, tynym tappaıdy. Koreılerdiń taǵy bir úlgi alatyn tusy- bilimdilikteri. Munda jas ta, kári de oqý-bilimge qushtar bolyp turady. Mysaly, meniń qaıyn atam 60 jastan asqan, biraq áli kúnge deıin kýrstarǵa qatysyp, ózin damytyp júredi. Men oqyǵan ýnıversıtette egde jastaǵy kisilerdi de kezdestirgenmin. Koreıaǵa kelgeli jylyna kem degende 3-4 kýrsqa qatysyp kelemin. Bizdiń elde de osyndaı qaǵıda qalyptassa, bilimdi adamdardyń kóp bolatynyna senemin.
– Koreıadaǵy «Tomırıs» dıaspora tobynyń múshesi ekensiz. Bul toptyń maqsaty qandaı? Koreılikterdiń Qazaqstan tarıhyna, mádenıetine degen qyzyǵýshylyǵy jaıynda oı bólisseńiz.
– Toptyń maqsaty- koreılikterge, Koreıadaǵy sheteldikterge qazaq halqynyń tarıhyn, salt-dástúrin tanystyrý. «Tomırıs» dıaspora toby Koreıada qazaq merekelerin toılap, festıval uıymdastyrady. Kárister belsendi qatysyp, bizdiń ulttyq kıimderimizge, dombyraǵa tańǵalǵan sátteri boldy. Meniń taǵy bir jumysym bar. Bul jumysta maǵan túrli usynystar túsedi, al men koreılik balabaqshalarǵa, mektepterge qazaq mádenıetin tanystyrýmen aınalysamyn.
– Týǵan jerińizdi saǵynǵan sátterde ne isteısiz? Bolashaqta Qazaqstanǵa kóship kelý oılaryńyzda bar ma?
-Jylyna 1 ret otbasymyzben týǵan jerime baryp turamyz. Karantınge baılanysty beıneqońyraýlar arqyly sóılesip turamyz, biraq saǵynysh munymen basylmaıdy. Koreıada turatyn qazaqtarmen kezdesip, shaı iship alatyn kezder bolady (kúlip). Jubaıym Qazaqstannyń tabıǵatyn, salt-dástúrin, taǵamyn qatty jaqsy kóredi. Ol «ulymyz oqýǵa túsken kezde Qazaqstanǵa kóship baraıyq» dep aıtqan bolatyn. Jubaıym Qazaqstanda 5 jyl oqyp, jumys jasaǵandyqtan kóship barý oıynda bar.
– Qazirgi tańda qandaı ispen aınalysyp júrsiz? Ózińizdiń aýdarmashylyq qyzmetińiz jaıly aıtyp ótseńiz. Qandaı tilderdi jetik bilesiz, aýdarma isinde qandaı tilderdi qoldanasyz?
-Birinshiden, «Kulpynay TV» ıýtýb kanalyn júrgizemin. Iýtýb kanalymda Koreıanyń ómirimen tolyq tanystyramyn. Bul kanaldy ashqan sebebim- Koreıaǵa oqýǵa, jumysqa keletin otandastarymyzdy aldyn ala aqparattandyrý Ekinshiden, ınstagram paraqshamda koreı tilinde sabaq beremin. Qazaqstandaǵy jandar úshin onlaın, al Inchhon qalasyndaǵy jandar úshin offlaın rejımde káris tilinde sabaq júrgizemin. Koreıaǵa kelgeli ártúrli salada bilim aldym. Mysaly, sot, zańgerlik, medıına salasynda kýrstarǵa qatystym. Sol úshin aýdarmamen jıi aınalysamyn. Aýdarmashy bolý úshin káris tilin tolyq bilý kerek. Kóptegen adamdar aǵylshyn tilin bilse, Koreıada ómir súre alamyz dep qatelesedi. Koreıler- óte ultshyl halyq. Aǵylshyn tilin bilip turǵanyna qaramastan barlyǵy kárisshe sóıleıdi. Bank, medıına salasynda jıi aýdarma jasaımyn.
– Aýdarma isinen bólek koreı tilin úıretý kýrstaryn ótkizip júrsiz. Qazaq jastarynyń til úırenýge degen umtylysyn tájirıbeńiz boıynsha aıtyp berseńiz.
-Káris tilin 2010 jyldan beri oqyp kelemin. Kóptegen jastardyń maqsaty Koreıaǵa grantqa oqýǵa túsý, sol sebepti káris tiline degen suranys joǵary. Koreıada aýdarma, medıına, IT salalaryn meńgerýdi armandap, til úırenip jatqan jandar da jeterlik. Shynymdy aıtsam, qazirgi jasóspirimderdiń bilimge degen qushtarlyǵynaqatty tańǵalamyn.
– Koreı tilin úıretýdegi basty maqsatyńyz qandaı? Koreıada qazaq tilin úıretýge qatysty osyndaı kýrstar bar ma?
-Iýtýb kanalymdaǵy kórermenderim til úıretýimdi ótingennen keıin osy isti qolǵa aldym. Maǵan oqytýshy bolǵan qatty unaıdy. Basty maqsatym- jastarǵa túsinikti ári jeńil tilde bilim berý. Qazir men Koreıada Qazaqstanǵa jylyna 3-4 ret jumysqa baratyn koreılikterge qazaq tilin úıretemin. Sonymen qosa, Koreıanyń keıbir ýnıversıtetterinde qazaq tilin úıretetin fakýltetter bar. Qazaq tilindegi dáristerdi qazaq professorlary júrgizedi. Meniń qazaq tilin úırenip júrgen káris dostarym da az emes. Jaqynda qazaq tilin óte jaqsy meńgergen bir tanysym Qazaqstanǵa barǵan edi. Biraq ol maǵan: «Qulpynaı, munda men úırengen sózderdi qoldana almaımyn. Barlyǵy oryssha sóıleıdi» dep aıtty. Árıne, bul- ókinishti jaǵdaı.
– Qazir Ońtústik Koreıanyń keıbir qalalarynda karantın ótkizilip jatyr. Koreıa- medıınasy, ekonomıkasy óte joǵary deńgeıde damyǵan el. Osy karantın tusynda memleket halyqqa qandaı kómek usynady?
-Karantınniń túrli satylary bolyp turady. Mysaly, karantın 2.5 satysyna jetken kezde ár adamǵa 1000 dollar beriledi. Biz 2 ret alyp kórdik. Sonymen qatar, balalarǵa da qarajat bóledi, azyq-túlikpen qamtamasyz etedi. Biraq kómek kórsetý ár qalada ártúrli ótedi. Bıznespen aınalysatyn kásipkerlerge jumys toqtap qalǵandyqtan 3000 dollar kóleminde kómek beredi. Halyq ta óte uqypty, eshqashan betperdesiz júrmeıdi. Zańdy qatań túrde saqtaıdy.
– Ulyńyz jaqynda mektepke barady eken. Mektep tańdaý proesi júrip jatqan sekildi. Jalpy Ońtústik Koreıanyń mektepteriniń artyqshylyqtary qandaı?
-Koreıada ata-analar balasy úshin mektepti erte bastan tańdap qoıady. Oqý jyly bizde qyrkúıekte, al Koreıada naýryzda bastalady. Munda barlyq mektep 12 jyl bilim beredi jáne bastaýysh, orta, joǵary synyptary bir-birinen qashyqta ornalasqan. Ár synypta teledıdar bolady. Balabaqshada da, mektepte de sabaq bastalmas buryn 30 mınýt boıy tárbıe saǵaty ótkiziledi. Joǵary synyp oqýshylary tańǵy 6-da mektepke ketip, túngi 12-de oralady. Emtıhandary da óte qatań ári barlyq oqýshy úshin óte mańyzdy bolyp sanalady. Ata-analary bizdegideı balasynyń bolashaǵy úshin túrli qosymsha kýrstarǵa aıamaı aqsha jumsaıdy. Qazaqstanda jazda 3 aı demalsa, Koreıada qys mezgilinde 3 aı demalady. Odan bólek munda tek qyzdar, tek uldar oqıtyn mektepter óte kóp. Qazir ulymyzdy osyndaı baǵyttaǵy mektepke aparý oıymyzda bar.
– Qazirgi eń úlken armanyńyz qandaı?
-Birinshiden, indet joıylyp, karantınsiz, betperdesiz ómir súrsek eken. Ekinshiden, kitap jazǵym keledi. Qazaqstanda káris tilin oryssha úıretetin kitaptar óte kóp. Al, men qazaqsha úıretetin kitap jazýdy armandaımyn, qazir bastap ta kettim. Abyroıly ustaz bolýdy jáne Koreıada qazaqstandyqtar úshin jumys vızasy ashylǵanyn tileımin.
-Biz bilmegen tyń derektermen bóliskenińiz úshin kóp raqmet! Armandaryńyzdyń oryndalýyna tilektespiz.
Áńgimelesken Aıdana Shalqarova,
«Adyrna» ulttyq portaly
