پاندەميادان كەيىن حالىقتىڭ احۋالى ءبىرشاما السىرەگەنى ەشكىمگە جاسىرىن ەمەس شىعار. قاپتاعان تويحانالار مەن كوڭىل كوتەرەتىن ورىنداردىڭ جابىلۋىنا بايلانىستى، وسى سالاعا تىكەلەي-جاناما قىزمەت جاساپ كەلگەن قانشاما ادامدار مەن "كاسىپكەرلەر" توقىراۋعا ۇشىرادى. اتاپ ايتقاندا تويحانا يەلەرى مەن سول جەردە قىزمەت جاساۋشىلار، سۇلۋلىق سالونىنداعى ماماندار مەن سۇلۋلىق سالونىنىڭ يەلەرى (جالداۋشىلارى), ءانشى-بيشىلەر مەن اسابالار، "گۋليانكا" كولىك يەلەرى مەن توي ۇيىمداستىرۋ ورتالىقتارى، فوتوگرافتار مەن فوتو ستۋديالار جانە ت.ب.
ءبىزدىڭ شىمكەنتتەگى تويحانالاردىڭ سانى قالاداعى مەكتەپتەردىڭ سانىنان، كافە-رەستورانداردىڭ سانى بالاباقشالاردىڭ سانىنان اسىپ كەتپەسە كەم ەمەس شىعار.
سوندا دەيمىن-اۋ، قالتالى ازاماتتار ءوندىرىس ورىندارىن اشقانشا، ساۋىق-سايرانعا ارنالعان ورىندار اشىپ، كوپ "باستى قاتىرماي" از كۇشپەن لەزدە ۇلكەن ەففەكتىگە جەتەتىن جەڭىل "بيزنەستەن" ارىگە ويلانعىلارى كەلمەگەنى مە؟
الدە، ەرتەڭ زامان تۇراقسىزدانسا، ارتى قالاي بولار ەكەن دەگەن ويعا كەلۋگە اقىلدارى جەتپەگەنى مە؟ مەنىڭشە الىسقا ويلاۋ قابىلەتتەرى مەن اقىلدارى جەتپەگەن.
مۇنىڭ سەبەبىن مەن بىلاي كورەمىن.
قازىرگى قالتالى ازاماتتارىمىزدىڭ دەنى 90-شى جىلدارى الىپ-ساتارمەن، ءبىلىمنىڭ ەمەس "تىلگە پىسىقتاردىڭ" زامانىندا بايىپ العاندار. سول ازاماتتار "ۇيادا نە كورسەڭ، ۇشقاندا سونى ىلەسىڭ" دەگەن قاعيداعا ساي، قالاي بايىپ باستاسا، سولاي جالعاستىرا بەرگەندى قالاعاندار. ارينە، ول زاماندا ءوزىمىز ەشتەڭە وندىرە الماعاندىقتان ءبارىن سىرتتان تاسىپ كۇنەلتتىك. سول "الىپ-ساتار داۋىرىنەن سىعىمدالىپ" شىققاندار، ۇلكەن قارجىلاردىڭ ارقاسىندا كوپتەگەن عيماراتتار مەن "شۇرايلى" جەرلەردىڭ يەسىنە اينالدى.
بىراق جيعان قارجىلارىنا سىرتتان تاسىپ جاتقان ونىمدەرىن وزىمىزدە وندىرەتىن ءوندىرىس ورىندارىن اشۋدىڭ ورنىنا، سىرتتان اكەلۋشىلەردىڭ "وپتوۆيكتەرىنە" اينالىپ كەتتى. ياعني، ءبىزدىڭ ىشىمىزدە جينالعان ۆاليۋتانى ۇلكەن كولەمدە سىرتقا تاسۋشىلارعا اينالدى. (شەتەلدە دەمالىپ، سول جاقتىڭ كولىگىن الىپ، ءزاۋلىم ءۇي سوعىپ ءىشىن جانە سول شەت ەلدىڭ ونىمدەرىن تولتىردى).
بىزدەردىڭ "ەليتامىزدىڭ" ەكونوميكالىق بىلىمسىزدىگى مەن ءوز ەكونوميكامىزعا قارجى قۇيۋدىڭ ۇلتىمىز ءۇشىن پايداسىن تۇسىنە الماعان ساۋاتسىزدىعىنىڭ اكەلگەن "قاسىرەتىن", ولاردىڭ مىقتاعاندا سوققان ءبىر-ءبىر مەشىتتەرى جاۋىپ كەتە الادى دەپ ويلامايمىن.
قازىر 90-شى جىلدار ەمەس. زامان وزگەردى. زاماننىڭ وزگەرگەنىن كوز كوردى مە(بايلاردىڭ)?
جوق! ولار سول قالپى زاماننان قالىپ كەتتى. ەندى سول "سىعىمدالىپ" شىققانداردىڭ "وزا شاپقاندارى" مەملەكەتتىك تەندەردى جاعالادى. سول جاقتان جىرىمشىلاپ بايىدى. سول جاقتان "تاسىعانىمەن" تاعى دا شەتەلدى بايىتتى.
مەملەكەتتىك تاپسىرىستىڭ كوپ بولىگى قۇرىلىس سالاسىنا ءبولىنىپ وتىردى. ويتكەنى، ۋربانيزاتسيانىڭ زاڭدىلىعىنا ساي، تۇرعىن ءۇي مەن ولاردىڭ ينفراسترۋكتۋراسىنا دەگەن قاجەتتىلىك ارتتى. بۇل قاجەتتىلىك جاقىن ارادا ازايماق تا ەمەس.
سوندا دەيمىن-اۋ، وسى سالانىڭ باسى-قاسىندا ءجۇرىپ، سونشاما سۇرانىستى كورە تۇرا، وسى سالاعا قارجى قۇيىپ، تۇرعىن ءۇي سالىپ، حالىققا ساتۋعا باستارى جەتپەدى مە؟ جوووق! مەن ولاردىڭ باستارى جەتپەيدى دەپ ايتا المايمىن. ولاردى تەك قۇلىقسىزدىق پەن (ەلدەن ارتىق داۋلەت بەرگەن قۇدايىنىڭ الدىندا) ەلىنىڭ قازىرگى كۇيزەلىسىنىڭ جاۋاپكەرشىلىگىنىڭ ءبىر بولشەگى مويىندارىندا تۇرعاندىعىن تۇسىنە المايتىن توعىشارلىقتارى ۇستاپ تۇر دەپ ايتامىن.
باستارىڭ جەتپەسە، باستارىنا جارتى كومپيۋتەردىڭ "قۇيىپ العان" جاستاردى جينا اينالاڭا. يدەيالارىن تىڭدا. ۇسىنعان جوبالارىن قارجىلاندىرىپ، اكتسيونەرى بول! جوووق! ونى قايتسىن بۇلار؟! اينالاسىنا وڭشەڭ اعايىن-تۋىس، قۇدا-جەكجاتىنان تۇراتىن، تەپسەڭ "باسىنان" تەڭگەدەن باسقا ەشتەڭە تۇسپەيتىن سەنىمدى "جاساعىن" جيناپ العان.
قانشاما قالتالى ازاماتتارعا بارىپ، كەلەشەگى جاقسى جوبالاردى بىرگە اتقارۋعا ۇسىنىس جاساپ كورگەنبىز. اڭگىمەڭنىڭ العاشقى ەكى مينۋتىنان سوڭ، سەنىڭ ينفورماتسياڭدى "يگەرۋدەن" قالادى. تەك بۇگىن بەرىپ، ەرتەڭ الاتىن جوبانى قاتىرادى.
قىتايدىڭ بايلارىندا تابىسىنىڭ 10% پايىزىن كۇماندى(ريسكوۆىي) جوبالارعا سالىپ وتىرۋ قاعيداسى بار ەكەن. ويتكەنى ول جوبا ءجۇرىپ كەتەتىن بولسا، سول سالادا ءبىراز ۋاقىت باسەكەلەسسىز قيمىلداپ، ۇلكەن تابىستارعا جەتۋى مۇمكىن. سوندىقتان تاۋەكەلگە بارىپ وتىرۋدان قورىقپاۋعا ماشىقتانعان. مىسالى، قىتايدىڭ بايلارى ءوز ونىمدەرىنە سۇرانىس ارتتىرىپ، ءتىپتى الەمدىك نارىققا ەركىن شىعارۋلارى ءۇشىن الەمگە تانىمال برەندتەردىڭ اكتسيالارىن ساتىپ الىپ، برەندتەرىن پايدالانۋ قۇقىقتارىن ساتىپ الۋعا ماشىقتانعان. كەزىندە 2003-ءشى جىلدارى IBM بولىمشەلەرىن ساتىپ الىپ، ارتىنشا Lenovo ونىمدەرىمەن ىشكى نارىقتا سامسۋنگ، اسسەرلەردى ىعىستىرىپ تاستاپ، الەمدىك نارىقتى جاۋلاي باستاۋى. جاقىندا "مەرسەدەس" كونتسەرنىنىڭ اكتسيالارىن ساتىپ الۋدى ۇدەتىپ، قازىر وسى كونتسەننىڭ 15%-عا جۋىق اكتسياسىنا يەلىك ەتۋى. جاقىندا مەرسەدەس ماركالارى قىتايدىڭ ىشكى نارىعىندا تايوتا، حيۋندايلاردى ىعىستىرا باستاسا تاڭقالماڭىز.
قاراپ وتىرىپ قارنىڭ اشادى. قارا حالىق ماقۇل، قالتالى بايلاردىڭ دا ۇكىمەتكە ماسىل بولىپ وتىرعانىن كورىپ، قولىڭدى ءبىر سىلتەيسىڭ. وندايعا قۇلاش سەرمەمەي-اق قويسىن بۇلار. مىسالى، شىمكەنتتىڭ ون بيزنەسمەنى بىرىگىپ، كوپ قاباتتى تۇرعىن ءۇي سالىپ، حالىققا ساتۋمەن اينالىسۋىنا نە كەدەرگى؟ ءارى حالىققا جۇمىس بەرەسىڭ، ءارى حالىقتى تۇرعىن ۇيمەن قامتاماسىز ەتەسىڭ، ءارى مەملەكەتتىڭ جۇگىن ازايتۋعا ۇلەس قوساسىڭ. بۇل ءىس سەنىڭ ەكى مەشىت سوققانىڭنان كەم ساۋاپ بەرە قويماس.
ءاي، بىراق، مۇنى ۇعۋعا دا "باس" كەرەك. سول بايلارىمىزدىڭ ءبىرازىنىڭ دەپۋتات بولىپ العاندارىن قايتەرسىڭ تاعى؟..
جالپى ايتپاعىم.... بايلىقتارىڭدى بيۋدجەتتى سورۋعا جۇمساماي، بيۋدجەتكە پايدالى ىستەرگە دە جۇمساپ، ەسەلەۋگە بولادى.
