وڭداسىن بەسىكباسوۆ: تەاتردا دۋبل جوق

3675
Adyrna.kz Telegram

ەلىمىزدىڭ مەرەيىن اسىرىپ، ابىرويىن كوككە كوتەرىپ جۇرگەن ۇلت ماقتانىشتارىنا كەندە ەمەسپىز. ال ونەر سالاسىندا مۇنداي جاندار وتە كوپ. سولاردىڭ ءبىرى دە بىرەگەيى «الاتاۋ» ءداستۇرلى ونەر تەاترىنىڭ اكتەرى وڭداسىن بەسىكباسوۆ.  ول 1962 جىلى شىعىس قازاقستان وبلىسى، سەمەي قالاسى، اقسۋات اۋىلىندا  دۇنيەگە كەلگەن. ءبىز تەاتر جانە كينو اكتەرىمەن ونەر جولىنداعى ءوسۋى مەن قالىپتاسۋى جايىندا ازدى-كەمدى سۇحباتتاسقان ەدىك.

وڭداسىن بەسىكباسوۆ ورتا مەكتەپتى ءتامامداپ، اسكەري بورىشىن وتەپ كەلگەننەن كەيىن سەمەي قالاسىنداعى مال دارىگەرلىك ينستيتۋتقا وقۋعا تۇسەدى. ءبىلىم الىپ ءجۇرىپ، قوسىمشا كوركەم ونەرپازدار ۇيىرمەسىن ۇيىمداستىرادى. انسامبل قۇرىپ، ەل اراسىندا ونەر كورسەتەدى.  كوپ ۇزاماي سول ەلدى مەكەننەن حالىق تەاترى اشىلىپ،  اتالمىش تەاتردا ساباقتان كەيىن اۋەسقوي اكتەر بولىپ، اقىسىز جۇمىس ىستەيدى. سودان 1988 جىلى الماتىدا ونەرلى جاستار اراسىندا رەسپۋبليكالىق ىرىكتەۋ كونتسەرتى وتەتىنىن ەستىپ، اينالاسىنداعى  سايدىڭ تاسىنداي ءوزى قاتارلاس جاستاردى جينايدى. سەمەي قالاسى وپكوم-ىنان جولدامانى الىپ، الماتىعا جول تارتادى. ىرىكتەۋ ناتيجەسى اياقتالىپ، بىرگە كەلگەن 22 جاستىڭ ىشىنەن تورتەۋى عانا تاڭدالىپ الىنادى. وسىلايشا وڭداسىن بەسىكباسوۆ تاعدىردىڭ قالاۋىمەن ارۋ قالا الماتىدا قالىپ، كاسىبي ونەر جولىن باستايدى.

«تاڭدالىپ الىنعان تورتەۋمىزدىڭ ءبىرى بۇگىندە ەلگە تانىمال م.اۋەزوۆ تەاترىنىڭ بەلدى اكتريساسى شىنار اسقاروۆا، كەنجەعازى قارىمساقوۆ جانە مەن ەدىم. ادىلقازىلارعا باريتون داۋسىم ۇناپتى. سودان مەنى اباي اتىنداعى وپەرا جانە بالەت تەاترىنا حورعا جۇمىسقا الدى. وقىپ ءجۇرىپ، جۇمىس ىستەدىم.  سوسىن حوروۆوي ستۋدياعا ءتۇسىردى. وقۋىم بىتپەي جاتىپ، ءۇش ايدان كەيىن جۇمىسقا كىرگىزىپ جىبەردى. 1992 جىلى ت. جۇرگەنوۆ اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ونەر اكادەمياسىندا سىرتتان ءبىلىم الاتىن اكتەرلىق ءبولىم اشىلىپ، سوندا جوعارعى ءبىلىمى جوق اكتەرلاردىڭ ءبارى وقۋعا ءتۇسىپ، «دراما جانە كينو اكتەرى» دەگەن ماماندىق بويىنشا ءبىلىم الىپ شىقتىم. وپەرا تەاترىندا جۇمىس ىستەپ جۇرگەن تۇستا العاش رەت «قىز جىبەك» وپەراسىندا تولەگەننىڭ اكەسى بازاربايدى، «اباي» وپەراسىندا كوكبايدى، ودان وزگە دە  كىشكەنتاي-كىشكەنتاي درامالىق بىرنەشە رولدەردە وينادىم»، - دەپ ەسكە الادى اعامىزدىڭ ءوزى.

- وڭداسىن اعا، ءسىزدىڭ تەاتر اكتەرى ەكەنىڭىزدى بىلەمىز. ال كينوعا قالاي كەلدىڭىز. كينوداعى رولدەرىڭىز جايىندا ايتساڭىز؟

- جالپى كينوعا 1998 جىلى كەلدىم. قازىر كينو ساحناسىندا جۇرگەنىمە 20 جىلدان استى. وسى جىلدار اراسىندا 60-تان اسا كينوعا ءتۇسىپپىن. ونىڭ ىشىندە تەلەسەريالدار، قىسقا مەتراجدى فيلمدەر، دىبىسسىز تۇسەتىن ياعني، پانتاميمو دەرەكتى فيلمدەر دە بار.  تۇڭعىش باستى ءرولىمدى 2003 جىلى سەرگەي دۆورتسەۆوگونىڭ «تيۋلپان» اتتى فيلىمىنەن باستادىم. فيلمدەگى العاشقى اتىم ءسادۋ بولاتىن. كەيىن فيلمدە  نەبارى 4-اق ادام بولعاندىقتان، ءبارىمىز ءوز اتتارىمىزبەن وينادىق. كينو بۇگىنگە دەيىن ءجۇرىپ جاتىر. يۋتۋب كانالىندا دا بار. بۇل فيلم دۇنيەجۇزىن ارالاپ شىقتى. كانن كينوفەستيۆالىنىڭ 2008 جىلعى “جاستار كوزقاراسى” دەگەن گران-ءپريىن الدىق. سول جەردە ءبىزدى فرانتسيا ەلىنىڭ ءبىلىم مينيسترلىگى قابىلداپ، ءفيلمنىڭ بالالار تاربيەسىنە قوساتىن ۇلەسى زور ەكەنىن ايتىپ، مەكتەپ باعدارلاماسىنا ەنگىزەتىندىگىن جەتكىزدى. ءبىز ءۇشىن بۇل وتە ۇلكەن جەتىستىك ەدى. حالىقارالىق 53 كينوفەستيۆالدە 35 رەت گران-پري جەڭىپ الدىق.  ال، 2009 جىلى جاپونيادا وتكەن كينوفەستيۆالدىڭ گران-ءپريىن الىپ، سول كۇنى اۆسترياعا بارىپ، ورتا ازيانىڭ “وسكار” جۇلدەسىنە يە بولدىق. سول جىلدارى ول دەگەنىڭ وتە ۇلكەن سەنساتسيا بولدى. سونىمەن قاتار امەريكادا گولليۆۋدتىڭ فيلمىنە دە ءتۇستىم. اتالمىش فيلم امازونكادا باستالعان. وندا ساق پاتشاسىنىڭ ءرولىن سومدادىم. فيلمدە ءسوز جوق، ياعني، فيلمدەگى وقيعانى ءىس-ارەكەت ارقىلى ىممەن جەتكىزدىم. سودان كەيىن «سۇلەيمەن تاۋ» اتتى قىرعىز فيلمىندە  قاراباستىڭ اكەسىنىڭ ءرولىن سومدادىم. 2014 جىلى ليندا نيگماتۋلينانىڭ «زۆەزدا ميحايلا» دەگەن فيلمىنە ءتۇستىم. اكەسى تالعات نيگماتۋليننىڭ  ارۋاعى ءۇشىن گونورارسىز ويناپ بەردىم.

- اعا، ءسوزىڭىز اۋزىڭىزدا. ءسىز قازاقستاندىق قانا ەمەس شەتەلدىڭ فيلمدەرىنە دە ءتۇسىپ ءجۇرسىز. شەتەلدىك فيلمدەرگە وزدەرى شاقىرا ما الدە ءوزىڭىز كاستينگ ارقىلى ءتۇسىپ ءجۇرسىز بە؟

- ارينە وزدەرى شاقىرادى. ماعان شاقىرتۋ نەگىزىنەن ماسكەۋدەن كەلەدى. موسفيلم كينوستۋدياسىندا دا بىرنەشە فيلمگە ءتۇستىم. سونىڭ ءبىرى «تابو» ءفيلمى. وسى كينوتۋىندىنىڭ ءتۇسىرىلىمى كەزدە  ءتورت اي بويى تابۋلسكىدە بولدىم. ءفيلمنىڭ رەجيسسەرى يگور زايتسەۆ. «نومادتىڭ» قىرىق شاقتى كاسكادەر جىگىتتەرىمەن قاتار 4 اكتەر ىرىكتەۋدەن وتتىك. بۇل فيلمدە باقسىنىڭ ءرولىن سومدادىم. قىتايدىڭ 19 جاستاعى بويجەتكەنى مەنىڭ قىزىم بولىپ وينادى. فيلمدە ورىس تىلىندە سويلەدىك. ارا-اراسىندا قامتىنىڭ سوزدەرىن قولداندىق. ال، 2017 جىلى بولليۆۋدقا شاقىردى. ينديانىڭ رەجيسسەرلەرى مەنىڭ ساق پاتشاسى بولىپ ويناعان ءرولىمدى گولليۆۋدتىڭ ۆۆس كانالىنان كورىپ، ماعان توقتالعان ەكەن. سوسىن مەنى جان - جاقتان ىزدەپتى. تاپپاي باستارى قاتىپ وتىرعاندا، ماسكەۋدە ءىس-ساپارمەن جۇرگەن سانجار ماديەۆتى جولىقتىرىپ قالىپ، سۋرەتىمدى كورسەتىپ، «مىنا اكتەردى تانيسىڭ با؟»،- دەپ سۇراپتى. ءمادي «ەي، مىناۋ مەنىڭ اعام عوي»، - دەپ تەلەفونىن الىپ، ماعان قوڭىراۋ شالدى.  29 جەلتوقسان بولاتىن. “اعا، قايداسىز؟” دەيدى.

- ۇيدەمىن.

- ءسىزدى ينديانىڭ رەجيسسەرلەرى ىزدەپ جاتقانىنا ءبىر اي بولىپتى. فيلمگە شاقىرماق. گرافيگىڭىز قالاي؟

- قازىر بوسپىن.

- اعىلشىنىڭىز جاقسى ما؟

- باستاپقىسىن بىلەمىن، - دەدىم. جارتى ساعاتتىڭ ىشىندە ءبارىن شەشىپ، ءبىر ساعاتتا كەلىسىم شارت جاساسىپ، قول قويىپ، 4 كۇننەن كەيىن ۇندىستانعا ۇشىپ كەتتىم. فيلم XVI عاسىرداعى ۇندىستەر مەن اۋعانداردىڭ اراسىنداعى قاقتىعىستى باياندايدى. بۇل فيلمدە اۋعان بانديتتەرىنىڭ باسشىسى  ءرولىن سومدادىم. كينونىڭ اتى «قىزىل كاپيتان» دەپ اتالادى. تولىق مەتراجدى فيلم. قازىر جان-جاقتا كورسەتىلىمدەرى ءجۇرىپ جاتىر. بىزدە ازىرگە كورسەتىلگەن جوق. ال سوڭعى ۇلكەن جاڭالىعىمنىڭ ءبىرى جاقىندا لوس-اندجەلەستەن قازاقتىڭ ەكى جىگىتى كەلىپ، 1932 جىلعى اشارشىلىقتى ءتۇسىرىپ كەتتى. الەمدىك فيلم. كەلىسىم شارت بويىنشا فيلم ەكرانعا شىقپايىنشا اقپارات بەرۋگە رۇقسات جوق. سوندىقتان اشىپ ەشتەڭە ايتا المايمىن. ەرەكشەلىگى سول،  ناۋبەتتى كەزەڭدەردىڭ كارتيناسىن اشىق ءتۇسىردى. وتە كەرەمەت كادرلار جاسالىندى. ونداي كادرلاردى مەن ماسكەۋدەن دە، وزىمىزدەن دە  كورگەن ەمەسپىن. فيلمدە ەركىندىك بار. كەرەمەت فيلم بولىپ شىعادى دەپ سەنەمىن. سودان كەيىنگى كەسەك تۋىندىمنىڭ ءبىرى رەجيسسەر ەرمەك تۇرسىنوۆتىڭ «شال» ءفيلمى.

- ايتقانداي وسى «شال» ءفيلمى سىزگە قانشالىقتى تانىمالدىلىق الىپ كەلدى؟

- «شال» ءفيلمى ارقىلى مەنى بارشا قازاقستاندىقتار تانىدى دەي الامىن. قالاي دەسەڭىز، باستى رولدەگى ەربولات ەكەۋمىزدى ەلدەر ءبىر-بىرىمىزگە ۇقساتادى. انىعى شاتاستىرىپ، «ءسىز شال بولىپ ويناعان اكتەرسىز عوي»،- دەيدى. مەن «جوق» دەپ كۇلەمىن. «72 جاستاعى شالدى مەن قالاي وينايمىن، مەن ول كىسىدەن جاسپىن. جانە بويىم دا ۇزىنىراق»، - دەسەم، «گريم ارقىلى وزگەرتكەن»،- دەيدى. فيلمدە باستى كەيىپكەرلەردىڭ ءرولىن اكتەر ەربولات توعىزاقوۆ پەن ورىنبەك مولداحان سومدادى عوي. مەنى سول ەربولات توعىزاقوۆ دەپ  جۇرگەندەر كوپ. ال، مەن بيزنەسمەن اڭشىنىڭ ءرولىن ويناپ شىقتىم. كينونىڭ جەلىسى بويىنشا جانىمداعى ەكى جولداسىممەن قاسقىر اتۋعا كەلگەنبىز.  وكىنىشتىسى، سەرىكتەستەرىمنىڭ ەكەۋى  دە قازا تابادى دا مەن جالعىز قالامىن. شال مەنى سۇيرەيدى. قاسقىردان قاشىپ، كوپىردەن سەكىرىپ، اش قاسقىرمەن بەتپە-بەت الىسامىز. ءساتى وڭىنان تۋاتىن فيلمدەرگە تابيعات ءوزى كومەكتەسەدى. مىسالى، «قىز جىبەك» ءفيلمىن ءتۇسىرۋ بارىسىندا اققۋلار كولگە كەلىپ قونعان. سول سياقتى فيلىمدەگى ەكى قاسقىر، ياعني اناسى مەن بالاسى الماتىنىڭ تابيعاتىندا جۇرگەن دالا قاسقىرلارى. ءتۇسىرىلىم بارىسىندا تاپ بولدى.  «جولى بولار جىگىتتىڭ، جەڭگەسى شىعار الدىنان»،- دەگەن ماقالدى وسىندايدا ايتادى. ال، جىڭىشكەلەۋ بەس قاسقىر بريانسكىدەن اكەلىنگەن. چەحوسلوۆاكيادا بۋدانداسقان قاسقىردىڭ ءتۇرى. دالا قاسقىرلارىمەن الىسقان جەرى ول كينونىڭ قۇپياسى. جىرتقىش جانۋارعا قورىققانىڭدى سەزدىرمە دەيدى. سۇستى كوز قاراسىمىز ارقىلى قۇرتقانىڭ كوزىنە تىك قاراپ، تايسالماي سەس كورسەتتىك. ءبىزدىڭ قورىقپايتىنىمىزدى سەزگەن  جانۋار كەيىن قاراي شەگىنىپ، كەتە بەردى. فيلمدەگى  قاسقىرمەن الىسۋ ءساتى ءدۋبلسىز ءتۇسىرىلدى. ال جالپى بۇل «شال» ءفيلمى - قازاق كينوتۋىندىلارىنىڭ ىشىندەگى تانىمال دۇنيەلەردىڭ ءبىرى.

IMG_9002

- ءيا، ءوزىڭىزدىڭ قاتىسۋىڭىزبەن قازاق كينوسىنان ءالى تاماشا تۋىندىلاردى تاماشالايمىز دەگەن ۇمىتتەمىز. ال ەندى «الاتاۋ» ءداستۇرلى ونەر تەاترىنا قاشان كەلدىڭىز؟

- تەاتر ساحناسىن ساعىنعاندىقتان الماتى قالالىق مادەنيەت باسقارماسىنا قاراستى «الاتاۋ» ءداستۇرلى ونەر تەاترىنا 2018 جىلى جۇمىسقا كەلدىم. سودان بەرى وسىندامىن. قازىرگى تاڭدا رەجيسسەر ەرلان ءبىلالدىڭ «اباي-توعجان» قويىلىمىندا قۇنانبايدىڭ ءرولىن سومداپ ءجۇرمىن. ەسلام ءنۇرتازيننىڭ قويعان «جىر جولبارىس» قويىلىمىندا سارىبايدىڭ ءرولىن، جۇلدىزبەك جۇمانبايدىڭ «مۇقاعاليمەن سىرلاسۋىندا» بەيتانىس ادام ءرولىن ءوز دەڭگەيىندە الىپ شىقتىم.  الداعى ۋاقىتتا، ياعني تەاترىمىزدىڭ بەسىنشى ماۋسىمى اشىلعان بەتتەن «قىز جىبەك»، «ايمان شولپان» سىندى كەسەك-كەسەك قويىلىمدار دايىندالماق. بۇيىرسا سول قويىلىمداردا  دا وزىمە بەرىلگەن ءرولدى الىپ شىعاتىنىما سەنەمىن. تەاتر - مەنىڭ ەكىنشى ءۇيىم. ساعىنىپ كەلەمىن. تەاتردىڭ قۇدىرەتى سول – قيال مەن شىنايىلىقتى قاتار ۇشتاستىرا ءبىلۋىڭ كەرەك. مۇندا قالاي وبرازعا كىردىڭ، ويناتىن وبرازىڭدى جۇرەگىڭە قالاي سالدىڭ، سول سارىنمەن ويناپ شىعاسىن. تەاتردا دۋبل جوق. سونىسىمەن قۇدىرەتتى. سونىسىمەن قىزىق. تەاتر اكتەرى بولۋ ءۇشىن كوپ دايىندىق، ىزدەنىس قاجەت. سومدايتىن  رولدەرىمدى تەاترعا كەلە جاتقاندا وي ەلەگىمنەن وتكىزەمىن. ىشكە كىرگەن سوڭ، بارلىق كۇيبەڭ تىرشىلىكتى ۇمىتىپ، ساحناعا بەيىمدەلەمىن. ويىمنىڭ ءبارى كەزەكتى سومدايتىن رولىمدە بولادى. تەاتر ساحناسى وتە كيەلى دۇنيە. سول سەبەپتى ۇنەمى تەاتر ەسىگىنەن ء“بيسيميلليامدى” ايتىپ كىرەم. ساحنانىڭ قۇدىرەتى، كورەرمەننىڭ قابىلداۋى، قوشەمەتى بىزگە قانات بىتىرەدى.

- اعا، التىن ۋاقىتىڭىزدى ءبولىپ سۇحباتتاسقانىڭىز ءۇشىن كوپ راحمەت! تەارت جانە كينو الەمىندە تاماشا تۋىندىلاردىڭ ومىرگە كەلۋىنە قوسار ۇلەسىڭىز تاۋسىلماسىن.

p/s: ءيا، «الاتاۋ» ءداستۇرلى ونەر تەاترى كۇنى كەشە عانا جوعارى وقۋ ورنىن تامامداعان جاستارمەن قاتار، ولارعا باس-كوز بولاتىن، ساحنانى تولتىرىپ  تۇراتىن تاجىريبەلى ساقا اكتەر مەن اكتريسالارعا باي. ال وڭداسىن بەسىكباسوۆ قانداي قۇرمەتكە دە لايىق! قۇرمەتتەۋ باسقا دا، قۇرمەتكە لايىق بولۋ ءبىر باسقا.

«ادەبيەت» ءبولىمىنىڭ مامانى: اقبوتا تويبەكقىزى

فوتوسۋرەتتەر اۆتورى: دوسمالوۆ انۋاربەك

پىكىرلەر