قالاي ايتساڭ دا، بۇكىل دۇنيەدەگى سىرلى دۇنيەلەر مەن جۇمباق تۇكپىرلەر، دۇنيەنىڭ ەندىگى التىن كىلتىن قازاقتىڭ قولىندا دەپ ويلايمىن. كوپتەگەن جۇمباق مەكەندەر مەن قاسيەتى قاعيدادان بولەك زاتتاردى زەردەلەيمىن، بارلىعىنىڭ قازاققا بايلانىپ قالعان ۇزىلمەس ءجىبىن سيپاپ تاپتىم. كۇللى دۇنيە بەتىن قازاققا بۇرىپ تۇر.
باقا - قوس مەكەندى جانۋار. باقا - ەسكى تۇركىلەردىڭ دۇنيە تانىمى بويىنشا ادام باسىنا قوناتىن باقتىڭ ءوزى، بايلىق اتاۋلىنىڭ كوزى. شولدە جاسايتىن باقانىڭ ۋىتى كۇشتى كەلەدى دە، سۋدا جاسايتىن باقانىڭ ۋىتى ءالسىز كەلەدى.
ميلليون جىلدار بويى تاسقا اينالىپ قالعان باقانىڭ ۇرىق سۇيىقتىعى يانتار سياقتى ەرەكشە زاتقا اينالىپ، باقا تاستى قۇلاعىڭا جاقىنداتىپ قوزعاساڭ، سول ميلليون جىلدىق ۇرىق بەبەۋ قاعىپ شىڭعىرلايدى. بىراق، تالاي بىلگىش بۇل ۇرىعى شىڭعىرلاپ تۇراتىن باقا تاستى تابا الماي قارا تەرگە ءتوستى. بىراق، بۇل ميلليون جىلدىق وتكەلدەن ءوتىپ تاسقا اينالعان باقا تاستار جوق ەمەس، وتە كوپ. ول قاي جەردە كوپ؟
19عاسىردىڭ سوڭىنان بەرى التاي، باركول، بوعدادان اۋعان قازاقتار بارىپ مەكەندەگەن ىشكى قىتايدىڭ چيڭحاي ولكەسىنىڭ التىنشوقى قازاق اۆتونوميالى اۋدانىنىڭ جەرىندە وسى ميلليون جىلدىق باقا تاستار ءۇيىلىپ جاتىر. قازىر ول جەردەگى قازاقتاردىڭ كوبى شىعىس تۇركىستان جەرىنە كوشىپ كەتكەن. مىڭعا جەتەر-جەتپەس قازاق قالدى. وسىدان ءبىراز جىل بۇرىن قىتاي كاسىپكەر ءۇرىمجى قالاسىنىڭ سولتۇستىگىندەگى ۋجياچۇي(بەسارىق) قالاسىنىڭ اۋماعىندا تۇراتىن قازاق مالشىلارمەن كەلىسىپ، ولاردى وسى چيڭحاي ولكەسىنىڭ التىنشوقى قازاق اۆتونوميالى اۋدانىنداعى ميلليون جىلدىق باقا تاستار ۇيىلگەن ءبىر تاۋ اڭعارىنا الىپ كەلەدى. كاسىپكەر قازاقتارعا:
- باقا تاستاردى تۇگەل تەرىپ اناۋ توبەنىڭ باسىنا ۇيەسىڭدەر. ەگەر، ىشىندە قۇلاعىڭا جاقىنداتىپ قوزعاساڭ شىڭعىرلاپ تۇراتىن باقا تاستار بولسا، ونى مەنىڭ قولىما اكەپ بەرەسىڭدەر، -دەگەن.
جۇمىسشىلار كۇنى-ءتۇنى ابىگەرلەنىپ، باقا تاستاردى تەرىپ تاۋ-توبە ەتىپ ءۇيىپ تاستايدى. بىراق، ىشىنەن ەشقانداي ۇرىعى شىڭعىرلايتىن باقا تاس تابىلمايدى. اقىرى، جۇمىسشىلاردىڭ نەشە كۇندىك اقىسىن تولەپ كەرى قايتارادى.
ەڭ باستى ءبىر سۇراق، نە ءۇشىن سوناۋ الىس جەردەن قازاقتاردى الىپ كەلىپ تەرگىزەدى؟
ادەتتە، قابىر قازىپ بايلىق ىزدەۋشىلەر سول قابىردىڭ مۇراگەرى ەسەپتەلەتىن ۇلتتىڭ ادامدارىنا قازدىرسا، بايلىق تەز اشىققا شىعادى ەكەن. ءوزى قازسا شىقپايدى ەكەن. سەبەبى، كونە زاماننىڭ مۇراسى ءار حالىقتىڭ ءوز ۇرپاعىنا تيەسەلى ەتىپ دۇعالانعان. دەمەك، التىنشوقى وڭىرىندەگى وسى سىرلى سايلاردىڭ جۇمباعى مەن قۇپياسىن قۇداي قازاققا سىيلادى ما ەكەن؟ كاسىپكەر وسى بايلامعا كەلۋ ءۇشىن كوپتەگەن بىلىمدىلەر مەن كورىپكەلدەردى ىسكە قوساتىنى انىق. ونىڭ ۇستىنە بۇل جۇمىستىڭ ارعى جاعىندا ءبىر كاسىپكەر ەمەس، ۇلكەن ۇكىمەتتىك ورگاندار تۇرسا نە دەيسىز؟
بۇل باقا تاس نەسىمەن قۇندى؟
سەبەبى، سول ءىشى شىڭعىرلاپ تۇراتىن ەڭ ماڭىزدى باقا تاس تابىلسا، سول شىڭعىرلاقتىڭ ميلليون جىلدىڭ وزەگىندە قالىپتاسقان ءبىر تامشى ۋىن كاسپي تەڭىزىنە قۇياتىن بولسا، بۇكىل كاسپي تەڭىزىن ۋلاۋعا جەتكىلىكتى ەكەن. بىراق، قۇداي ول تاستىڭ قىتايلارعا تابىلۋىن بۇيىرمادى.
ميلليون جىلدى قويا تۇرىڭىز، ادەتتە اتەشتى مەكيەنگە شاعىلىستىرماي، قاپاستا قاپالى ەتىپ بىرنەشە جىل بويى بولەك باعاتىن بولسا، ول اتەشتىڭ ەتى تۇگەل ۋعا اينالىپ كەتەدى.
كوكبورى مۇباراك قيزاتۇلى،
"ادىرنا" ۇلتتىق پورتالى
