«ناۋرىز مەيرامىن جاڭاشا وتكىزۋ تۇجىرىمداما» اۆتورى، مادەنيەتتانۋشى، پەداگوگيكا عىلىمدارىنىڭ ماگيسترى سەرىك ەرعالي مادەنيەت جانە سپورت مينيسترلىگىنىڭ سايتىندا جاريالانعان «ناۋرىز مەيرامىن اتاپ ءوتۋ تۇجىرىمداماسى» تۋرالى پىكىرىن ءبىلدىردى، دەپ حابارلايدى «ادىرنا» ءتىلشىسى elana.kz-كە سىلتەمە جاساپ.
ول ءوزىنىڭ جوباسىن 2021 ج 3 اقپاندا مادەنيەت جانە سپورت مينيسترىنە ۇسىنعان حاتىندا بىلاي دەيدى:
«بۇل جوبا 2009 جىلدان باستاپ قولعا الىنىپ، بىرقاتار وڭىرلەردە سىناقتان ءوتىپ، اتريبۋتتارى قالىپتاسىپ، ەلدىك اۋقىمدا پايدالانۋعا ابدەن ازىرلەندى. اتاپ ايتقاندا، 2013 جىلى وڭتۇستىك قازاقستان وبلىسىندا باستالعان ناۋرىزدى جاڭاشا مەرەكەلەۋگە 2015 جىلى ەلباسى ن.ءا.نازارباەۆ قاتىسىپ: «ۇلىستىڭ ۇلى كۇنى قارساڭىندا وسى سىزدەردىڭ وڭىردە 9 كۇنگە 9 اتاۋ بەرىپ، ءار كۇندى ءاز-ناۋرىزعا ءتان ىزگى ىستەرمەنەن وتكىزۋ قۇپتارلىق باستاما. بۇل بارلىق جەرلەرگە تاراتۋعا جارايتىن ماسەلە» –دەپ ريزالىعىن بىلدىرگەنى بار.
اتالمىش جوبا زەرتتەۋ سيپاتى جاعىنان تيىسىنشە ءبىرتالاي عىلىمي ورتادا تالقىلانىپ، كونفەرەنتسيالاردا ۇسىنىلىپ قولداۋعا يە بولدى. 2011 جىلى ناۋرىز تاقىرىبىن زەرتتەۋ جۇمىسى «ناۋ مەن ىرىس» اتتى كىتاپ رەتىندە باسىلىپ شىقتى.
2016 جىلى 10 ناۋرىزدا قر ۇلتتىق مۋزەيىندە بولعان عىلىمي كونفەرەنتسيادا ناۋرىزدى جاڭاشا مەيرامداۋ تۇجىرىمداماسىنىڭ 9 كۇندىك مەرەكەلەۋ جوسپارى تانىستىرىلىپ، كەڭىنەن تالقىلاندى جانە عىلىمي ورتادان قولداۋ تاپتى.
وسى شارالار مەن جۇمىستاردىڭ ناتيجەسى رەتىندە ناۋرىز مەرەكەسىن زامان تالابىنا لايىقتاپ مەيرامداۋ بويىنشا «ناۋرىز-فەست» جوباسى ازىرلەندى، سىناقتان ءوتتى.
بيىلعى 2021 جىلى 27 قاڭتار كۇنى قر مەملەكەتتىك حاتشىسى ق.ە. كوشەرباەۆ بۇل جوبانىمەن تانىسىپ، قولداۋ ءبىلدىردى. بۇل ماسەلە بويىنشا ناقتى شەشىم قابىلداۋ قر مادەنيەت جانە سپورت مينيسترلىگىنىڭ قۇزىرىندا بولىپ وتىر.
ۋاقىت پەن مەملەكەت تالابىن ەسكەرە كەلىپ، سىزگە ناۋرىز مەرەكەسىن بيىلعى 2021 جىلدان باستاپ 14-22 ناۋرىز ارالىعىندا ەلدىك اۋقىمدا فەستيۆال تۇرىندە اتاپ ءوتۋدى ۇسىنامىز.»
بىراق بۇل ۇسىنىسقا ءالى كۇنگە جاۋاپ تا جوق جانە مينيسترلىك ناۋرىز مەيرامىن زەرتتەۋشى ءارى ساراپشىنىڭ وزىمەن دە، ەڭبەگىمەن دە تانىسپاعان، ساناسپاي وتىرعان سىعايلى. ونىمەن قويماي بيىلعى جىلى مينيسترلىك سايتىندا 6 اقپاندا جاريالانعان تۇجىرىمداما نۇسقاسى، اۆتوردىڭ ايتۋى بويىنشا «ابدەن بۇرمالانعان جانە ۇرلانعان ءوزىنىڭ اۆتورلىق تۇجىرىمداماسى» كورىنەدى.
س.ەرعالي بارىنەن بۇرىن مەملەكەتتىك ورگاننىڭ بۇنداي ورەسكەل قىلىعىنا قاپالى جانە ساۋاتسىز، دۇمبىلەز جازىلعان دۇنيەنى مەملەكەتتىك قۇجات رەتىندە قاراستىرۋى ءتىپتى اقىلعا سىيمايتىنىن ايتۋدا.
ايتپاقشى، مينيسترلىككە جولدانعان حاتقا سەرىك ەرعالي مەملەكەت جانە قوعام قايراتكەرى، قوعام بەلسەندىلەرى مەن جۋرناليستەردەن قۇرالعان 18 ادامنىڭ قولداعان حاتىن قوسا تاپسىرعان.
اۆتور ءوزىنىڭ ەڭبەگىن «رۋحاني جاڭعىرۋ ورتالىعىمەن» بىرلەسە وتىرىپ ابدەن ىسىلعان ءارى تۇزەتىلگەن نۇسقاسىن مينيسترلىككە وتكىزسە دە، ۇكىمەت قاراۋىنا ساۋاتسىز نۇسقا جىبەرىلىپ وتىر.
وسىعان وراي ساراپشىنىڭ اتالمىش تۇجىرىمداما جوباسىنا قاتىستى ساراپتاماسىن جاريالاۋدى ءجون كوردىك.
قازاقستان رەسپۋبليكاسى ۇكىمەتىنىڭ 2021 جىلعى اقپانداعى
№ قاۋلىسىمەن بەكىتىلەتىن «ناۋرىز مەيرامىن اتاپ ءوتۋ تۇجىرىمداماسىنىڭ» جوباسىنا ساراپتاما
تۇجىرىمداما جوباسىمەن تانىسا كەلىپ بۇعان قاتىستى تومەندەگىدەي قىسقاشا تالداۋ جاسالعانىن باياندايمىز.
تۇجىرىمدامانىڭ «ىسكە اسىرۋ تەتىكتەرى جانە كۇتىلەتىن ناتيجەلەر» تاراۋى بويىنشا 14-23 ناۋرىز ارالىعىندا 10 كۇن قامتىلعان، مەرەكەلەۋدىڭ ءار كۇنى ارنايى اتاۋلارمەن اتالۋى ورىندى، دۇرىس. بۇل ناۋرىز مەيرامىنىڭ مازمۇنىن اشۋعا ءتيىس. الايدا جوبادا قاراستىرىلعان اتاۋلاردىڭ ىشىندە ناۋرىز مەيرامىنىڭ مازمۇنىن اشپايتىن، بۇگىنگى ۇرپاقتىڭ قابىلداۋى مەن زاماناۋي تۇسىنىك-تالاپتارعا قايشى دا كۇردەلى، رەسمي-ناۋقانشىلدىققا قۇرىلعان سيپات بار ەكەنىن اتاپ ءوتۋ كەرەك.
تۇجىرىمدامانىڭ بۇل نۇسقاسى رەسمي قۇجاتقا ءتان ەمەس ستيلدىك تۇرعىدان سايكەس تۇزىلمەگەن، دايەكسىز ءارى ايعاقسىز تۇجىرىمدارعا تولى، ناۋرىز تاقىرىبىنىڭ اياسىنان تىس دۇنيەلەر كەلتىرىلگەن. ناۋرىز مەيرامىن مەملەكەتتىك مەرەكەدەن گورى ساناۋلى كۇندەر ىشىندە بارلىق رۋحاني-مادەني ماسەلەلەردى شەشىپ تاستاۋ جاعى قاراستىرىلىپ، قيسىنسىز شەشىمدەر مەن شارالار، جۇمىستار مەن باسى ارتىق ۇسىنىستار قامتىلعان. مەملەكەتتىك مەرەكەنىڭ ەڭ اۋەلى قازاقستاندىقتاردىڭ رۋحاني-مادەني الەۋەتىن پاش ەتۋ جاعى ەسكەرىلمەگەن.
ورەسكەل قاتە رەتىندە ۋاقىت جاعىنان قۇجاتتى شەكتەيتىن جانە ونىڭ تۇجىرىمى مەن ماقساتىنا ساي ەمەس، باسقا تاقىرىپ پەن تاعىلىمعا قاتىستى ماتەريالدارعا تولى ەكەندىگىن اتاپ ءوتۋ كەرەك. وعان مىسال: «بيىل جامبىل جاباەۆتىڭ تۋعانىنا 175 جىل تولۋىنا وراي اقىننىڭ تۋعان جەرگە، ەلگە، ەرلىك، ونەگەلىك سەكىلدى جىرلارىن دارىپتەۋ.
وتكەن عاسىردىڭ باسىندا تاۋەلسىزدىك يدەيالارىن حالىق اراسىندا دارىپتەۋگە زور ەڭبەك ءسىڭىرىپ، ازاتتىق جولىندا قۇربان بولعان ءارى ەلگە قىزمەت ەتۋدىڭ وزىق ۇلگىسىن كورسەتكەن الاش قايراتكەرلەرىنىڭ ەسىمىن ۇلىقتاۋ وتە ماڭىزدى. سونداي-اق، جان ساۋعالاپ بوسىپ كەتۋگە ءماجبۇر ەتكەن الاپات اشارشىلىقتىڭ العاشقى كەزەڭى – 1921-1922 جىلدارداعى ناۋبەتتەن بەرى 100 جىل وتۋىنە وراي ارنايى كەزدەسۋلەر ۇيىمداستىرۋ، تالقىلاۋ.
بيىل جەلتوقسان وقيعاسىنىڭ 35 جىل تولۋىنا وراي ازاتتىقتىڭ العاشقى قارلىعاشتارى، تاۋەلسىزدىك بوزداقتارى – جەلتوقسان قاھارماندارىنىڭ ازاماتتىق ەرلىگى لايىقتى باعاسىن الىپ، جوسپارلى تۇردە ناسيحاتتالۋى وتە ماڭىزدى».
بۇل كەلتىرىلگەن ءىس-شارالار مەملەكەتتىك مەرەكەنىڭ ماقساتى مەن مازمۇنىنا سايكەسپەيدى، ءوز الدىنا بولەك قارالۋعا ءتيىستى يدەولوگيالىق ساياسي ناۋقاندار ەكەنى ەسكەرىلمەگەن. وسىلايشا رەسمي قۇجاتتىڭ مازمۇنى سىيىسپايتىن ماتەريالدارعا تولىپ، اۋىرلاتىلعان.
اتاۋلارعا توقتالىپ وتسەك، بۇل اتاۋلار ناۋرىز مەيرامىنا ءتان ءارى لايىق ەمەس تاقىرىپتار مەن سالانى قامتىعان، مەيرامنان گورى قوعامدىق-ساياسي ناۋقاندارعا ءتان اتاۋلار قامتىلعان.
14 ناۋرىز – «كورىسۋ كۇنى» بويىنشا: كورىسۋ – ناۋرىز مەيرامىنىڭ عۇرپى، وعان ءبىر كۇندى بەرۋ ارقىلى كۇننىڭ مارتەبەسى مەن مازمۇنى تارىلادى; بۇل كۇن – تۇركىلەردىڭ مۇشەلدىك جاڭا جىلىنىڭ باسى، جىل باسى، 90 كۇن قىس شىعىپ، كوكتەم كەلەر العاشقى كۇن، بيىل سيىر جىلىنىڭ ءبىرىنشى كۇنى. مازمۇندى اشاتىن عۇرىپ ەمەس، كۇننىڭ ءمانى. مىسالى، قىز ۇزاتۋ داستۇرىندە سىڭسۋ بولعانمەن، ول كۇن «سىڭسۋ كۇنى» اتالمايدى، ول عۇرىپ قانا.
15 ناۋرىز – «جايلاۋ كۇنى» – مال شارۋاشىلىعى مەن ەتنولوگيالىق سالاعا قاتىستى بۇل اتاۋ ازاماتتاردى تاعى دا ارحايستىك كوزقاراس پەن داعدارىسقا تىرەيدى، قالالىقتاردى تۇيىققا تىرەيدى; بۇل اتاۋ ءتىپتى بۇگىندە اۋىلدىقتاردى دا مەرەكەگە جۇمىلدىرمايدى، ويتكەنى ناۋرىز مەرەكەسىندە بۇگىنگى جايلاۋ ماڭىزدى ەمەس، ول ءوز الدىنا رۋحاني-ەتنولوگيالىق قۇدىلىق رەتىندە قاراستىرىلۋى كەرەك;
16 ناۋرىز – «شەجىرە كۇنى» – «شەجىرە» ۇعىمى بۇگىندە گەنەولوگيالىق تاريحي تاقىرىپ رەتىندە ۇعىلادى، بۇنىڭ دا ناۋرىز مەيرامىنا قاتىسى مۇلدەم جوق، ارحايستىك تاقىرىپتى مەيرامعا تەلۋ، ونىڭ وزەكتىلىگى مەن سيپاتىن السىرەتەدى، شاتاستىرادى;
17 ناۋرىز – «تاريحقا تاعزىم كۇنى» – ناۋرىز مەيرامىنا تاريح عىلىمىن، ءپانىن، ءتالىم-تاربيە ماسەلەسىن بۇلايشا تىقپالاۋ، بۇرىنعىشا قاساڭ ناۋقاندارعا جول اشپاق، بۇل دا اتالمىش مەرەكەگە قاتىسى جوق كونتسەپت;
18 ناۋرىز – «يگى ىستەر كۇنى» – جىلداعى 365 كۇننىڭ ءبارى دە يگى ىستەردىڭ ۋاقىتى، ال 14-22 ناۋرىز ارالىعى ناۋرىز مەيرامىنىڭ مەزگىلى، يگى ىستەردەن مويىن بوساتىپ، سونىڭ يگىلىگىن كورىپ، ءماز-مەيرام بولۋعا ءتيىس سالتاناتقا تولى كۇندەرگە بۇل جالپىلاما اتاۋ مۇلدەم لايىقسىز;
19 ناۋرىز – «شىمىرلىق پەن شەبەرلىك كۇنى» – بۇل دا مەيرامدى ناۋقاندىققا بۇرمالايدى، سپورت پەن قولونەردى،ءبىر بىرىنە قابىسپايتىن ەكى سالانى ءبىر كۇنگە زورلاپ بىرىكتىرۋدىڭ قيسىنى كەلمەيدى، مەرەكەنى اشپايدى، باسقا سالانى مەيرامعا قوسىپ، جاساندى داستۇرگە جەتەلەيتىن ناۋقاندىق باعىت بولادى. سپورت پەن قولونەر بۇيىمدارى ناۋرىز مەيرامىن اشۋعا ءتيىس قوسالقى مازمۇندار عانا جانە ونى ءبىر كۇنمەن شەكتەۋ تاعى دا ناۋقاندىق سيپاتقا يتەرمەلەيدى.بۇل شارالار كۇننىڭ مازمۇنىنا كىرگەنمەن، اتاۋىنا كىرمەۋى كەرەك، سوندا مەرەكەگە باسىمدىق بولادى.
20 ناۋرىز – «زياتكەرلىك كۇنى» – بۇنى قاراپايىم تۇسىنىكپەن ايتقاندا، اقىل-وي، پاراسات كۇنى دەپ ۇقساق، بۇنداي كۇندەردى ناۋرىز مەيرامىن كۇتپەي-اق ۇيىمداستىرىپ پاش ەتۋگە بولادى; زياتكەرلىك تاقىرىبىن ناۋرىز مەيرامىنا اكەلىپ اسپەتتەۋ ارتىق جۇك، مەرەكە مازمۇنىن باسى ارتىق سالالاردى قامتۋمەن اۋىرلاتۋ بولماق. ورىسشاعا اۋدارعاندا: «دەن ينتەللەكتۋالنوستي»، بۇل تىركەستەر ازاماتتاردىڭ قابىلداۋىنا اۋىر ءارى تۇسىنىكسىز.
21 ناۋرىز – «ۇلتتىق تاعامدار كۇنى» – بۇنداي كۇن 1 مامىر مەرەكەسىنە ءتان بولاتىنداي مازمۇنى بار اتاۋ، ويتكەنى بۇل كۇن قازاقستان حالىقتارىنىڭ بىرلىگى، ەندى بۇل مازمۇندى ناۋرىزعا تەلۋ ارقىلى حالىقتى شاتاستىرامىز. جانە دە ناۋرىز مەيرامىنىڭ ءوز ءداستۇرلى تاعامدارى بار، وسى كۇنگە ارنالعان باسقا ەتنوستاردىڭ دا تاعامدارى جەتكىلىكتى، ولار ناسيحاتتالماي، كولەڭكەدە قالادى.
22 ناۋرىز – «ۇلىستىڭ ۇلى كۇنى» – بۇل تىركەس نەگىزىندە «ۇلى ءىستىڭ ۇلى كۇنى» ۇعىمىنان تۋىنداعان، وسىلاي اتالۋى كەرەك. ويتكەنى، ناۋرىز مەيرامى عارىشتىق دەڭگەيدەگى جاڭارۋ مەن استرونوميالىق وزگەرىستەرگە قاتىستى. حالقىمىز بۇل كۇندى سول سەبەپتى «ۇلى ءىس» اتاعان دا، اۋىزەكى تىلدە بىرىگىپ «ۇلىس» بولىپ ايتىلىپ كەتكەن. «ۇلى ءىس وڭ بولسىن!» دەگەن تىلەك وسى تۇجىرىمدى اشىپ تۇر، ۇلىستىڭ وڭ-تەرىسى بولمايدى، ءىستىڭ وڭ-تەرىسى بولادى. العا باساتىن ءىستى – «وڭعا باسۋ» تىركەسىمەن بىلدىرەدى. ءىس دەگەندە، حالقىمىز ورىسشا «دەلو» ۇعىمىن عانا ەمەس، «ياۆلەنيە » ۇعىمىن دا وسى سوزبەن ۇققان: ۆەليكي دەن ۆەليكوگو ياۆلەنيە.
23 ناۋرىز – «جورالعى كۇنى» – اتالمىش كۇننىڭ ناۋرىز مەيرامىنا قاتىسى جوق، ارتىق كۇن. بۇل كۇنگى دەمالىستى 14 ناۋرىزعا «مۇشەلدىك جىل باسى» اتاپ اۋىستىرعان ابزال. بۇل ءۇشىن 2009 جىلى 22 ساۋىردە «مەرەكەلەر» تۋرالى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ زاڭىنا سايكەس تۇردە وزگەرىس ەنگىزىلگەنى ماقۇل. وسىلايشا ناۋرىز مەيرامىنىڭ كۇندەرىن قازاق ۇعىمىنداعى كيەلى 9 سانىمەن شەكتەۋ دۇرىس بولماق.بۇل تاريحي اقپارات كوزدەرىنە دە سايكەس.
«مەيرامنىڭ مىندەتتەرى» تاراۋى ءبىرشاما قاساڭ دا جاۋىر جولدارعا تولى. مەملەكەتتىك مەيرامعا مىندەت جۇكتەۋدىڭ ءوزى ورىنسىز، بىراق كۇتىلەتىن ناتيجە بەلگىلەۋگە بولادى. كەلتىرىلگەن مىندەتتەردىڭ ىشىندە ناۋرىزعا قاتىستى ءبىر عانا سويلەم جەتكىلىكتى: جالپىقازاقستاندىق رۋحاني قۇندىلىقتاردى نىعايتاتىن قازاق حالقىنىڭ سالت-داستۇرلەرىن جاڭعىرتۋ، ىنتىماق-بىرلىكتى ارتتىرۋ.
قالعان مىندەتتەر ناۋرىز مەيرامىنىڭ بەلىن قايىستىراتىن ارتىق جۇك:
مەيرام كەزىندە ءار ادام وتباسىنا، اتا-اناسىنا بارىپ، حال-جاعداي سۇراسۋ ارقىلى وتباسى ينستيتۋتىن كۇشەيتۋ – بۇل مىندەت مەرەكەنىڭ ەمەس، ادام كاپيتالىنىڭ دامۋ كورسەتكىشى، ۇلتتىڭ، قازاقستاندىق حالىق مادەنيەتىنىڭ قالىپتاسۋ مەن دامۋى ارقىلى كورىنىس تابۋعا ءتيىس ساپالار، مەيرامنىڭ مىندەتىنە جاتقىزۋ مۇلدە جارامسىز.
ازاماتتىق بەيبىتشىلىكتى ساقتاۋ، الەۋمەتتىك ارىپتەستىكتى جانە قايىرىمدىلىق جاساۋ مادەنيەتىن دامىتۋ – بۇنىڭ بارلىعى قوعامدى دامىتۋ ارقىلى كەلەتىن ناتيجەلەر مەن ءداستۇر بولۋعا ءتيىس، بۇلار ىشكى ساياتتىڭ بارىسىندا كۇتىلەتىن ناتيجەلەر، ال مەيرام كەزىندە بار بولعانى سونىڭ كورىنىس عانا بولۋى جەتكىلىكتى.
ەتنوسارالىق قاتىناستار مادەنيەتىن دامىتۋ، قوعامداعى دوستىق پەن سەنىمدى نىعايتۋ – بۇل كەم دەگەندە 1 مامىر مەرەكەسىنىڭ «مىندەتى»، دالىرەك ايتقاندا ناۋرىز مەيرامىنىڭ ەمەس، قازاقستان حالقى اسسامبلەياسىنىڭ تىكەلەي مىندەتى;
قازاقستان تابيعاتىنىڭ بىرەگەيلىگىن، تابيعاتقا ۇقىپتى قاراۋدى ۇعىنۋ، ەكولوگيالىق مادەنيەتتى جانە ەلدى مەكەندەردىڭ اۋماقتارىن اباتتاندىرۋ بويىنشا قوعامدىق باستامالاردى دامىتۋ – بۇل ەلدىڭ ەكولوگيالىق ساياساتى مەن ونەركاسىپ مادەنيەتىنىڭ كورىنىسى بولۋعا ءتيىس، ازاماتتىق باستامالاردىڭ كورىنىسى، قالالاردىڭ ساۋلەتتىك جاعىنان قالىپتاسۋى مەن دامۋىنا قاتىستى اتقارۋشى بيلىكتىڭ قاراستىراتىن مىندەتى. مەيرامدى جەلەۋ ەتىپ ەكولوگيا ماسەلەلەرىن قولعا الۋ قوعامدا قايشى رەزونانس تۋعىزاتىن بولادى.
جالپى مەيرامعا مىندەت قويۋ دەگەن ءسوز، ونىڭ سۋبەكتىگە اينالدىرىپ، ول مەرەكەدەن الگى مىندەتتەردى تالاپ ەتۋ دەگەن ءسوز. مەيرامنىڭ سۋبەكتىسى حالىق، ونى مەرەكەلەيتىن دە، تۇتىناتىن دا ازاماتتار، سوندا ولارعا قالاي مىندەت جۇكتەپ، ونىڭ ورىندالۋىن تالاپ ەتۋگە بولادى؟! مەملەكەتتىك مەرەكە – سول مەملەكەتتىڭ ىشكى ساياساتىنىڭ كورىنىسى، ناتيجەسى، بارىسى. سول سەبەپتى مىندەتتىڭ كىمگە قويىلاتىنى، سۋبەكت مەن وبەكت انىقتالۋى قاجەت.
«ۇزدىك ۇيىم اۋلاسى» مەن «ۇزدىك مەكتەپ اۋلاسى» سەكىلدى بايقاۋلار (سەنبىلىك وتكىزۋ، اعاشتار مەن گۇلدەر وتىرعىزۋ), ناۋرىز مەرەكەسى بولماسا دا باسقا دا شارالار مەن ناۋقاندار اياسىندا ءومىرىمىزدى قامتۋى ءتيىس. ال مەرەكە ەلگە بىرلىك پەن بەرەكە شابىتىن اكەلۋگە ءتيىس رۋحاني قۇندىلىق رەتىندە قارالۋى كەرەك ەدى.
تۇجىرىمدامادا اتالعان «انالار كۇنى»، «اكەلەر كۇنى»، سونداي-اق «وتباسىلار كۇنىن» مەرەكە رەتىندە كەڭ كولەمدە اتاپ ءوتۋ جانە مەرەكەنىڭ قۇندىلىعىن بالالار ساناسىنا جاستايىنان ءسىڭىرۋ قاجەت» دەگەن تۇجىرىم ناۋرىز مەيرامىن تاعى دا مازمۇن جاعىنان جالپاقشەشەيلىك سيپاتقا بۇرمالايتىن، ونىڭ مازمۇنىن ءراسۋا ەتىپ، مەرەكەلىك فوكۋستى جوياتىن جاڭساق تۇجىرىمدار. بۇلاردىڭ بارلىعى ناۋرىز مەيرامىنىڭ رۋحاني تانىم مەن تاريحي قۇندىلىق رەتىندە زەرتتەلمەگەندىكتەن بولماسا بار زەرتتەمەلەردى تۇجىرىمداماعا كىرىستىرە بىلمەۋدەن تۋىنداپ وتىر.
مەرەكەگە ءتان ناقتىلانعان اتريبۋتتىڭ ايقىندالماۋى دا اتالمىش تۇجىرىمدامانىڭ كوپسوزدىلىك، شىنايىلىقتان الشاقتاتاتىن ءالسىز تۇستارى. تۇجىرىمداما جوباسى عىلىمي زەرتتەۋ نىسانى بولعاندىعى بايقالمايدى. جاڭالىعى مەن ارگۋمەنتى وسال. سوندىقتان دا قۇجاتتىڭ دايەگى مەن دالەلى بارىنشا بۇلدىر، رەسمي دە قاساڭ مىندەتتەردى تىزبەلەۋ قامتىلعان; حالىق تاراپىنان قولداۋعا تۇراتىن ءارى جالپىازاماتتىق ءداستۇردى قالىپتاستىرا الاتىن تۇجىرىمداماعا ءتان مازمۇن مەن سيپات كەرەك.
جالپى العاندا، تۇجىرىمداما جوباسى ناۋرىز مەيرامىنا ءوز مازمۇنىن قايتارۋ مەن دامىتۋدى تولىق قامتىمايدى. باستىسى – عىلىمي نەگىزدەمە مەن ايعاقتار ءالسىز، ارگۋمەنت جوققا ءتان. ۇلتتىق قۇندىلىقتار مەن ەتنولوگيالىق ماتەريالداردى، قوعامدىق تۇسىنىكتەردى جاپاتارماعاي جاپسىرىپ قويعانداي اسەر بار.
مەرەكەگە ازاماتتىق مازمۇننان گورى، اكىمشىلىك تاراپتان ۇيىمداستىرىلۋعا ءتيىس ناۋقانشىل شارالاردى قامتيتىن دايەكتەمەلەر مەن تىزبەلەر كەلتىرىلگەن. اتالمىش مەملەكەتتىك مەرەكەنىڭ بۇعان دەيىنگى كەمشىلىگى دە وسى بولاتىن، جالپىقازاقستاندىق، جالپىادامزاتتىق مازمۇن مەن تۇرگە جەتەلەيتىن، تاريحي ەتنولوگيالىق باي ماتەريالداردى ۇقساتا جىمداستىرعان تۇجىرىم قاجەت.
تۇجىرىمداما قازاق حالقىنىڭ بۇل مەرەكەگە قاتىستى تانىمدارىن، ۋاقىت پەن كەڭىستىكتى مەڭگەرە بىلگەن دالالىق ەتنوقۇندىلىقتار، ەتنوگرافيالىق سيپاتتان گورى، جالپىادامزاتتىق وركەنيەتكە قوسىلعان رۋحاني ۇلەس رەتىندە، ەركىن دە كەڭ تىنىستى ازاماتتىق باستامالارعا جول اشاتىنداي، رۋحاني جاڭعىرۋدىڭ كورىنىسى بولاتىنداي جۇمىس جوسپارىنىڭ نوبايىن قامتۋى ءتيىس. بۇلاي ناقتىلانباعان تۇجىرىمداما تاعى دا مەرەكەنىڭ كورىنىسى مەن ءداستۇرىن قالىپتاستىرۋعا بوگەت بولۋمەن بىرگە، جاۋابى ءدۇدامال ساۋالداردى تۋدىرادى.
اتالمىش تۇجىرىمدامانى قاراستىرا كەلە، ونىڭ ناۋرىز مەيرامىن ويداعىداي قالىپتاستىراتىن قۇجات بولارىنا كۇمان بار. تۇجىرىمدامانى باسى ارتىق، بوگەت بولار ماتەريالداردان تازارتۋ كەرەك، جالپىحالىقتىق سيپات الارلىق جانە ناۋرىز مەيرامىنا عانا ءتان دۇنيەلەردى جاڭعىرتىپ، جارقىن ماتەريالدار مەن تانىمداردى، جاڭا ءارى تىڭ زەرتتەۋلەردى نەگىزگە الا وتىرىپ، قازاق حالقىنىڭ بىرنەشە عاسىردى قامتىعان رۋحاني قۇندىلىعىن زامان تالابىنا لايىقتاپ، جاڭاشا قالىپتاستىراتىنداي، دامىتاتىنداي، زاماناۋي سيپات الاتىنداي قۇجاتقا اينالدىرعان ابزال. بۇل كۇيىندە اتالمىش جوبانىڭ جۇزەگە اسىرىلۋى ءدۇدامال قۇجات دەپ اتاپ وتەمىز.
سەرىك ەرعالي، «Elsana Amanat» قورىنىڭ پرەزيدەنتى، مادەنيەتتانۋشى، «ناۋرىز مەيرامىن جاڭاشا ۇيىمداستىرۋ» تۇجىرىمداماسىنىڭ اۆتورى
10.02.2021
